Dưới tác động của đại dịch COVID-19, hoạt động kinh tế nước ta bị trì trệ khiến thu ngân sách nhà nước bị ảnh hưởng tiêu cực, trong khi đó nhu cầu chi tiêu cho công tác phòng chống, hỗ trợ khắc phục hậu quả bệnh dịch lại tăng cao.
Do đó, để thực hiện các chính sách hỗ trợ bệnh dịch cũng như thiên tai, trong thời gian tới, chính phủ thực hiện một số biện pháp huy động nguồn lực tài chính. Trong đó có biện pháp phát hành công trái với lãi suất thấp.
Vậy công trái là gì? Đặc điểm và mục đích phát hành công trái như thế nào? Hãy cùng Luật ACC tìm hiểu ngay nhé!
1. Công trái là gì?
Để phát huy tinh thần yêu nước của nhân dân, tạo nguồn vốn thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Căn cứ vào Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992, Nhà nước tiến hành phát hành công trái nhằm phục vụ xây dựng Tổ quốc.
Công trái là một hình thức đầu tư lấy lãi có mức độ rủi ro thấp. Khi tham gia vào quan hệ đầu tư này bên chủ thể đi vay là nhà nước. Người cho vay sẽ được đảm bảo tài sản của mình bằng uy tín của nhà nước (ngân sách nhà nước).
Công trái là một hình thức tín dụng nhà nước, khoản nợ công trái được ghi trên giấy gọi là “phiếu” (Công phiếu), việc vay của chính quyền nhà nước để bù đắp chỉ tiêu được áp dụng phổ biến ở các nước trên thế giới, Việt Nam cũng không ngoại lệ.
Công trái thu bằng đồng Việt Nam, và thanh toán bằng đồng Việt Nam. Trường hợp người mua công trái bằng vàng và ngoại tệ, sẽ được cơ quan phát hành chuyển đổi thành đồng Việt Nam.
Công trái là khoản nợ vay của nhà nước hoặc chính quyền địa phương để chi tiêu cho mục đích công là hình thức tín dụng nhà nước, công trái có thể được coi là biện pháp để chính phủ huy động nguồn lực tài chính từ các thành phần trong xã hội, để từ đó thực hiện những mục tiêu công của nhà nước đã đề ra.
Khi các thành phần trong xã hội cung cấp những khoản tài chính cho nhà nước lợi ích nhận được sẽ là nguồn lợi nhuận từ khác khoản cho vay này. Nguồn lợi nhuận (lãi suất) sẽ được quy định cụ thể khi thực hiện các hoạt động cho vay.
Công trái được sử dụng vào những mục đích công(Những hoạt động mà các chủ thể khác không đủ khả năng tài chính để làm hoặc không muốn làm) và được quy định rõ ràng theo quy định của pháp luật.
Các hoạt động sử dụng công trái như: Đầu tư phát triển kinh tế – xã hội thuộc nhiệm vụ chi của ngân sách trung ương theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước. Bù đắp thiếu hụt tạm thời của ngân sách nhà nước từ vay trái phiếu ngắn hạn. Cơ cấu lại khoản nợ, danh mục nợ Chính phủ. Cho doanh nghiệp, tổ chức tài chính, tín dụng, chính quyền địa phương vay lại theo quy định của pháp luật. Các mục đích khác nhằm bảo đảm an ninh tài chính quốc gia.
Những hoạt động thực hiện này thường mang giá trị lớn, để thực hiện được phải theo kế hoạch của nhà nước và tình hình phát triển của đất nước. Khi thực hiện những dự án công nói trên góp phần làm thúc đẩy phát triển đất nước tạo nguồn đầu tư lớn.
2. Các đối tượng mua công trái.
Đối tượng quy định tại khoản 4, 5, 6 và 7 của Điều này không được sử dụng kinh phí của ngân sách nhà nước cấp để mua công trái.
- Công dân Việt Nam ở trong nước và ngoài nước.
- Người Việt Nam định cư ở nước ngoài.
- Người nước ngoài làm việc, cư trú ở Việt Nam.
- Các cơ quan hành chính, sự nghiệp.
- Tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp.
- Doanh nghiệp Nhà nước.
- Doanh nghiệp khác thuộc mọi thành phần kinh tế.
- Tổ chức nước ngoài hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam.
3. Các loại công trái
Công trái được phân chia làm nhiều loại:
- căn cứ vào phạm vi lãnh thổ, có công trái trong nước và công trái ngoài nước;
- căn cứ vào thời hạn thanh toán nợ vay, có công trái ngắn hạn (dưới 1năm), công trái trung hạn (từ 1 năm đến 5 năm), công trái dài hạn (từ 5 năm trở lên);
- căn cứ vào cấp chính quyền đứng ra tổ chức vay, có công trái của chính quyền trung ương (công trái Chính phủ), công trái của chính quyền địa phương.
Theo quy định của pháp luật, công trái được chia ra làm các loại sau:
+ Tín phiếu kho bạc: công trái có thời hạn dưới 01 năm được phát hành để huy động vốn bù đắp thiếu hụt tạm thời của ngân sách nhà nước trong năm ngân sách;
+ Trái phiếu kho bạc: Công trái có thời hạn từ 01 năm trở lên, được ban hành để bù đắp thiếu hụt ngân sách nhà nước và chỉ đầu tư phát triển;
+ Trái phiếu công trình: công trái có thời hạn từ 01 năm trở lên, nguồn vốn huy động được sử dụng để đầu tư cho từng công trình cụ thể. Công trái có thể chuyển nhượng hoặc không chuyển nhượng, công trái bằng tiền hoặc bằng hiện vật.
4. Những đặc điểm của công trái.
Đặc điểm của công trái/trái phiếu:
- Bất cứ cá nhân hay doanh nghiệp hoặc chính phủ đều có thể mua trái chủ hoặc trái phiếu. Trên trái phiếu ghi tên trái chủ được gọi là trái phiếu ghi danh hoặc có thể không ghi tên thì được gọi là trái phiếu vô danh.
- Trái chủ không chịu trách nhiệm nào về hiệu quả sử dụng vốn vay từ người vay (Người cho nhà phát hành trái phiếu vay tiền gọi là trái chủ). Nhà phát hành có nghĩa vụ thanh toán số nợ như đã cam kết trong hợp đồng cho vay.
- Người phát hành trái phiếu có thể là doanh nghiệp (trái phiếu doanh nghiệp), một tổ chức chính quyền công gọi là công trái hay trái phiếu chính phủ; kho bạc nhà nước gọi là trái phiếu kho bạc.
- Trái phiếu đem lại nguồn thu là tiền lãi. Đây là khoản thu cố định thường kỳ và không phụ thuộc vào kết quả kinh doanh.
- Bản chất của trái phiếu là chứng khoán nợ. Do đó khi công ty bị phá sản, giải thể thì cổ phần của công ty trước hết phải thanh toán cho những người nắm giữ trái phiếu trước đó. Được xem như là một nghĩa vụ bắt buộc. Sau khi trả nợ trái phiếu thì cổ phần mới được chia cho những cổ đông.
5. Điểm tích cực và tiêu cực của việc phát hành trái phiếu.
Phát hành trái phiếu chính phủ mang lại những tác động tích cực lẫn tiêu cực.
Trong đó, việc phát hành trái phiếu vẫn tồn tại những rủi ro cần phải xem xét. Đặc biệt là khi chính phủ thực hiện phát hành trái phiếu bằng ngoại tệ (chủ yếu là USD, Euro) do không thể vay mượn nước ngoài bằng nội tệ, điều này sẽ làm mất giá đồng nội tệ. Kết quả là mức nợ công sẽ tăng cao do chi phí lãi vay tăng và ảnh hưởng xấu đến ngân sách nhà nước .Vậy nên, bình ổn tiền tệ là ưu tiên hàng đầu đối với ngân hàng trung ương khi phát hành trái phiếu.
Bên cạnh đó, phát hành trái phiếu chính phủ làm giảm khả năng giải quyết các cuộc khủng hoảng tài chính. Nguyên nhân là do việc phát hành trái phiếu chính phủ kéo theo lạm phát gia tăng, khiến thu nhập cố định sụt giảm, rủi ro mà quốc gia gánh phải cũng sẽ tăng khi lãi suất thị trường tăng, thậm chí khiến quốc gia đối diện với rủi ro vỡ nợ, nguy cơ đưa đất nước rơi vào khủng hoảng và bất ổn vĩ mô.
Tuy nhiên, phát hành trái phiếu chính phủ góp phần giải quyết một số vấn đề của quốc gia. Ở Việt Nam nói riêng và thị trường quốc tế nói chung, phát hành trái phiếu là cách để tạo ra một thị trường vay nợ uy tín nhằm đáp ứng nhu cầu vốn vay, từ đó, mở rộng nguồn cung vốn cho thị trường liên ngân hàng.
Đồng thời, trái phiếu giúp hỗ trợ hoạt động quản lý thanh khoản của ngân hàng trung ương. Đặc biệt, đây được xem là giải pháp đầu tư ít (thậm chí không có) rủi ro cho nhà đầu tư. Ngoài ra, trái phiếu chính phủ cũng góp phần duy trì và phát triển thị trường tài chính hiệu quả; cung cấp cơ sở hạ tầng thị trường thông qua một hệ thống thanh toán và một khuôn khổ pháp lý hoàn chỉnh.
6. Các câu hỏi thường gặp về công trái
1. Mệnh giá của công trái thường là bao nhiêu?
- Phiếu công trái không ghi tên có mệnh giá tối thiểu là 50.000 đồng (năm mươi nghìn đồng) và mệnh giá tối đa là 100.000.000 đồng (một trăm triệu đồng).
Từng loại mệnh giá công trái được Bộ Tài chính quy định cụ thể cho phù hợp và thuận lợi cho người mua công trái.
- Phiếu công trái có ghi tên được sử dụng trong trường hợp tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân mua công trái có giá trị từ 50.000.000 đồng (năm mươi triệu đồng) trở lên. Phiếu công trái có ghi tên chỉ được ghi mệnh giá tối đa là 10.000.000.000 đồng (mười tỷ đồng).
2. Cơ sở bảo đảm giá trị tiền mua công trái và lãi suất công trái là gì?
Theo quy định tại Pháp lệnh phát hành Công trái xây dựng Tổ quốc số 12/1999/PL-UBTVQH10 ngày 27 tháng 4 năm 1999, lãi suất ghi trên Công trái giáo dục được quy định là 8%/năm (bao gồm cả mức trượt giá hàng năm và tỷ lệ lãi suất 1,5%/năm) và lãi suất tính cho 5 năm là 40%.
Trường hợp mức trượt giá thực tế trong 05 năm cộng với lãi suất 5 năm lớn hơn 40% thì người sở hữu công trái được Nhà nước bù chênh lệch.
Trường hợp mức trượt giá thực tế trong 05 năm cộng với lãi suất 05 năm thấp hơn hoặc bằng 40% thì người sở hữu công trái vẫn được hưởng lãi suất 40% như ghi trên phiếu công trái đã phát hành.
3. Tôi có nhu cầu thanh toán công phiếu trước kỳ hạn thì có được thanh toán đầy đủ không?
Trong trường hợp đặc biệt, người sở hữu công trái có nhu cầu thanh toán trước kỳ hạn thì được thanh toán đầy đủ, kịp thời tiền gốc và được hưởng lãi tính trên số tiền ghi trên công trái như sau :
- Thời gian mua công trái chưa đủ 12 tháng thì không được hưởng lãi.
- Thời gian mua công trái từ đủ 12 tháng đến dưới 24 tháng thì được hưởng lãi là 8%.
- Thời gian mua công trái từ đủ 24 tháng đến dưới 36 tháng thì được hưởng lãi là 16%.
- Thời gian mua công trái từ đủ 36 tháng đến dưới 48 tháng thì được hưởng lãi là 24%.
- Thời gian mua công trái từ đủ 48 tháng đến dưới 60 tháng thì được hưởng lãi là 32%.
Bộ Tài chính có hướng dẫn cụ thể các trường hợp đặc biệt được thanh toán công trái trước kỳ hạn.
4. Tôi có thể mua bán, tặng, cho công phiếu không?
Người sở hữu công trái có quyền: bán, tặng, cho, để lại thừa kế hoặc sử dụng để cầm cố. Trong trường hợp đặc biệt, có quyền yêu cầu thanh toán trước hạn như quy định tại Điều 8.
Tuy nhiên, người sở hữu công trái không được dùng công trái để thay thế tiền trong lưu thông, nộp thuế và thực hiện các nghĩa vụ tài chính khác với Nhà nước.
Trên đây Công ty Luật ACC đã giúp bạn hiểu về Công trái và những kiến thức liên quan. Nếu có thêm bất kỳ thắc mắc nào về Công trái, xin hãy liên hệ với công ty Luật ACC để được tư vấn và hỗ trợ nhiệt tình nhất. Công ty Luật ACC đồng hành pháp lý cùng bạn!
Nội dung bài viết:
Bình luận