Bẫy thu nhập trung bình là gì?

Bẫy thu nhập trung bình là một vấn đề lớn đối với nhiều quốc gia. Đây là tình trạng các nước không thể thoát ra khỏi nhóm nước có thu nhập trung bình để trở thành nước có thu nhập cao. Đối với Việt Nam, tình trạng này càng cấp bách hơn khi chúng ta  vẫn kéo GDP bình quân đầu người chỉ 2.000 - 3.000 USD trong nhiều năm. Vậy bẫy thu nhập trung bình là gì? Nguyên nhân do đâu và cách khắc phục như thế nào? Hãy cùng DNSE tìm hiểu trong bài viết sau. 

Bẫy thu nhập trung bình là gì?

1. Bẫy thu nhập trung bình là gì?  

  Bẫy thu nhập trung bình hay còn được gọi là Middle Income Trap trong tiếng Anh. Đó là tình trạng một quốc gia đã đạt đến một mức thu nhập bình quân đầu người nhất định nhờ những lợi ích sẵn có. Tuy nhiên, sau đó anh ta không thể đạt đến cấp độ cao hơn mà chỉ dừng lại. 

 Theo thống kê, hầu hết các nước đạt mức thu nhập trung bình  năm 1960 vẫn chỉ là nước có thu nhập trung bình  năm 2008. Chỉ có 13 nước  thoát được bẫy thu nhập trung bình và tăng tốc phát triển. Ở châu Á, con số này chỉ là 5. Các quốc gia này bao gồm: Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Hồng Kông và Singapore. 

 Nhiều nước trên thế giới có  kỳ vọng cao nhưng lại rơi vào bẫy thu nhập trung bình. Gần chúng ta là Thái Lan hay Indonesia. Xa hơn nữa ở Mỹ Latinh là Argentina, quốc gia từng  trở thành  thứ hai của Canada. 

 Một ví dụ khác là Brazil - nước láng giềng Argentina. Đất nước này đã đạt ngưỡng GDP bình quân đầu người 1.000 USD từ  năm 1974. Vậy mà sau 46 năm, GDP bình quân đầu người của Brazil  chỉ là 6.700 USD (năm 2020). 

  Đặc điểm của bẫy thu nhập trung bình là gì?  Đặc điểm của bẫy thu nhập trung bình 

2. Đặc điểm của bẫy thu nhập trung bình 

 Khi một quốc gia phát triển dựa trên các nguồn lực sẵn có mà không có các chính sách kinh tế phù hợp hay các đột phá khác thì rõ ràng quốc gia đó sẽ không thể duy trì đà tăng trưởng mãi mãi. Bởi vì các nguồn lực sẵn có luôn luôn bị hạn chế. Nhìn tổng thể, các quốc gia này đều mạnh từ những gì sẵn có. Tuy nhiên, nhìn chung, họ  thiếu  lợi thế về công nghệ và tài chính. Ngoài ra, khi một quốc gia đã đạt mức thu nhập trung bình, chi phí lao động ở đó cũng tăng lên. Trong khi đó,  yếu tố khoa học công nghệ lạc hậu khiến sản phẩm của các nước này thiếu tính cạnh tranh cả về giá cả và chất lượng. 

 Thông thường, các quốc gia rơi vào bẫy thu nhập trung bình thường thể hiện những đặc điểm sau: 

 Suất đầu tư thấp 

 Công nghiệp chế tạo chậm phát triển 

 Công nghiệp nghèo nàn, thiếu đa dạng 

 Thị trường lao động kém sôi động 

 Nguyên nhân của bẫy thu nhập trung bình 

 Dựa nhiều vào lao động giá rẻ 

 Nhiều quốc gia dựa vào lợi thế chi phí lao động để thu hút đầu tư, từ đó tăng GDP. Tuy nhiên, khi các quốc gia này tăng quy mô nền kinh tế và mức sống của người dân tăng lên thì nguồn lao động giá rẻ sẽ không còn. Kết quả  đầu tư sẽ không còn  như trước. 

 Sự phụ thuộc vào lao động khiến các quốc gia khó đạt được lợi thế 

 Sự phụ thuộc vào lao động khiến các quốc gia khó đạt được lợi thế 

 Ngoài ra, các quốc gia này đôi khi cũng phải đối mặt với tình trạng suy giảm dân số tự nhiên. Tình trạng này thường xảy ra khi mức sống của cả nước đạt đến một mức  nhất định. Cùng với đó, trí thông minh của họ tăng lên, họ bắt đầu chấp nhận những quan điểm mới về cuộc sống. Họ muốn tập trung vào bản thân  hơn là muốn lập gia đình. Vì vậy, tốc độ gia tăng dân số không thể duy trì được. Hệ quả là nguồn cung lao động không còn dồi dào. 

 Cùng với đó, do công nghệ lạc hậu và phụ thuộc nhiều vào lao động để duy trì năng suất, các quốc gia này sẽ còn gánh chịu  hậu quả nặng nề hơn khi lợi thế này không còn. Hiện tại, sản phẩm của họ không đáp ứng được yêu cầu của thị trường. Trong khi đó, năng suất lao động cũng sụt giảm do không duy trì được lợi thế lao động. Kết quả là sản phẩm của họ kém cạnh tranh  hơn. Lúc này, bản thân các quốc gia này  không đủ sức để điều hành. 

 Khu vực  tư nhân thiếu sự đổi mới  

 Lý do chính  khiến các quốc gia rơi vào bẫy thu nhập trung bình là do họ không có khả năng đổi mới. Noi gương các nước  đi trước  không khó,  nhưng để tạo ra bước ngoặt cho  mình thì không dễ. Hầu hết các nước thì không. 

 Không theo kịp sự biến động của thị trường dẫn đến năng suất lao động thấp. Đồng thời, chất lượng của sản phẩm  không được đảm bảo.  

 Thiếu đổi mới sáng tạo là nguyên nhân chính khiến các nước rơi vào bẫy thu nhập trung bình 

 Thiếu đổi mới sáng tạo là nguyên nhân chính khiến các nước rơi vào bẫy thu nhập trung bình 

 Không phân bổ vốn 

 Một nguyên nhân khác dẫn đến việc không thể tốt nghiệp nhóm nước có thu nhập trung bình là do nhà nước không phân bổ nguồn vốn hợp lý. Các chính sách được đưa ra có thể khiến việc đổi mới trở nên khó khăn hơn. Cùng với đó, vốn đầu tư chưa được phân bổ hợp lý dẫn đến các lĩnh vực then chốt như giáo dục, khoa học công nghệ... chưa tạo điều kiện phát triển. 

 Vấn đề  duy trì ổn định kinh tế vĩ mô 

 Các nước đang phát triển thường phải đối mặt với vấn đề lạm phát cao. Đây là nhân tố  ảnh hưởng lớn đến sự phát triển chung của nền kinh tế. Ngoài ra, các vấn đề như khoảng cách giàu nghèo, bong bóng nhà đất, thị trường chứng khoán  tạo ra khi nền kinh tế tăng trưởng quá nhanh cũng khiến nền kinh tế quốc gia trở nên bất ổn. 

3. Làm sao  tránh bẫy thu nhập trung bình? 

 Để tránh rơi vào bẫy thu nhập trung bình, Nhà nước phải tìm ra  chiến lược phù hợp để đổi mới phương thức sản xuất. Cùng với đó là tìm kiếm các thị trường tiềm năng để đẩy mạnh xuất khẩu nhằm duy trì tăng trưởng. 

 Tuy nhiên, nhìn chung, thách thức lớn nhất đối với các nước thu nhập trung bình là  chuyển đổi công nghệ để tạo ra các sản phẩm  cạnh tranh. Để làm được điều này, các quốc gia phải chú trọng đến giáo dục. đồng thời ra sức phát triển khoa học công nghệ và ứng dụng  vào thực tiễn. Điều này sẽ giúp tăng năng suất lao động đồng thời tăng lợi thế cạnh tranh của sản phẩm. 

 Hàn Quốc là một quốc gia đã rất thành công trong việc đạt được những bước tiến lớn. Đất nước này đã phát triển một hệ thống giáo dục chất lượng đi đôi với sự phát triển công nghệ. Thành công trong lĩnh vực này đã cho phép Hàn Quốc  trở thành một trong những quốc gia phát triển.