Lập pháp là một trong ba chức năng của nhà nước, cùng với quyền hành pháp và quyền tư pháp hợp thành quyền lực nhà nước. Thế nào là lập pháp, hoạt động lập pháp thực hiện như thế nào và vai trò lập pháp trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là gì? Bài viết dưới đây của ACC hi vọng đem lại nhiều thông tin chi tiết và cụ thể đến Quý bạn đọc.
Vai trò lập pháp trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
I. Lập pháp là gì?
Lập pháp là một trong những chức năng vô cùng quan trọng của nhà nước, lập pháp được thực hiện bởi các cơ quan chuyên trách, thực hiện nghiên cứu soạn thảo hệ thống văn bản quy phạm pháp luật phù hợp với chủ trương hoạt động của nhà nước.
Lập pháp trong mối tương quan khác nhau sẽ mang nghĩa khác nhau, do vậy lập pháp sẽ được hiểu theo nghĩa như sau:
– Lập pháp được hiểu là việc các cơ quan thực hiện quyền lập pháp, thực hiện nghiên cứu soạn thảo ra Hiến pháp, sửa đổi Hiến pháp, các văn bản quy phạm pháp luật và sửa đổi văn bản pháp luật.
– Lập pháp còn được hiểu theo nghĩa là việc các cơ quan thực hiện nghiên cứu soạn thảo và ban hành ra văn bản pháp luật, thực hiện sửa đổi luật.
Theo khái niệm này lập pháp được hiểu theo nghĩa hẹp hơn, không bao gồm việc soạn thảo ban hành ra Hiếp pháp mà chỉ thực hiện soạn thảo ban hành các văn bản pháp luật dưới Hiến pháp.
II. Hoạt động lập pháp ở Việt Nam như thế nào?
Hoạt động lập pháp là hoạt động mà thông qua đó quyền lực nhà nước được thực hiện, quyền lập pháp mang tính sáng tạo và đồng thời các quy tắc xử sự chung trong xã hội được Nhà nước thừa nhận, trở thành pháp luật có tính bắt buộc thực hiện. Chúng ta có thể hiểu, quyền lập pháp là quyền làm luật, xây dựng luật và ban hành những văn bản luật được áp dụng trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Quyền lập pháp do Quốc hội tiến hành. Cơ quan lập pháp là kiểu hội đồng thảo luận đại diện có quyền thông qua các luật.
Hoạt động lập pháp là hoạt động bao gồm nhiều giai đoạn mang tính liên tục, kế tiếp nhau từ việc tìm kiếm và phát hiện nhu cầu các quan hệ xã hội cần được điều chỉnh bằng pháp luật đến việc soạn thảo, thẩm tra, lấy ý kiến, thảo luận, tiếp thu, chỉnh lý và thông qua các dự án luật, công bố luật theo một trình tự, thủ tục được xác định. Ở mỗi giai đoạn nêu trên lại có nhiều thủ tục, hoạt động khác nhau với sự tham gia của nhiều chủ thể khác nhau. Ví dụ như: Trong giai đoạn Lập Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh có các hoạt động: đề nghị, kiến nghị về luật, pháp lệnh; Bộ tư pháp lập dự kiến Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh; Chính phủ xem xét, thông qua dự kiến và trình Ủy ban thường vụ Quốc hội; Ủy ban Pháp luật phối hợp với Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội thẩm tra dự kiến Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh do Chính phủ trình và đề nghị, kiến nghị về luật, pháp lệnh của đại biểu Quốc hội, cơ quan, tổ chức khác; Ủy ban thường vụ Quốc hội lập dự kiến Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh và trình Quốc hội xem xét, thông qua.
Trong giai đoạn soạn thảo có các hoạt động thành lập Ban soạn thảo và phân công cơ quan chủ trì soạn thảo; tổng kết việc thi hành pháp luật, đánh giá các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành có liên quan đến dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết; khảo sát, đánh giá thực trạng quan hệ xã hội liên quan đến nội dung chính của dự án, dự thảo; đánh giá tác động và xây dựng báo cáo đánh giá tác động của dự thảo văn bản; tổ chức nghiên cứu thông tin, tư liệu, điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên có liên quan đến dự án, dự thảo; tổ chức lấy ý kiến về dự án, dự thảo; tổng hợp và nghiên cứu, tiếp thu các ý kiến góp ý; thẩm định dự án luật; chỉnh lý, hoàn thiện dự án để trình Chính phủ.
III. Vai trò của lập pháp trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
Một là: Lập pháp có vai trò quan trọng nhất trong việc tạo nên nền tảng, hành lang pháp lý cho toàn xã hội và tổ chức, hoạt động của bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Bên cạnh đó, lập pháp còn thiết lập nên những chuẩn mực pháp lý cho hoạt động của hai bộ phận còn lại là quyền hành pháp và quyền tư pháp, góp phận thực hiện cơ chế phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước. Đặc biệt đối với quyền hành pháp – quyền quản lý, điều hành xã hội theo quy định của pháp luật, hoạt động lập pháp có chất lượng cao sẽ góp phần quan trọng hình thành nên một hệ thống pháp luật toàn diện, thống nhất, đồng bộ, minh bạch, khả thi, hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với cuộc sống. Đây là điều kiện tiên quyết bảo đảm chất lượng và hiệu quả hoạt động quản lý, điều hành của Chính phủ. Đồng thời, hoạt động lập pháp cũng là căn cứ, thước đo, chuẩn mực để Tòa án nhân dân thực hiện quyền tư pháp – quyền xét xử, đưa ra các bản án, các quyết định, hoàn thành nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của cá nhân, tổ chức.
Hai là, lập pháp có vai trò quan trọng trong việc thể chế hóa các định hướng, chủ trương lãnh đạo về chính trị của Đảng cộng sản Việt Nam đối với Nhà nước và xã hội, bảo đảm cho các chủ trương, định hướng đó được chuyển hóa thành những chuẩn mực, các quy tắc xử sự cụ thể, được thực hiện thường xuyên và đầy đủ trong đời sống xã hội. Trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, sự thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng cộng sản Việt Nam thành pháp luật chính là sự thể hiện ý chí, nguyện vọng của Nhân dân, bởi lẽ sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội đó là sự lãnh đạo hợp với lòng dân, vì dân, vì nước, hướng tới mục tiêu: “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”, mọi người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện pháp triển toàn diện.
Ba là, lập pháp giữ vai trò chủ đạo thực thi và bảo đảm chủ quyền nhân dân. Trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, “Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân” tức là Nhân dân là chủ thể gốc của quyền lực trong xã hội, nhưng nhân dân không thể trực tiếp và tự mình thực hiện tất cả quyền lực của mình mà phải thông qua cơ quan đại diện do Nhân dân bầu ra. Và với tư cách là cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, Quốc hội được Nhân dân ủy quyền lập pháp. Thông qua các hoạt động như tiếp xúc cử tri, tiếp nhận ý chí, nguyện vọng của Nhân dân, Quốc hội thể hiện ý chí, nguyện vọng đó trong HIến pháp và các đạo luật.
Bốn là, lập pháp góp phần cân bằng lợi ích Nhân dân, cử tri và quốc gia. Ở Việt Nam, Hiến pháp quy định Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước Công hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền lập hiến, quyền lập pháp. Như vậy, thiết chế thực hiện quyền lập pháp ở Việt Nam là Quốc hội. Quốc hội do cử tri cả nước bầu ra theo nguyên tắc “phổ thông, bình đẳng, trực tiếp và bỏ phiếu kín”, đại diện cho cử tri, phản ánh ý kiến, nguyện vọng của cử tri trong cả nước đồng thời ban hành luật, nghị quyết mang lại lợi ích tốt nhất cho cử tri và lợi ích quốc gia. Thông qua việc lấp ý kiến Nhân dân, thảo luận trong quá trình lập pháp, Quốc hội có vai trò tìm giải pháp đảm bảo hài hòa lợi ích, bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất trong việc ban hành các văn bản luật, nhất là những văn bản liên quan đến thuế, ngân sách và văn bản liên quan đến quyền con người, quyền công dân.
Năm là, trong hệ thống quyền lực nhà nước thống nhất, quyền lập pháp là môt quyền tương đối độc lập, đồng thời nó là bộ phận quyền lực cao nhất, thực hiện nhiệm vụ quyết định những vấn đề quan trọng nhất, hệ trọng nhất và có tầm ảnh hưởng trên quy mô rộng lớn nhất trong đời sống xã hội của quốc gia. Từ cách tiếp cận này có thể khẳng định rằng lập pháp trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam cùng với hành pháp và tư pháp góp phần phòng, chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí; bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân; bảo đảm sự ổn định và phát triển bền vững của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
Trên đây là bài viết mà chúng tôi cung cấp đến Quý bạn đọc về Vai trò lập pháp trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Trong quá trình tìm hiểu và nghiên cứu, nếu như quý bạn đọc còn thắc mắc hay quan tâm đến Vai trò lập pháp trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, quý bạn đọc vui lòng liên hệ với chúng tôi để được hướng dẫn.
Nội dung bài viết:
Bình luận