Kế toán quản trị chi phí và giá thành như thế nào?

Trong bối cảnh kinh doanh ngày nay, việc quản lý chi phí và giá thành đóng vai trò quan trọng, là chìa khóa giúp doanh nghiệp duy trì sự cạnh tranh và bền vững. Kế toán quản trị chi phí và giá thành không chỉ là một công việc đơn thuần, mà là một quá trình phức tạp đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về tài chính, kế toán và chiến lược kinh doanh. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về cách kế toán quản trị chi phí và giá thành đóng góp vào việc tối ưu hóa hiệu suất kinh doanh và tạo ra giá trị bền vững cho doanh nghiệp.

Kế toán quản trị chi phí và giá thành như thế nào?

1. Chi phí là gì?

Chi phí là số tiền hoặc tài sản mà bạn phải chi trả để có được một sản phẩm, dịch vụ hoặc lợi ích nào đó. Chi phí có thể bao gồm nhiều yếu tố khác nhau như giá cả, thuế, phí, chi phí vận chuyển và các chi phí khác liên quan đến việc mua sắm hoặc sử dụng một sản phẩm hoặc dịch vụ. Chi phí có thể được tính toán trước khi thực hiện giao dịch và là một phần quan trọng của quản lý tài chính cá nhân và doanh nghiệp.

2. Đặc điểm của kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp

Kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp có những đặc điểm quan trọng nhằm hỗ trợ quá trình quản lý tài chính và ra quyết định hiệu quả. Dưới đây là một số đặc điểm cơ bản của kế toán quản trị chi phí:

2.1 Phân tích chi phí chi tiết: 

Kế toán quản trị chi phí tập trung vào việc phân rã chi phí thành các thành phần nhỏ hơn để hiểu rõ hơn về nguồn gốc và cấu trúc chi phí trong doanh nghiệp.

2.2 Quản lý chi phí theo hoạt động: 

Phương pháp này theo dõi và phân loại chi phí theo từng hoạt động cụ thể, giúp xác định được những hoạt động nào tạo ra chi phí cao và cơ hội để tối ưu hóa chúng.

2.3 Định giá sản phẩm hoặc dịch vụ: 

Kế toán quản trị chi phí giúp xác định giá thành sản phẩm hoặc dịch vụ bằng cách tính toán và ghi nhận đầy đủ chi phí liên quan, bao gồm cả chi phí trực tiếp và gián tiếp.

2.4 Dự báo và quản lý nguồn lực: 

Kế toán quản trị chi phí hỗ trợ trong việc dự báo chi phí tương lai và quản lý nguồn lực hiệu quả, giúp doanh nghiệp chuẩn bị cho những biến động trong môi trường kinh doanh.

2.5 Thực hiện theo chuẩn quốc tế: 

Kế toán quản trị chi phí thường áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế để đảm bảo tính chính xác và so sánh được chi phí của doanh nghiệp với các đối thủ trong ngành.

2.6 Hỗ trợ ra quyết định: 

Thông tin chi phí từ kế toán quản trị giúp quản lý đưa ra quyết định chiến lược và tái định hình chiến lược kinh doanh dựa trên hiểu biết rõ ràng về chi phí và hiệu suất.

2.7 Tối ưu hóa chi phí: 

Mục tiêu của kế toán quản trị chi phí là tối ưu hóa hiệu suất chi phí, giúp doanh nghiệp đạt được lợi nhuận cao nhất và duy trì sự cạnh tranh trên thị trường.

3. Tập hợp chi phí để tính giá thành sản phẩm

Để tính toán giá thành sản phẩm, việc tập hợp chi phí đóng vai trò quan trọng, đảm bảo sự minh bạch và chính xác trong quá trình quản lý tài chính doanh nghiệp. Quy trình này bao gồm các bước sau:

3.1 Xác định Chi Phí Trực Tiếp: 

Đầu tiên, cần xác định và ghi nhận chi phí trực tiếp liên quan trực tiếp đến sản phẩm. Điều này bao gồm chi phí nguyên vật liệu, nhân công trực tiếp và các chi phí sản xuất khác. Chi phí trực tiếp là chi phí có thể đo lường và phân bổ cho từng sản phẩm cụ thể. 

Ví dụ: Nếu doanh nghiệp sản xuất bánh mì, chi phí trực tiếp có thể bao gồm bột mì, men, nước, bơ, đường, muối, và lương của nhân viên làm bánh.

3.2 Thu thập Chi Phí Gián Tiếp: 

Ngoài chi phí trực tiếp, cần thu thập các chi phí gián tiếp, còn được gọi là chi phí không trực tiếp liên quan trực tiếp đến từng sản phẩm cụ thể. Điều này có thể bao gồm chi phí quản lý, chi phí bảo trì, và các chi phí hỗ trợ khác. Chi phí gián tiếp là chi phí không thể đo lường và phân bổ cho từng sản phẩm cụ thể. 

Ví dụ: Nếu doanh nghiệp sản xuất bánh mì, chi phí gián tiếp có thể bao gồm thuê nhà xưởng, điện nước, khấu hao thiết bị, lương của nhân viên quản lý, và chi phí quảng cáo.

3.3 Phân loại Chi Phí: 

Sau khi có đầy đủ thông tin về chi phí trực tiếp và gián tiếp, cần phân loại chúng thành các nhóm tương ứng để dễ dàng quản lý và tính toán. Có thể phân loại chi phí theo các tiêu chí như:

• Theo tính chất: Chi phí có thể được phân loại thành chi phí biến đổi (thay đổi theo sản lượng) và chi phí cố định (không thay đổi theo sản lượng). Ví dụ: Chi phí nguyên vật liệu là chi phí biến đổi, còn chi phí thuê nhà xưởng là chi phí cố định.
• Theo bộ phận: Chi phí có thể được phân loại theo bộ phận hoặc phòng ban liên quan. Ví dụ: Chi phí nhân công trực tiếp thuộc bộ phận sản xuất, còn chi phí quảng cáo thuộc bộ phận tiếp thị.
• Theo quy trình: Chi phí có thể được phân loại theo các giai đoạn của quy trình sản xuất. Ví dụ: Chi phí nguyên vật liệu thuộc giai đoạn đầu vào, còn chi phí bảo trì thuộc giai đoạn đầu ra.

3.4 Chuyển Đổi Chi Phí Theo Quy Trình Sản Xuất: 

Chi phí cần được theo dõi theo quy trình sản xuất để biết được mỗi bước sản xuất đóng góp bao nhiêu vào chi phí cuối cùng của sản phẩm. Điều này giúp xác định giá trị thêm của từng bước và tối ưu hóa quy trình. Có thể sử dụng các phương pháp như:

• Phương pháp chi phí theo đơn hàng: Áp dụng cho các sản phẩm đơn lẻ hoặc đặt hàng riêng biệt. Chi phí trực tiếp và gián tiếp được gán cho từng đơn hàng để tính giá thành.
• Phương pháp chi phí theo quy trình: Áp dụng cho các sản phẩm đồng nhất hoặc hàng loạt. Chi phí trực tiếp và gián tiếp được gán cho từng quy trình để tính giá thành..

3.5 Tính Toán Giá Thành Sản Phẩm: 

Bằng cách tổng hợp chi phí trực tiếp và gián tiếp, doanh nghiệp có thể tính toán giá thành sản phẩm. Điều này giúp xác định giá bán cần thiết để đảm bảo lợi nhuận mong muốn. Có thể sử dụng các công thức như:

• Giá thành sản phẩm = Chi phí trực tiếp + Chi phí gián tiếp
• Giá bán sản phẩm = Giá thành sản phẩm + Lợi nhuận mong muốn

3.6 Theo Dõi và Đánh Giá: 

Quá trình tập hợp chi phí là một quá trình liên tục. Cần theo dõi và đánh giá các biến động trong chi phí để có thể đưa ra điều chỉnh và tối ưu hóa quy trình sản xuất. Có thể sử dụng các phương pháp như:

• So sánh chi phí thực tế và chi phí dự toán: Đây là phương pháp đánh giá hiệu quả của việc kiểm soát chi phí. Nếu chi phí thực tế cao hơn chi phí dự toán, cần tìm ra nguyên nhân và đề xuất giải pháp.
• Phân tích độ lệch chi phí: Đây là phương pháp phân tích nguyên nhân của sự chênh lệch giữa chi phí thực tế và chi phí dự toán. Có thể phân tích độ lệch theo các yếu tố như thể tích, giá cả, hiệu suất,...

4. Lập định mức và dự toán chi phí như thế nào?

4.1 Phương Pháp Đánh Giá Sản Phẩm Dở Dang Cuối Kỳ

Phương pháp đánh giá sản phẩm dở dang cuối kỳ là một bước quan trọng trong quá trình lập định mức và dự toán chi phí. Dưới đây là cách thực hiện phương pháp này:

4.1.1 Xác định Sản Phẩm Dở Dang:

• Đánh giá sản phẩm dở dang bằng cách xác định sản phẩm hoặc thành phẩm có khả năng bị lỗi, không đạt chất lượng mong muốn.
• Quy định các yếu tố dẫn đến sản phẩm dở dang như lỗi sản xuất, chất lượng nguyên vật liệu, hay sai sót trong quy trình sản xuất.

4.1.2 Xác Định Chi Phí Sản Phẩm Dở Dang:

• Phân loại chi phí liên quan đến sản phẩm dở dang như chi phí làm lại, chi phí bảo hành và chi phí kiểm tra chất lượng.
• Ghi nhận mức độ ảnh hưởng của sản phẩm dở dang đối với quy trình sản xuất và giải pháp khắc phục.

4.1.3 Đánh Giá Tác Động Tới Giá Thành:

• Xác định tác động của sản phẩm dở dang đối với giá thành sản phẩm.
• Phân tích chi phí liên quan để đảm bảo chúng được phản ánh đúng trong quá trình định giá sản phẩm.

4.2 Phương Pháp Tính Giá Thành Sản Phẩm

Phương pháp này giúp lập dự toán chi phí và xác định giá thành sản phẩm một cách chính xác. Dưới đây là cách thực hiện phương pháp tính giá thành:

4.2.1 Xác Định Chi Phí Trực Tiếp:

Chi phí trực tiếp là chi phí có thể đo lường và phân bổ cho từng sản phẩm cụ thể. Để xác định chi phí trực tiếp, bạn cần làm các bước sau:

• Xác định các loại nguyên vật liệu, lao động và các chi phí sản xuất khác cần thiết để sản xuất sản phẩm.
• Ghi chép số lượng và giá cả của từng loại chi phí trực tiếp.
• Tính tổng chi phí trực tiếp cho mỗi sản phẩm bằng cách nhân số lượng với giá cả của từng loại chi phí trực tiếp.

Ví dụ: Nếu bạn sản xuất bánh mì, bạn cần xác định chi phí trực tiếp như bột mì, men, nước, bơ, đường, muối, và lương của nhân viên làm bánh. Bạn cần ghi chép số lượng và giá cả của từng loại nguyên vật liệu và lao động, rồi tính tổng chi phí trực tiếp cho mỗi ổ bánh mì.

4.2.2 Thu Thập Chi Phí Gián Tiếp:

Chi phí gián tiếp là chi phí không thể đo lường và phân bổ cho từng sản phẩm cụ thể. Để thu thập chi phí gián tiếp, bạn cần làm các bước sau:

• Xác định các loại chi phí gián tiếp như chi phí quản lý, chi phí bảo trì, chi phí hỗ trợ khác.
• Ghi chép số lượng và giá cả của từng loại chi phí gián tiếp.
• Phân loại chi phí gián tiếp theo các tiêu chí như tính chất, bộ phận, quy trình, v.v.
• Chọn một phương pháp phân bổ chi phí gián tiếp cho các sản phẩm, như phương pháp tỷ lệ, phương pháp giản đơn, phương pháp định mức, v.v.

Ví dụ: Nếu bạn sản xuất bánh mì, bạn cần xác định chi phí gián tiếp như thuê nhà xưởng, điện nước, khấu hao thiết bị, lương của nhân viên quản lý, và chi phí quảng cáo. Bạn cần ghi chép số lượng và giá cả của từng loại chi phí gián tiếp, rồi phân loại chúng theo các tiêu chí như chi phí biến đổi, chi phí cố định, chi phí sản xuất, chi phí tiêu thụ, v.v. Bạn cần chọn một phương pháp phân bổ chi phí gián tiếp cho các ổ bánh mì, như phương pháp tỷ lệ theo chi phí nguyên vật liệu, phương pháp giản đơn theo số lượng sản phẩm, phương pháp định mức theo thời gian sản xuất,....

4.2.3 Tính Toán Giá Thành:

Sau khi xác định và thu thập chi phí trực tiếp và gián tiếp, bạn cần tính toán giá thành sản phẩm. Để làm điều này, bạn cần làm các bước sau:

• Cộng chi phí trực tiếp và chi phí gián tiếp đã được phân bổ cho mỗi sản phẩm để tính giá thành sản xuất.
• Cộng chi phí tiêu thụ đã được phân bổ cho mỗi sản phẩm để tính giá thành tiêu thụ.
• So sánh giá thành sản phẩm với giá bán thị trường để xác định lợi nhuận hoặc lỗ của doanh nghiệp.
• Đánh giá và điều chỉnh giá thành sản phẩm nếu cần thiết để cải thiện hiệu quả kinh doanh.

Ví dụ: Nếu bạn sản xuất bánh mì, bạn cần cộng chi phí trực tiếp và chi phí gián tiếp đã được phân bổ cho mỗi ổ bánh mì để tính giá thành sản xuất. Bạn cần cộng chi phí tiêu thụ đã được phân bổ cho mỗi ổ bánh mì để tính giá thành tiêu thụ. Bạn cần so sánh giá thành tiêu thụ với giá bán thị trường để xác định lợi nhuận hoặc lỗ của doanh nghiệp. Bạn cần đánh giá và điều chỉnh giá thành bánh mì nếu cần thiết để cải thiện hiệu quả kinh doanh.