Tại sao chế độ quân chủ hiện nay đã lỗi thời và cần thay đổi thể chế

1. Khái niệm quân chủ 

 Chế độ quân chủ là hình thức nhà nước trong đó nhà vua là người nắm giữ quyền lực, mọi quyền lực trong nước đều thuộc về nhà vua. Có chế độ quân chủ tuyệt đối và chế độ quân chủ hạn chế. 

 Chế độ quân chủ là một hình thức chính trị phổ biến thường thấy ở các nhà nước chiếm hữu nô lệ, các nhà nước phong kiến ​​và ở một  mức độ hạn chế là cả các nhà nước tư sản. Đặc điểm tiêu biểu của chế độ quân chủ là quyền lực tối cao trong  nhà nước thuộc về một người là vua. Vua lên ngôi (lên ngôi) thường theo nguyên tắc cha truyền con nối - “con vua nối ngôi”. Vua được coi là thiên tử - con của trời, “trời hành theo ý trời”, thay trời trị dân hay làm người, vua được coi là người lãnh sứ mệnh cai trị dân của trời và cũng là người chịu trách nhiệm trước trời, trước chúa. , đối với nhân dân, nhà vua không chịu  trách nhiệm pháp lý. 

 Thường có sự phân biệt giữa chế độ quân chủ tuyệt đối và chế độ quân chủ hạn chế. Chế độ quân chủ chuyên chế  thường tồn tại ở các quốc gia phong kiến, nô lệ do một vị hoàng đế như Tần Thủy Hoàng cai trị, tuy lãnh thổ Trung Quốc lúc bấy giờ  rất rộng lớn nhưng vẫn được chia thành các quận do một quan  do triều đình bổ nhiệm, l trở thành một đế chế tập trung  hoặc một hoàng đế vĩ đại. Quyền lực của nhà vua là vô hạn và  được chính thức khẳng định  trong sổ quân lệnh: nhà vua là một chế độ quân chủ chuyên chế,  không phải trả lời về những hành vi của mình trước bất cứ ai trên thế giới, tự mình có  quyền lực và uy quyền đối với đất nước mình. và lãnh thổ  - nhà nước được coi là một lực lượng toàn năng trong việc kiểm soát mọi mặt của đời sống nhân dân, làm luật, kiểm tra việc tuân thủ các hành động cũng như các ý kiến, chỉ đạo các hoạt động kinh tế, thậm chí cả đời sống hàng ngày của nhân dân.  

2. Phân loại các hình thức nhà nước trong  chế độ quân chủ 

 Chế độ quân chủ là một trong những hình thức  lâu đời nhất của chính phủ và  nhiều hình thức khác nhau cùng tồn tại. 

  Chế độ quân chủ là  hình thức nhà nước trong đó nhà vua là người nắm giữ quyền lực, mọi quyền lực trong nước đều thuộc về nhà vua. Có chế độ quân chủ tuyệt đối và chế độ quân chủ hạn chế. 

 2.1. chế độ quân chủ 

 Chế độ quân chủ chuyên chế là hình thức nhà nước trong đó nguyên thủ quốc gia được thành lập theo nguyên tắc kế vị, có quyền lực vô hạn.  

 Để thực thi quyền lực tối cao, người đứng đầu nhà nước (vua, quốc vương, hoàng đế) theo chính thể quân chủ chuyên chế thường lập ra cả một bộ máy gọi là triều đình, gồm có nhiều bộ, mỗi bộ được giao quản lí một lĩnh vực thuộc vương quyền tuyệt đối.  

 2.2. Quân chủ hạn chế 

 Nhà nước quân chủ hạn chế thường thấy trong các nhà nước tư sản, ra đời trên cơ sở của sự thoả hiệp giữa giai cấp tư sản và tầng lớp quý tộc phong kiến, khi giai cấp tư sản chưa đủ mạnh để lật đổ vương quyền phong kiến, còn tầng lớp quý tộc quan liêu thì còn lực lượng và có khi lợi dụng tâm lí tôn trọng vương quyền và uy tín của nhà vua để thoả hiệp, duy trì một phần những đặc quyền, đặc lợi; cũng có trường hợp trước khí thế mạnh mẽ của các tầng lớp nhân dân đông đảo, giai cấp tư sản và tầng lớp quý tộc tìm thấy trong sự thoả hiệp khả năng áp đảo lại lực lượng quần chúng, thống nhất với nhau duy trì chế độ quân vương hạn chế với sự hạn chế quyền lực của vua bằng một hiến pháp, cũng vì vậy, thường được gọi là quân chủ lập hiến. 

  Hầu hết các quốc gia Quân chủ hiện nay đều theo chế độ Quân chủ lập hiến hay Quân chủ đại nghị, Quân chủ Cộng hòa. Vua (hay Nữ hoàng) là nguyên thủ quốc gia nhưng chỉ mang tính tượng trưng hơn là thực quyền. Còn hoạt động lập pháp do nghị viện nắm giữ, hoạt động hành pháp do thủ tướng nắm giữ, và hoạt động tư pháp do tòa án đảm nhiệm (Tam quyền phân lập). Hình thức quân chủ phổ biến nhất hiện nay là  quân chủ lập hiến. Kết quả là mọi quyền lực, mọi hoạt động chi phối  trong xã hội không còn tập trung trong tay vua hay hoàng hậu. Vua hay  hoàng hậu chỉ là người lãnh đạo tinh thần. Mọi quyền lực và sự kiểm soát các hoạt động của xã hội đều do quốc hội chỉ đạo và thủ tướng do nhân dân bầu ra. 

 3. Tổng quan về chế độ quân chủ  hiện nay 

 Sau thế kỷ 20, các cuộc cách mạng  thế giới đã phá hủy chế độ quân chủ. Tất cả các nước xã hội chủ nghĩa đều  bỏ vua. Hiện nay trên thế giới chỉ còn hơn 50 quốc gia có vua.  

 Trên thực tế, con số này còn ít hơn, chỉ khoảng 30 quốc gia thực sự có vua. 

 Có tới 16 quốc gia thuộc Khối thịnh vượng chung (Commonwealth) đón nhận  quốc vương chung là Nữ hoàng Elizabeth II, bao gồm:  Vương quốc Anh, Canada, Australia, New Zealand, Papua New Guinea, Quần đảo Solomon, Tuvalu, Antigua và Barbuda, Bahamas, Barbados, Belize, Grenada, Jamaica , St. Kitts và Nevis, St. Vincent và Grenadines, với St. Lucia. Trong khi các quốc gia như Canada, Úc và New Zealand có quan hệ dân tộc và văn hóa chặt chẽ với Đế quốc Anh và được con cháu của Anh, Scotland và Ireland đến định cư, thì nhiều quốc đảo  nhỏ đã từng có vua hoặc  tù trưởng  trước cuộc xâm lược của những người định cư Anh. 

 Nay đã độc lập, họ vẫn coi Nữ hoàng Anh là nguyên thủ quốc gia, điều đó chứng tỏ việc duy trì mối liên kết mang tính biểu tượng này cũng có lợi cho họ. 

  Trong số các quốc gia mà nhà vua và hoàng hậu là người dân của  họ,  châu Phi là "tiến bộ" và chỉ có ba quốc gia có vương triều: Lesotho, Maroc và Swaziland. 

 Ở Nam Mỹ, không có quốc gia nào có vua.  

 Châu Á và Châu Âu hóa ra lại là những nơi có nhiều "vương quốc" nhất, với mỗi châu lục có tới 13 vương quốc. Ở châu Âu, ngoài Anh và Tây Ban Nha vẫn trị vì hàng trăm năm không gián đoạn, các nước lớn như Nga, Đức, Pháp hay thuộc tầng lớp trung lưu về dân số như Ý, Ba Lan, Romania  đã lật đổ chế độ .King. Ở các quốc gia còn lại, Andorra, Bỉ, Đan Mạch, Liechtenstein, Luxembourg, Malta, Monaco, Hà Lan và Na Uy vẫn là chế độ quân chủ.  

 Bạn có thể đếm  và thấy ít hơn 13 bức ảnh. 

 Vâng, có một quốc gia khác, về nguyên tắc  là một vương quốc: Nhà nước Vatican. Giáo hoàng Rôma cũng là vua, nhưng người lên ngôi không phải cha truyền con nối, mà do Giáo hội bầu chọn. Vatican là một ngoại lệ vì theo chế độ thần quyền,  Liechtenstein và Luxembourg không thực sự có vua  mà được cai trị bởi một Đại công tước. 

 Châu Á, bao gồm Trung Đông, Nam Á và Đông Á, có 13 triều đại, với quyền lực của nhà vua đôi khi mạnh hơn nhiều so với quyền lực của các vị vua châu Âu. Các quốc gia này là Bahrain, Bhutan, Brunei, Campuchia, Nhật Bản, Jordan, Kuwait, Malaysia, Oman, Qatar, Ả Rập Saudi, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và Thái Lan. 

 Vào thế kỷ 21, một quốc gia châu Á tên là Nepal phế bỏ vị vua của mình, chấm dứt triều đại Gorkhaki. Trong thế kỷ trước, các nước Việt Nam, Lào, Trung Quốc... tất cả đã xóa gia đình hoàng gia. Nhưng các quốc gia khác  không  có dấu hiệu muốn từ bỏ nhà vua. Chế độ quân chủ, đôi khi chỉ mang tính hình thức, hoặc thay vào đó như các Tiểu vương của Malaysia, nhằm mang lại sự ổn định. Trong một thế giới đang thay đổi, việc duy trì mối liên hệ tinh thần với truyền thống văn hóa dân tộc cũng có ý nghĩa. 

 Sau sự tan rã của khối  xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu, các nhóm bảo hoàng vận động khôi phục nhà vua ở Bulgary, Serbia, Romania...  Họ tin rằng việc khôi phục chế độ quân chủ sẽ giúp kết nối quá khứ với hiện tại, phát huy những giá trị  tốt đẹp lâu đời. Nhà vua cũng có thể đứng trên chính trường đảng phái, làm điểm tựa cho đất nước trước thiên tai, hiểm họa. Những người theo chủ nghĩa bảo hoàng cũng tin rằng không giống như tổng thống, thủ tướng và vua, những người cai trị trọn đời, họ không tham nhũng vì họ không cần gia tăng tài sản và kiếm tiền theo thời gian. 

 Bulgaria có vẻ nhiệt tình nhất với ý tưởng khôi phục bán triều đại, và vào năm 2001, cựu vương Simeon II  được bầu làm thủ tướng. Nhưng sau một nhiệm kỳ không mấy ấn tượng,  cựu quốc vương đã cao tuổi mất chức. Năm 2018, ông cũng dính vào một vụ kiện  đòi lại Lâu đài Vrana ở Sofia và bị chính phủ Bulgaria đuổi khỏi tòa nhà mà gia đình hoàng gia của ông sở hữu từ năm 1892. 

  Việc khôi phục  hoàng gia như vậy không hề dễ dàng. Chưa kể những kẻ phản vua  luôn nói rằng chế độ quân chủ không có lý do tồn tại trong thời hiện đại, và nó đắt đỏ. Một ví dụ là Nepal năm 2008 đã phế truất nhà vua và thành lập một nước cộng hòa.  

 Các hoàng gia đều biết rằng họ đã là quá khứ, vì vậy họ cần phải  hiện đại hóa mà không gây tốn kém và bất tiện cho quốc gia cũng như các chính trị gia nắm quyền. Cuối năm 2017, hoàng tử Bỉ  bị chính phủ dọa cắt khoản trợ cấp 308.000 euro vì tham dự một sự kiện do Trung Quốc tổ chức, gây tổn hại đến hình ảnh quốc gia. đơn giản, chỉ gồm vài động tác chào hỏi, cảm ơn, chúc mừng và dâng “báu vật”, trong  10 phút.  

 4. Tại sao ngày nay chế độ quân chủ vẫn tồn tại? 

Đó là một câu chuyện dài, nó có thể là một sự cống hiến cho sự đóng góp của hoàng gia cho đất nước. Trong trường hợp của Nhật Bản,  những vị Thiên hoàng có công lao đã trở thành biểu tượng vĩ đại của quốc gia và  được người dân vô cùng kính trọng. Hoàng gia Nhật Bản cũng là hình mẫu để người  Nhật noi theo với cuộc sống giản dị, nhằm phát huy những giá trị tốt đẹp của đất nước. 

  16 quốc gia cùng cộng đồng với Nữ hoàng Elizabeth cũng là  biểu tượng cho sự huy hoàng từng là đế chế của mặt trời không bao giờ lặn. Các quốc gia này đều là một phần của sự huy hoàng này và họ tự nguyện đi theo nữ hoàng, tất cả đều đồng thuận, tôn nữ hoàng làm thủ lĩnh và không có ý định thay đổi. 

 Ở Thái Lan, các vị vua Rama không chỉ là biểu tượng huy hoàng của quá khứ mà còn đóng vai trò to lớn đối với một đất nước  bất ổn như Thái Lan. Trong số đó, Vua Rama IX là hình mẫu tiêu biểu của Thái Lan, ông đã trị vì Thái Lan trong hơn 70 năm từ 1927 đến 2016, đưa đất nước Thái Lan trải qua nhiều biến cố. Mặc dù vào thời điểm ông trị vì, Thái Lan  theo chế độ quân chủ lập hiến, nhưng bản thân ông đã nhiều lần can thiệp vào chính trường Thái Lan để phân xử các tranh chấp. Ông cũng  là người có công lớn trong nỗ lực  tạo ra quá trình chuyển đổi dân chủ ở Thái Lan. Do năm 1990 là thời điểm  khủng hoảng chính trị leo thang, năm 1992 nhà vua  triệu tập các  lực lượng đối lập họp tại hoàng cung, sau đó hình ảnh  phe  thù địch cúi đầu trước nhà vua được hé lộ và gây ấn tượng mạnh  với người  Thái. Tổng tuyển cử  sau đó được tổ chức và nền dân chủ được khôi phục. 

 Vì vậy, vai trò của một vị vua uy tín, đức độ và được  yêu mến sẽ là một trọng tài lý tưởng để kết nối các bên, giúp hòa giải các bên, những bất đồng, mâu thuẫn trong nước mà các  chính khách không thể làm được.  

5. Tại sao chế độ quân chủ hiện nay đã lỗi thời và cần  thay đổi thể chế 

 Khắp nơi ở châu Á, báo chí  đưa tin rất nhiều về các vị vua. Ở Thái Lan, nhiều người  phẫn nộ với Vua Maha Vajirusongkorn, người không chỉ sống phần lớn thời gian ở Đức mà còn bận rộn tìm cách áp đặt một chế độ quân chủ hà khắc lên người dân của mình. 

  Quốc vương Malaysia Sultan Abdullah Ri'ayatuddin đã tăng cường can thiệp  chính trị, từ chối chấp nhận yêu cầu của lãnh đạo phe đối lập Anwar Ibrahim cho phép ông  thành lập chính phủ vì ông hiện được đa số ủng hộ trong quốc hội. 

 Sau đó là việc chế độ quân chủ Anh từ chối cho phép người Úc tiếp cận đầy đủ sự thật về quyết định  gây tranh cãi nhằm sa thải một chính phủ được bầu cử dân chủ vào năm 1975 của Toàn quyền Úc, đại diện của Nữ hoàng Anh tại Úc.  Điều mà các trường hợp trên cho thấy là sự tồn tại của các chế độ quân chủ trong thế kỷ 21 là phi dân chủ.  

 Trong khi sự kiêu ngạo của Vua Vajiralongkorn có phần cực đoan và vẫn còn nhiều  hoàng gia vẫn lựa chọn phong cách trang nghiêm hơn, thì thực tế cho thấy đã đến lúc các chế độ quân chủ trên thế giới cần bị xóa bỏ nếu muốn thực sự thúc đẩy nền dân chủ. 

 Ví dụ, thật vô lý khi không có người Úc, người New Zealand hay người Canada nào có thể trở thành nguyên thủ quốc gia bởi vì ở những quốc gia đó, quốc vương Anh  nắm giữ vị trí đó. Cũng giống như ở 40 quốc gia khác trên thế giới nơi quốc vương là nguyên thủ quốc gia,  những người này có được quyền lực đơn giản vì họ được sinh ra.  

 Thế giới đang chuyển động, mặc dù chậm, theo hướng thay thế các vị vua cha truyền con nối bằng các nguyên thủ quốc gia được bầu, hoặc được lựa chọn ít nhiều tùy theo khả năng và công lao của họ. Khi hàng triệu người Thái đang làm lung lay nền tảng của chế độ quân chủ của đất nước họ, tại quốc gia Barbados thuộc vùng Caribe, chính phủ gần đây  tuyên bố  họ muốn đạt được "chủ quyền đầy đủ" vào tháng 11, một năm sau lễ kỷ niệm 55 năm  chấm dứt chế độ thực dân của Anh. 

 Tại quốc gia láng giềng Jamaica, cựu thủ tướng  Portia Simpson Miller và đương kim thủ tướng  Andrew Holness đã cam kết tước bỏ chức vụ nguyên thủ quốc gia của nữ hoàng  và thay thế bà bằng một  tổng thống không có quyền hành pháp. . 

 Ở Úc, mặc dù  cuộc trưng cầu dân ý năm 1999 về việc loại bỏ vai trò nguyên thủ quốc gia của quốc vương Anh đã thất bại, nhưng sự ủng hộ dành cho vai trò của chế độ quân chủ đang giảm dần. Một khi Nữ hoàng Elizabeth – người được nhiều người Úc yêu mến – thoái vị hoặc qua đời, sự thay đổi sẽ bắt đầu.  Úc trở thành một nước cộng hòa là  không thể tránh khỏi. New Zealand và Canada có thể sớm làm theo. 

 Vai trò của chế độ quân chủ Anh đã trở nên lỗi thời ở Úc được thể hiện qua vụ Palace Letters gần đây (đề cập đến thư từ giữa Thư ký riêng của Nữ hoàng  Elizabeth và Toàn quyền Úc Sir John Kerr trong cuộc bầu cử hoàng gia). 1975 - ND) khi một cuộc thăm dò gần đây cho thấy 62% người Úc hiện muốn một người Úc làm nguyên thủ quốc gia.  

 Năm 1975, chính phủ cải cách do Gough Whitlam lãnh đạo đã bị đại diện của Nữ hoàng tại Úc, John Kerr, sa thải. Nó vẫn  là một vấn đề gây tranh cãi ở Úc do những tác động của nó đối với nền dân chủ ở nước này. Tuy nhiên, mặc dù sự kiện này đã xảy ra  45 năm trước, khi một nhà sử học tên là Jenny Hocking cố gắng công bố  thư từ giữa Nữ hoàng và Kerr, Hocking đã buộc phải tham gia một cuộc chiến pháp lý tốn kém để có được quyền truy cập vào các tài liệu này.  

 Như Hocking mô tả, “thư ký riêng của nữ hoàng đã phản đối gay gắt việc công khai các tài liệu đó” khi vụ kiện bắt đầu tại Tòa án Liên bang Úc, thư ký chính thức của toàn quyền cũng vậy, thậm chí còn tuyên bố rằng việc tiếp tục giữ bí mật các tài liệu này là điều cần thiết “để duy trì vị trí hiến định của Quân vương và Chế độ quân chủ.” 

 Ngay cả Thái tử Charles, người thừa kế ngai vàng Anh, cũng tham gia trò chơi chính trị đảng phái trong việc chính phủ Whitlam bị sa thải và viết cho Kerr vào năm 1976 rằng “những gì ông làm năm ngoái là đúng đắn và là một việc can đảm – và hầu hết người Úc dường như tán thành quyết định của ông về việc đó.” 

 Trong khi ở Thái Lan, những người biểu tình đang tìm cách cải tổ hệ thống chính phủ để có lẽ có được một chế độ quân chủ lập hiến kiểu Anh, nơi không có thứ gọi là luật khi quân, và để buộc các thông tin tài chính phục vụ hoàng gia được công khai, thì vấn đề cơ bản hơn đối với tất cả các quốc gia nơi các vị vua hoặc nữ hoàng đóng vai trò nguyên thủ quốc gia là tại sao các chế độ quân chủ vẫn tồn tại khi cho dù bộ máy quan hệ công chúng của các hoàng gia có khéo léo đến đâu thì các giá trị mà họ đại diện vẫn trái ngược sâu sắc với khái niệm bình đẳng? 

  Chẳng hạn, tại sao trong thế kỷ 21, một câu lạc bộ các vị quốc vương ở Malaysia, được phó giáo sư Murray Hunter của Đại học Malaysia Perlis mô tả gần đây là “đỉnh của một hệ thống phong kiến chuyên chế lâu đời dựa trên giai cấp Mã Lai với tất cả các hiện vật, nghi lễ, phong tục, và ngôn ngữ của nó” vẫn thay phiên nhau đóng vai trò là người phân xử quyền lực và lựa chọn lãnh đạo quốc gia theo hiến định? 

  Khi Thủ tướng Úc muốn bổ nhiệm một toàn quyền mới, việc họ phải viết thư cho London để xin phép bổ nhiệm không phải là một điều nhục nhã hay sao? Dù mỗi chế độ quân chủ có khác nhau, nhưng tất cả đều có một điểm chung – chúng làm suy yếu khát khao không ngừng hướng tới sự bình đẳng của nhân loại.