Chứng khoán phái sinh và ký quỹ là gì?

Tại Việt Nam, thị trường chứng khoán phái sinh đã chính thức đi vào hoạt động vào năm 2017. Đây là một sản phẩm chứng khoán nợ có thể giao dịch trong ngày và sinh lợi nhuận theo cả 2 chiều hướng biến động tăng và giảm của thị trường. Một sản phẩm đem lại lợi nhuận hấp dẫn và đáng quan tâm cho các nhà đầu tư. Bài viết dưới đây của ACC về Chứng khoán phái sinh và ký quỹ là gì? hi vọng đem đến nhiều thông tin chi tiết và cụ thể đến Quý bạn đọc.

Chứng khoán phái sinh và ký quỹ là gì?

I. Khái niệm chứng khoán phái sinh

Theo quy định tại khoản 9 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019, chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, trong đó xác nhận quyền, nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai.

II. Khái niệm ký quỹ

Ký quỹ là một trong những điểm khác biệt của giao dịch chứng khoán phái sinh so với giao dịch cổ phiếu. Ký quỹ trong giao dịch chứng khoán phái sinh đóng vai trò như một khoản đặt cọc để đảm bảo việc thực hiện nghĩa vụ của hai bên khi tham gia hợp đồng. Trung tâm lưu ký sẽ quy định tỉ lệ ký quỹ ban đầu cho mỗi loại hợp đồng khác nhau.

Tỉ lệ ký quỹ ban đầu do trung tâm lưu ký quy định sẽ nêu rõ nhà đầu tư phải ký quỹ bao nhiêu phầm trăm giá trị hợp đồng trước khi tham gia giao dịch chứng khoán phái sinh.

Nhà đầu tư không có đủ số tiền ký quỹ như yêu cầu có thể bị gọi ký quỹ, và phải nộp đầy đủ ký quỹ để có thể tiếp tục nắm giữ vị thế đối với Hợp đồng tương lai.

III. Phân loại ký quỹ

1. Ký quỹ ban đầu (Initial Margin - IM)

a. Ký quỹ ban đầu là giá trị ký quỹ tối thiểu mà Thành viên bù trừ (TVBT) phải nộp cho VSD đối với các vị thế đứng tên TVBT dự kiến mở trước khi thực hiện giao dịch, trừ các giao dịch đối ứng của cùng một tài khoản giao dịch. Dựa trên phương pháp do VSD hướng dẫn, TVBT tự tính toán giá trị ký quỹ ban đầu cho các vị thế dự kiến mở để nộp cho VSD theo tỷ lệ ký quỹ ban đầu do VSD công bố.
b. TVBT được nộp ký quỹ ban đầu bằng tiền và chứng khoán nhưng phải đảm bảo tỷ lệ ký quỹ bằng tiền trên tổng giá trị tài sản ký quỹ trên mỗi tài khoản của nhà đầu tư tại mọi thời điểm không thấp hơn tỷ  lệ ký quỹ bằng tiền tối thiểu do VSD quy định và công bố trên trang thông tin điện tử  của VSD, phù hợp với quy định tại Điểm c Khoản 1 Điều 21 Thông tư 11, trừ trường hợp ký  quỹ bằng trái phiếu để chuyển giao khi thực hiện HĐTL TPCP theo quy định tại Điểm b Khoản 2.2 Điều 5 Quy chế ký quỹ, bù trừ và thanh toán chứng khoán phái sinh ban hành kèm theo Quyết định số 96/QĐ-VSD ngày 23/3/2017 của Tổng Giám đốc VSD.

2. Ký quỹ đảm bảo thực hiện HĐTL TPCP (Delivery Margin - DM)

Ký quỹ đảm bảo thực hiện HĐTL TPCP là giá trị ký quỹ mà TVBT bên bán và TVBT bên mua phải nộp cho VSD từ sau ngày giao dịch cuối cùng (ngày E+1) và duy trì cho đến ngày thanh toán cuối cùng (E+3) để đảm bảo nghĩa vụ thực hiện hợp đồng, thay cho khoản ký quỹ ban đầu. Các hình thức nộp ký quỹ đảm bảo thực hiện HĐTL TPCP bao gồm:
a. Nộp ký quỹ bằng tiền
- TVBT nộp ký quỹ bằng tiền vào tài khoản tiền gửi ký quỹ thành viên của VSD tại Ngân hàng thanh toán (NHTT). Giá trị ký quỹ được xác định dựa trên tỷ lệ ký quỹ bảo đảm thực hiện HĐTL TPCP, số lượng hợp đồng đáo hạn, giá thanh toán cuối cùng và hệ số nhân của hợp đồng theo hướng dẫn tại Phụ lục 02 Quy chế ký quỹ, bù trừ và thanh toán chứng khoán phái sinh ban hành kèm theo Quyết định số 96/QĐ-VSD ngày 23/3/2017 của Tổng Giám đốc VSD.
- Tỷ lệ ký quỹ bảo đảm thực hiện HĐTL TPCP được công bố trên trang điện tử của VSD ít nhất hai (02) ngày làm việc trước khi áp dụng.
b. Nộp trái phiếu trong danh sách các trái phiếu có thể  chuyển giao.
- TVBT nộp ký quỹ bằng trái phiếu chuyển giao vào tài khoản chứng khoán ký quỹ đứng tên VSD theo nguyên tắc nộp tròn mười nghìn (10.000) trái phiếu chính phủ của một mã trái phiếu thuộc danh sách các trái phiếu có thể chuyển giao tương ứng với một (01) HĐTL. Số trái phiếu này sẽ được VSD quản lý tách biệt với các chứng khoán ký quỹ khác.

3. Ký quỹ biến đổi (Variation Margin - VM)

a. Ký quỹ biến đổi được xác định trên cơ sở lãi lỗ vị thế trong phiên giao dịch của các vị thế mở trên tài khoản giao dịch của nhà đầu tư và chênh lệch giữa:
- Đối với vị thế hiện có trên tài khoản: Giá giao dịch được cập nhật trong phiên giao dịch với giá  thanh toán cuối ngày của ngày giao dịch liền trước (đối với vị thế đã có trên tài khoản từ  cuối ngày giao dịch liền trước), hoặc với giá thanh toán mở vị thế (đối với vị thế  vừa mở trong ngày);
- Đối với vị thế đóng trong ngày: Giá thanh toán đóng vị thế so với giá thanh toán cuối ngày của ngày giao dịch liền trước (đối với vị thế  đã có trên tài khoản từ cuối ngày giao dịch liền trước), hoặc với giá thanh toán mở vị  thế (đối với vị thế vừa mở trong ngày).

4. Ký quỹ duy trì yêu cầu (Margin Requirement - MR)

Trên đây là bài viết mà chúng tôi cung cấp đến Quý bạn đọc về Chứng khoán phái sinh và ký quỹ là gì? Trong quá trình tìm hiểu và nghiên cứu, nếu như quý bạn đọc còn thắc mắc hay quan tâm đến Chứng khoán phái sinh và ký quỹ là gì?, quý bạn đọc vui lòng liên hệ với chúng tôi để được hướng dẫn.