Ví dụ về thế giới quan [Cập nhập 2024]

Thế giới quan là gì? Để làm rõ nội dung của vấn đề thế giới quan, bài viết xin đưa ra các ví dụ về thế giới quan theo từng loại triết học thần thoại, tôn giáo và thế giới quan

Thế giới quan là gì?

Giáo trình Triết học Mác- Lenin giải thích về thế giới quan như sau: “Thế giới quan là toàn bộ những quan niệm của con người về thế giới, về bản thân con người, về cuộc sống và vị trí của con người trong thế giới đó. Trong thế giới quan có sự hoà nhập giữa tri thức và niềm tin. Tri thức là cơ sở trực tiếp cho sự hình thành thế giới quan, song nó chỉ gia nhập thế giới quan khi nó đã trở thành niềm tin định hướng cho hoạt động của con người”.

Có thể thấy thế giới quan chính là kim chỉ nam định hướng cho cuộc sống của con người, từ nhận thức đến hành động thực tiễn, giúp xác định hệ tư tưởng, lý tưởng, lối sống của bản thân. Trong thế giới quan có sự hoà nhập giữa tri thức và niềm tin. Tri thức là cơ sở trực tiếp cho sự hình thành thế giới quan, song nó chỉ gia nhập thế giới quan khi nó đã trở thành niềm tin định hướng cho hoạt động của con người.

Nguồn gốc của thế giới quan

Thế giới quan ra đời từ chính cuộc sống của con người. Có thể thất tất cả hoạt động của con người đều bị chi phối bởi một thế giới quan nhất định. Những yếu tố chính cấu thành nên thế giới quan đó là tri thức, lý trí, niềm tin và tình cảm.  Chúng liên kết với nhau thành một thể thống nhất và chi phối đến cả nhận thức lẫn hành động thực tiễn của con người.

Phân loại thế giới quan

Xét theo quá trình phát triển thì có thể chia thế giới quan thành ba loại hình cơ bản: Thế giới quan huyền thoại, thế giới quan tôn giáo và thế giới quan triết học.

Thế giới quan huyền thoại là phương thức cảm nhận thế giới của người nguyên thủy. Ở thời kỳ này, các yếu tố tri thức và cảm xúc, lý trí và tín ngưỡng, hiện thực và tưởng tượng, cái thật và cái ảo, cái thần và cái người, v.v. của con người hoà quyện vào nhau thể hiện quan niệm về thế giới.

Trong thế giới quan tôn giáo, niềm tin tôn giáo đóng vai trò chủ yếu; tín ngưỡng cao hơn lý trí, cái ảo lấn át cái thực, cái thần vượt trội cái người.

Thế giới quan triết học ra đời trong điều kiện trình độ tư duy và thực tiễn của con người có bước phát triển cao hơn so với thế giới quan huyền thoại và tôn giáo. Điều đó làm cho tính tích cực của tư duy con người có bước chuyển về chất. Thế giới quan triết học được xây dựng dựa trên hệ thống lý luận, khái niệm, phạm trù, quy luật.  Không đơn giản chỉ là nói lên quan điểm của con người về thế giới, thế giới quan triết học còn nỗ lực tìm các giải thích, chứng minh tính đúng đắn của các quan điểm đó bằng lý luận, logic.

Ví dụ thế giới quan

Để làm rõ các nội dung của vấn đề thế giới quan bài viết xin đưa ra ví dụ về thế giới quan theo từng loại thế giới quan huyền thoại, thế giới quan tôn giáo và thế giới quan triết học.

+ Đối với thế giới quan huyền thoại thì dân tộc Việt Nam có truyền thuyết Lạc Long Quân- Âu Cơ để giải thích về nguồn gốc của dân tộc với 100 anh em, 50 theo cha lên núi và 50 theo mẹ xuống biển hay truyền thuyết Sơn Tinh- Thủy Tinh giải thích hiện tượng mưa lũ của nước ta….

+ Thế giới quan tôn giáo giải thích dựa trên cơ sở thừa nhận sự sáng tạo của một loại năng lực thần bí, siêu nhiên. Theo Kinh thánh, Thiên Chúa là đấng đã sáng tạo ra vũ trụ, muôn loài trong 6 ngày và ngày thứ 7 Ngài nghỉ ngơi. Ông Adam và bà Eva không nghe lời Thiên Chúa đã ăn trái của “cây biết điều thiện điều ác” (trái cấm) nên bị Thiên Chúa đuổi khỏi Vườn địa đàng. Hai người này truyền tội lỗi (gọi là tội tổ tông, nguyên tội) cho con cháu là loài người. Bởi loài người mang tội, Thiên Chúa đã giáng sinh làm người và chịu khổ hình để loài người được hòa giải với Thiên Chúa.

+ Thế giới quan triết học được xây dựng dựa trên hệ thống lý luận, phạm trù, quy luật. Trái Đất là hành tinh thứ ba tính từ Mặt Trời, đồng thời cũng là hành tinh lớn nhất trong các hành tinh đất đá của hệ Mặt Trời xét về bán kính, khối lượng và mật độ của vật chất. Trái Đất còn được biết tên với các tên gọi “hành tinh xanh”, là nhà của hàng triệu loài sinh vật, trong đó có con người và cho đến nay nó là nơi duy nhất trong vũ trụ được biết đến là có sự sống.

Vai trò của thể giới quan

Có thể thấy thế giới quan đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong cuộc sống của con người và xã hội loài người.

thế giới quan là “la bàn” soi đường, chỉ hướng cho con người thực hiện các hoạt động tích cực để phát triển xã hội. Thế giới quan là trụ cột trong hệ tư tưởng của nhân cách, hành vi, đạo đức và chính trị.

Thế giới quan đóng vai trò định hướng đối với toàn bộ cuộc sống của con người, từ thực tiễn cho đến hoạt động nhận thức thế giới cũng như tự nhận thức bản thân, xác định lý tưởng, hệ giá lối sống cũng như nếp sống của mình.

Sống trong thế giới loài người, con người cần phải nhận thức thế giới và nhận thức bản thân mình. Trong mối liên kết chung giữa thế giới và con người đã giúp chúng ta tạo nên những định hướng về lý tưởng sống thông qua các mục tiêu và định hướng phương pháp hoạt động cụ thể.

Bên cạnh đó thế giới quan là nhân tố định hướng cho quá trình con người tiếp tục nhận thức thế giới. Có thể ví thế giới quan như một “thấu kính”, qua đó con người nhìn nhận thế giới xung quanh cũng như tự xem xét chính bản thân mình để xác định cho mình mục đích, ý nghĩa cuộc sống và lựa chọn cách thức hoạt động đạt được mục đích, ý nghĩa đó. Như vậy thế giới quan đúng đắn là tiền đề để xác lập nhân sinh quan tích cực và trình độ phát triển của thế giới quan là tiêu chí quan trọng về sự trưởng thành của mỗi cá nhân cũng như của mỗi cộng đồng xã hội nhất định.