Pháp luật dân sự đề cao nguyên tắc giao dịch không tuân thủ một trong các điều kiện có hiệu lực của giao dịch thì sẽ bị vô hiệu. Những quy định về sự vô hiệu của giao dịch dân sự có ý nghĩa quan trọng trong việc thiết lập trật tự kỷ cương xã hội, bảo vệ quyền và lợi ích của các bên , bảo đảm an toàn pháp lý cho các chủ thể trong giao lưu dân sự. Vậy giao dịch dân sự vô hiệu là gì ? Hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu là như thế nào? Mời các bạn đón đọc bài viết phân tích Điều 131 Bộ luật dân sự 2015 dưới đây nhé.
Điều 131 Bộ luật dân sự 2015
1. Giao dịch dân sự vô hiệu là gì?
Giao dịch dân sự là hợp đồng hoặc hành vi pháp lý đơn phương làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự (Điều 116).
Giao dịch dân sự không có một trong các điều kiện được quy định tại Điều 117 của Bộ luật dân sự thì vô hiệu, trừ trường hợp Bộ luật này có quy định khác. ( Điều 122 BLDS 2015). Theo đó các điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự được quy định cụ thể ở khoản 1 Điều 117 BLDS 2015 bao gồm:
- Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự,
- Năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch dân sự được xác lập
- Chủ thể tham gia giao dịch dân sự hoàn toàn tự nguyện
- Mục đích và nội dung của giao dịch dân sự không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội
Các trường hợp giao dịch vô hiệu được ghi nhận trong BLDS 2015:
- Giao dịch dân sự vô hiệu do vi phạm điều cấm của luật, trái đạo đức xã hội (Điều 123)
- Giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo (Điều 124)
- Giao dịch dân sự vô hiệu do người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi, người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự xác lập, thực hiện (Điều 125)
- Giao dịch dân sự vô hiệu do bị nhầm lẫn (Điều 126)
- Giao dịch dân sự vô hiệu do bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép (Điều 127)
- Giao dịch dân sự vô hiệu do người xác lập không nhận thức và làm chủ được hành vi của mình (Điều 128)
- Giao dịch dân sự vô hiệu do không tuân thủ quy định về hình thức (Điều 129)
2. Hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu ( Điều 131 BLDS 2015)
Khi giao dịch dân sự vô hiệu nó sẽ kéo theo những hệ quả nhất định cho các bên, thậm chí còn có thể ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của người thứ ba nữa.
Giao dịch dân sự vô hiệu ảnh hưởng đến mối quan hệ giữa các bên hiện nay được quy định tại Điều 131 BLDS 2015 và Giao dịch dân sự vô hiệu ảnh hưởng đến thì được cụ thể bằng Điều 133 BLDS 2015.
Điều 131. Hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu
- Giao dịch dân sự vô hiệu không làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của các bên kể từ thời điểm giao dịch được xác lập.
- Khi giao dịch dân sự vô hiệu thì các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận. Trường hợp không thể hoàn trả được bằng hiện vật thì trị giá thành tiền để hoàn trả.
- Bên ngay tình trong việc thu hoa lợi, lợi tức không phải hoàn trả lại hoa lợi, lợi tức đó.
- Bên có lỗi gây thiệt hại thì phải bồi thường.
- Việc giải quyết hậu quả của giao dịch dân sự vô hiệu liên quan đến quyền nhân thân do Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định.
– Không phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ;
Giao dịch dân sự là hợp đồng hoặc hành vi pháp lý đơn phương làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự (Điều 116 BLDS 2015) nhưng nếu giao dịch dân sự vô hiệu thì sẽ không phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ kể từ thời điểm xác lập giao dịch. Nói cách khác quyền và nghĩa vụ của các bên sẽ không được pháp luật bảo vệ;
– Khôi phục tình trạng bạn đầu, Hoàn trả cho nhau những gì đã nhận;
Thực tế thường xảy ra trường hợp, trước khi giao dịch bị tuyên bố vô hiệu, các bên đã tiến hành thực hiện theo giao dịch thì khi đó các bên phải khôi phục lại tình trạng ban đầu.
Nguyên lý khôi phục tình trạng bạn đầu được thực hiện thông qua việc các bên hoàn trả cho nhau những gì đã nhận; Ở đây không phải hoàn trả tài sản đã nhận và mà “Những gì đã nhận” cho nên đối tượng hoàn trả có thể là tài sản có thể không là tài sản, nhận gì trả cái đó, tuy nhiên có những trường hợp không thể hoàn trả được bằng hiện vật khi đó phải trị giá thành tiền để hoàn trả. Mặc dù vậy nhưng BLDS lại chưa quy định trường hợp nào là không thể hoàn trả bằng hiện vật vì thế cần căn cứ vào thực tế đế đánh giá áp dụng.
Xảy ra khi tài sản được hoàn trả không đúng với hiện trạng tại thời điểm xác lập hợp đồng: tài sản đã bị hư hỏng, giảm giá trị; tài sản đã được tu sửa, xây dựng, cải tạo làm tăng giá trị.
Ví dụ như việc bên bán tài sản hoàn trả lại số tiền đã nhận cho việc bán tài sản, bên mua tài sản hoàn trả lại tài sản đã mua, vẫn là quy định tại Khoản 2 Điều 131 BLDS 2015 nhưng thường trong trường hợp đối tượng hợp đồng còn nguyên vẹn, chưa có hoặc ít có sự biến đổi đáng kể.
Thông thường khôi phục tình trạng ban đầu tương ứng với hoàn trả cho nhau đã nhận nhưng hoàn trả cho nhau những gì đã nhận không tương thích, không hoàn toàn đồng nghĩa với khôi phục tình trạng ban đầu
– Trách nhiệm bồi thường thiệt hại của bên có lỗi;
BLDS quy định lỗi nhưng không quy định lỗi là gì tuy nhiên căn cứ vào thực tế Bên có lỗi ở đây được xác định là bên làm cho hợp đồng vô hiệu hoặc ý thức trước về việc hợp đồng vô hiệu nhưng vẫn cố tình giao kết dẫn đến hậu quả gây thiệt hại. Hợp đồng vô hiệu có thể chỉ do lỗi một bên mà cũng có thể do lỗi của hai bên và vấn đề bồi thường thiệt hại được đặt ra cả trong trường hợp mức độ lỗi của hai bên là tương đương nhau. Lỗi của hai bên nhưng không phải lúc nào cũng ngang nhau dẫn đến trường hợp trách nhiệm có thể khác nhau. Do đó, Tòa án phải xác định mức độ lỗi của từng bên trong việc làm cho hợp đồng vô hiệu để xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại.
– Bên ngay tình trong việc thu hoa lợi, lợi tức không phải hoàn trả lại hoa lợi, lợi tức đó
Trước khi giao dịch bị tuyên bố vô hiệu thì tài sản là đối tượng của giao dịch có thể phát sinh hoa lợi, lợi tức. BLDS 2015 đã khắc phục được điểm bất đồng về việc thu hoa lợi, lợi tức khi giao dịch dân sự vô hiệu của BLDS 2005 không nằm trong diện khôi phục lại tình trạng ban đầu. . Theo đó, “bên ngay tình trong việc thu hoa lợi, lợi tức không phải hoàn trả lại hoa lợi, lợi tức đó”. Tạo ra sự thống nhất với tiêu chí để xác định số phận của hoa lợi, lợi tức của người chiếm hữu tài sản không có căn cứ pháp luật đó chính là dựa vào có hay không có yếu tố “ngay tình”. Nếu không ngay tình thì vẫn phải hoàn trả hoa lợi, lợi tức.
Khoản 5 Điều 131 BLDS 2015 là một điều khoản mới được bổ sung so với BLDS 2005, quy định này để phù hợp với Luật Hôn nhân gia đình 2014 do Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 đã điều chỉnh thêm một giao dịch đó là mang thai hộ, mà mang thai hộ này đặt ra một số điều kiện để có hiệu lực nếu không thỏa mãn sẽ bị vô hiệu. Khi vô hiệu về mang thai hộ ảnh hưởng đến nhân thân của đứa trẻ, quy định mới này làm hài hòa mối quan hệ giữa các quy định pháp luật trong hệ thống pháp luật Việt Nam.
Trên đây là nội dung phân tích của chúng tôi về Điều 131 Bộ luật dân sự 2015 về Hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu. Với những kiến thức chọn lọc, phân tích và đánh giá ở trên chúng tôi hy vọng quý bạn đọc đã hiểu được thêm về giao dịch dân sự, giao dịch dân sự vô hiệu và hậu quả pháp lý của nó. Nếu còn bất kì vướng mắc gì về nội dung này hoặc các vấn đề pháp lý khác bạn có thể phản hồi với Luật ACC chúng tôi luôn sẵn sàng để hỗ trợ bạn kịp thời.
Nội dung bài viết:
Bình luận