Đường biên giới trên đất liền giữa Việt Nam và Trung Quốc

Đường biên giới đất liền Việt Nam - Trung Quốc bắt đầu từ giao điểm đường biên giới giữa ba nước: nước Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa và nước Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào quy định trong “Hiệp ước về xác định giao điểm đường biên giới giữa nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào và nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa” ký ngày 10/10/2006, tới điểm kết thúc là điểm thứ nhất của đường phân định lãnh hải trong vịnh Bắc Bộ giữa hai nước quy định trong “Hiệp định giữa nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam và nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa về phân định lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa giữa hai nước trong vịnh Bắc Bộ” ký ngày 25/12/2000.
Trong tổng số chiều dài 1.449,566 km, đường biên giới trên đất liền là 1.065,652 km, đường biên giới nước là 383,914km.
Các địa phương tiếp giáp

Mô tả chi tiết hướng đi của đường biên giới được ghi ở Phần II của Nghị định thư Phân giới cắm mốc biên giới trên đất liền Việt Nam-Trung Quốc 2009, đồng thời đường biên giới được thể hiện trên “Bản đồ biên giới trên đất liền giữa nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam và nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa”, tỷ lệ 1: 50 000 từ mốc ngã ba biên giới Việt Nam-Lào-Trung Quốc (22 24 02,295B 102 08 38,109Đ) đến điểm bắt đầu của cửa sông Bắc Luân, mốc 1368 (21 28 12,5B 108 06 04.3Đ).
Đường biên giới tiếp giáp giữa 7 tỉnh của Việt Nam từ Tây sang Đông là Điện Biên, Lai Châu, Lào Cai, Hà Giang, Cao Bằng, Lạng Sơn và Quảng Ninh với tỉnh Vân Nam và khu tự trị dân tộc Choang - Quảng Tây của Trung Quốc.
Đường biên giới đất liền giáp với 33 huyện, thành phố của Việt Nam trong đó tỉnh Điện Biên có 1 huyện Mường Nhé; tỉnh Lai Châu có 3 huyện: Mường Tè, Phong Thổ, Sìn Hồ; tỉnh Lào Cai có 5 huyện, thành phố: Bắc Hà, Mường Khương, Bảo Thắng, Bát Xát và thành phố Lào Cai; tỉnh Hà Giang có 7 huyện: Mèo Vạc, Đồng Văn, Yên Minh, Quản Bạ, Vị Xuyên, Hoàng Su Phì và Xín Mần; Tỉnh Cao Bằng có 9 huyện: Bảo Lâm, Bảo Lạc, Thông Nông, Hà Quảng, Trà Lĩnh, Trùng Khánh, Hạ Lang, Quảng Hòa, Thạch An; tỉnh Lạng Sơn có 5 huyện: Tràng Định, Văn Lãng, Cao Lộc, Lộc Bình, Đình Lập; tỉnh Quảng Ninh có 3 huyện, thị: Quảng Hà, Bình Liêu và thành phố Móng Cái. Phía Trung Quốc có 14 huyện và hai tỉnh biên giới: tỉnh Vân Nam có 7 huyện: Phù Linh, Mã Ly Phổ, Mã Quan, Bình Biên, Kim Bình, Lục Xuân, Giang Thành; Khu tự trị dân tộc Choang tỉnh Quảng Tây có 7 quận: Phòng Thành, Ninh Minh, Bằng Tường, Long Châu, Đại Tân, Na Po, Trinh Tây. Hai châu: Vân Sơn, Hồng Hà.
Địa hình vùng biên giới

Địa hình các tỉnh biên giới Việt - Trung phức tạp, không đồng nhất.
Biên giới bắt đầu từ dãy núi kéo dài đến Lai Châu, Điện Biên giáp cao nguyên Vân Nam, chạy dài từ tây bắc xuống đông nam. Các dãy núi bao gồm chủ yếu là dung nham; đá hoa cương; Có dạng các dãy núi cao với độ cao tuyệt đối trên 2500-3000 m, núi trung bình 1500-2000 m, núi thấp 500-1500 m, có nhiều khe răng cưa hẹp, có chỗ chỉ vừa đủ chỗ đặt người. vết chân, nhiều kim nhọn, cứng. Thấp dần về phía Lạng Sơn, Quảng Ninh xen kẽ giữa núi đồi và cuối cùng là đồng bằng ven biển ở cửa sông Bắc Luân.
Hệ thống sông ngòi vùng biên giới có xu hướng chảy chủ yếu từ Tây Bắc xuống Đông Nam. Sông suối ở vùng núi cao có độ dốc lớn, bị chia cắt mạnh, lượng mưa tương đối nhiều, nước chảy xiết, hoạt động xâm thực-xói mòn cao. Việc tưới tiêu của sông suối chia làm 2 mùa rõ rệt, mùa lũ trùng với mùa mưa.
Khi có mưa lớn, khả năng tích nước trên các sông, suối rất nhanh gây ra lũ quét ở nhiều khu vực hai bên bờ sông, gây sạt lở, dòng chảy thay đổi lớn làm thay đổi địa hình lòng sông. Vào mùa mưa, sông suối cạn kiệt. Nguồn nước sinh hoạt, tưới tiêu cho diện tích canh tác tương đối lớn ở hai bên biên giới là vấn đề sống còn của nhân dân hai nước dọc lưu vực sông biên giới; Do đó, cũng có nhiều vấn đề xung đột về nước và đất đai.
Biên giới đi qua các khu vực giàu khoáng sản: titan, mangan, antimon, than non, sắt (hàm lượng rất cao), chì, đồng, bạc, thiếc, vàng, than non, than đá, lưu huỳnh, đất sét, chì, đồng kẽm, quặng thiếc và vonfram.
Các mỏ lớn đã được ghi nhận như: Đồng, bạc (Phong Thổ); thiếc ở Ninh Biên; sắt (Hà Giang, Thạch Lâm, Bảo Lạc, TP Cao Bằng); mangan (Trà Lĩnh, Trùng Khánh, Hạ Lang); Apatit từ Cam Đường, đất hiếm (Nậm Xe, Phong Thổ); lân (Hữu Lũng); than non (Na Dương); than (Quảng Ninh)...
Biên giới Việt Nam và Trung Quốc thuộc đới khí hậu nhiệt đới gió mùa, châu Á. Có hai mùa rõ rệt, mùa khô và mùa mưa. Mùa mưa bắt đầu từ tháng 4 kéo dài đến tháng 11, lượng mưa cao nhất vào tháng 7 và tháng 8; Mùa khô bắt đầu từ tháng 12 đến tháng 3 hàng năm, trong đó tháng 12 và tháng 1 là những tháng khô hạn nhất.
Về kinh tế, người qua lại biên giới thường làm nghề rừng, chăn nuôi và trồng cây công nghiệp. Nông nghiệp kém phát triển và phụ thuộc nhiều vào địa hình.
Biên giới đất liền giữa Việt Nam và Trung Quốc
Vẻ đẹp rực rỡ trong những chiếc khăn quàng đỏ của thiếu nữ dân tộc Dao xã Phìn Ngan, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai. (Nguồn: laocaitv).
Dân cư dọc biên giới

Trên tuyến biên giới Việt Nam - Trung Quốc có nhiều dân tộc sinh sống, có thể kể đến như: Thái, H'Mông, Dao, Kinh, Khơ Mú, Hà Nhì, Giáy, La Hủ, Lào, Tày. Nùng, Sán Dìu, Cao Lan, Sán Chỉ, Mường, Cơ Ho, Hoa, Pà Thẻn, Tu Dí, Lô Lô, Bố Y, Cờ Lao, La Chí, Pu Péo, Phù Lá, Chứt... Trong đó, người Dân tộc Thái, H'Mông, Tày, Nùng, Dao đông hơn hẳn các dân tộc khác.
Người dân nhìn chung sống thưa thớt, tổ chức thành làng, xóm nhỏ. Mật độ dân số phân bố không đều giữa Tây Bắc và Đông Bắc. Các tỉnh Đông Bắc như Quảng Ninh, Lạng Sơn có mật độ dân số cao gấp 2 đến 3 lần các tỉnh Tây Bắc như Điện Biên, Lai Châu. Dọc biên giới Việt Nam - Trung Quốc, nhiều dân tộc thiểu số ở hai bên biên giới có quan hệ dân tộc, dòng họ, hôn nhân với nhau do có chung những đặc điểm dân tộc, văn hóa nhất định. Sự đa dạng về dân tộc cũng như mối quan hệ gắn bó giữa cộng đồng các dân tộc nơi đây đã tạo nên sự đa dạng về văn hóa vùng biên giới Việt - Trung, là một trong những điều kiện thuận lợi cho du lịch, biến vùng biên thành vùng hợp tác, hữu nghị.
Do địa hình phức tạp, nhiều đồi núi cao, chia cắt mạnh nên cơ sở hạ tầng khu vực biên giới kém phát triển.
Trước khi phân giới cắm mốc (PGCM), hai nước có 15 cửa khẩu, trong đó có 5 cửa khẩu quốc tế. Có hai tuyến đường sắt. Tuyến đường sắt Nam Ninh-Hà Nội dài 418 km. Đoạn Lạng Sơn-Bằng Tường hoàn thành tháng 6 năm 1993 và chạy thử năm 1995. Đoạn Vân Nam-Việt Nam do Pháp xây dựng năm 1910, chạy từ Hải Phòng đến Côn Minh qua Hà Nội. Đoạn Côn Minh-Hà Nội dài 761 km. Phần này được mở lại vào tháng 4 năm 1997. Sau PGCM, Việt Nam đã đầu tư và cải thiện đáng kể cơ sở hạ tầng biên giới. Hai bên đã thống nhất mở và nâng cấp 21 cặp cửa khẩu.
Đường cao tốc Hà Nội - Lào Cai được thông xe ngày 21/9/2014. Tuyến đường này dài 264 km, nối với đường cao tốc Côn Minh - Hà Khẩu của Trung Quốc, nằm trong Dự án phát triển hạ tầng giao thông hành lang kinh tế Côn Minh - Hà Nội - Hải Phòng./ .