Tôn tạo di tích là gì?Nguyên tắc thi công tu bổ di tích

Vì thời gian và tác động của con người, những ngôi đình cổ có hàng trăm năm tuổi, những ngôi đền thiêng với kiến trúc cổ xưa, cũng như những công trình di tích lịch sử, đang dần bị suy tàn. Có những công trình cổ được làm mới, được trang trí và làm đẹp hơn, mang lại sự mới mẻ và lấp lánh. Vì vậy, tôn tạo di tích là gì? Cùng Công ty Luật ACC tìm hiểu ngay nhé!

Tôn tạo di tích là gì?Nguyên tắc thi công tu bổ di tích

1. Tôn tạo di tích

Dựa theo quy định trong Khoản 4 Điều 2 của Thông tư 15/2019/TT-BVHTTDL, tôn tạo di tích được định nghĩa như sau: Tôn tạo di tích là việc tăng cường khả năng sử dụng, khai thác và phát huy giá trị của di tích mà không gây ảnh hưởng đến các yếu tố gốc cấu thành của di tích, cảnh quan tự nhiên và môi trường - sinh thái của di tích.

2. Nguyên tắc trong hoạt động thi công tu bổ di tích

Nguyên tắc trong hoạt động thi công tu bổ di tích được xác định dựa trên Điều 4 của Thông tư trên như sau:

• Tuân thủ đúng thiết kế bản vẽ đã được phê duyệt, tuân thủ các quy định về quản lý chất lượng, tiến độ, khối lượng thi công, an toàn lao động và các quy định pháp luật liên quan.
• Ưu tiên sử dụng phương pháp thi công truyền thống, tập trung vào việc bảo tồn các yếu tố gốc cấu thành di tích, bảo vệ cấu kiện, thành phần kiến trúc trong quá trình thi công tu bổ di tích.
• Hoạt động phải được thực hiện dưới sự giám sát của cộng đồng dân cư địa phương có di tích; thường xuyên tham vấn ý kiến của các nhân chứng lịch sử, chuyên gia, nghệ nhân và cộng đồng dân cư địa phương.
• Trong trường hợp cần điều chỉnh thiết kế bản vẽ thi công tu bổ di tích, chủ đầu tư dự án phải xem xét điều chỉnh thời gian thi công để đảm bảo chất lượng công trình.
• Cần ghi nhận đầy đủ mọi hoạt động đã thực hiện tại công trường trong Nhật ký công trình và Hồ sơ hoàn công.
• Bảo đảm an toàn cho di tích và khách tham quan.

3. Sự khác biệt giữa xây dựng mới và sửa chữa công trình với công tác tu bổ và bảo quản di tích

• Về bản chất, công tác tu bổ di tích là một quá trình sản xuất và sáng tạo, mặc dù không được coi là một bộ môn khoa học độc lập, nhưng trong quá trình thực hiện nó vẫn phải dựa vào các tiền đề và cơ sở khoa học. Ngược lại, những thành tựu và phát hiện mới trong quá trình tu bổ cũng ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của khoa học. Mục tiêu tổng thể là xác định chính xác giá trị của di tích từ các khía cạnh lịch sử, văn hoá, và khoa học, và tìm biện pháp bảo tồn nguyên trạng để phát huy giá trị này, phục vụ nhu cầu xã hội. 
• Để đạt được mục tiêu này, kiến trúc sư phải hiểu rõ ý tưởng sáng tạo của thiết kế ban đầu, cũng như ngữ cảnh lịch sử và văn hoá của di tích. Tính chất đặc biệt này đòi hỏi kiến trúc sư tuân thủ và tôn trọng ý tưởng ban đầu, yếu tố nguyên gốc và giá trị văn hoá của công trình. Hơn nữa, công tác tu bổ cũng đặt ra yêu cầu tước bỏ các phần bổ sung không cần thiết trong tương lai, nhằm tránh ảnh hưởng tiêu cực đến các giá trị của di tích, tạo điều kiện cho người tham quan tiếp cận và trải nghiệm các giá trị chính của văn hoá.
• Trong xây dựng mới, người ta thường tập trung vào việc áp dụng các thành tựu kỹ thuật và vật liệu để tạo ra một công trình đẹp, bền vững và tiện nghi nhất cho người sử dụng, nhằm đáp ứng các nhu cầu kiến trúc cụ thể. Do đó, khả năng sáng tạo và sử dụng vật liệu, cấu trúc không gian không bị hạn chế đối với kiến trúc sư trong quá trình thiết kế. Hình dáng kiến trúc của công trình phụ thuộc hoàn toàn vào ý tưởng sáng tạo của kiến trúc sư.
• Sửa chữa một công trình xây dựng hoặc một vật dụng thường chỉ đơn thuần là thực hiện các biện pháp sửa chữa, củng cố, thay thế hoặc tái tạo để phục vụ các mục đích cụ thể. Ngược lại, bảo quản đòi hỏi việc sử dụng các biện pháp kỹ thuật để giữ cho di tích ở nguyên trạng hiện có của nó mà không bị tiếp tục hư hỏng, thay đổi, biến dạng, hay bổ sung thêm các phần cấu thành. Công tác tu bổ bao gồm cả hai khái niệm sửa chữa và bảo quản, nhưng đòi hỏi sự chuẩn bị khoa học nghiêm túc.

4. Hình thức tu bổ di tích

• Việc tu bổ di tích có thể được thực hiện ở quy mô lớn với mục tiêu phục hồi và tái tạo lại toàn bộ hoặc từng phần của di tích đã mất đi, bị làm sai lệch hoặc biến đổi hình dạng. Trong quá trình phục hồi di tích, việc loại bỏ các lớp bổ sung sau này, gây ra sự sai lệch so với hình dáng ban đầu và làm giảm các giá trị của di tích, được đặt ra để bảo vệ tính nguyên vẹn của di tích (nếu những lớp bổ sung sau này có giá trị thẩm mỹ, chúng cũng cần được coi trọng). Trong khi đó, việc tái tạo di tích là quá trình phục hồi lại các yếu tố và cấu kiện đã mất hoặc chỉ còn lại các chi tiết riêng lẻ. Ngoài ra, có thể tái định vị các bộ phận di tích đã bị sụp đổ hoặc vùi lấp trong các phế tích kiến trúc.
• Tu bổ thường liên quan đến các biện pháp sửa chữa nhỏ, với mục tiêu chính là bảo vệ và gia cường kỹ thuật để giữ di tích trong tình trạng bảo quản ổn định, không làm thay đổi hình dạng lịch sử ban đầu. Các hoạt động bảo dưỡng định kỳ và thường xuyên được thực hiện để kiểm tra kỹ thuật, phát hiện và ngăn chặn hoặc loại bỏ nguyên nhân gây hại cho di tích. Bảo quản cấp thiết được thực hiện khi phát hiện di tích đang ở trong tình trạng bảo quản không tốt, có nguy cơ đe dọa sự toàn vẹn và hoàn chỉnh của nó, hoặc có nguy cơ bị biến dạng, sụp đổ. Trong trường hợp này, các biện pháp bảo quản cấp thiết, bao gồm cả việc gia cố và tạo ra hệ thống khung chống đỡ, thường được áp dụng.
• Bảo quản phòng ngừa, thông qua các biện pháp kỹ thuật, nhằm ngăn chặn hoặc loại trừ các nguyên nhân gây hại cho di tích, cũng được thực hiện. Các biện pháp này có thể bao gồm bảo quản từng phần hoặc toàn bộ di tích, tạo lớp cách ly chống thấm nước và ẩm, sử dụng các phương pháp phun thuốc và diệt mối, mọt, cũng như việc ngâm tẩm xử lý hóa chất cho các cấu kiện cũ và mới trước khi lắp dựng lại.
• Trong quá trình bảo tồn di tích, việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa là quan trọng và cần được ưu tiên, mặc dù đòi hỏi giải quyết các vấn đề kỹ thuật phức tạp.

Cải tạo di tích để sử dụng cho các mục đích mới chỉ được thực hiện khi không gây tổn hại hoặc giảm giá trị lịch sử và thẩm mỹ của di tích.

Hình thức tu bổ di tích 

5. Các khuynh hướng khác nhau trong việc áp dụng các hình thức tu bổ di tích

Việc áp dụng các hình thức tu bổ di tích phải căn cứ vào điều kiện lịch sử, khả năng kinh tế và đặc thù văn hoá của từng quốc gia. Có các phương pháp tu bổ di tích như sau:

• Giữ di tích ở nguyên trạng cũ và chỉ tu bổ các bộ phận hỏng, không thêm bớt, nhằm đưa di tích trở lại trạng thái ban đầu với mục đích tạo ra sự toàn vẹn và hoàn chỉnh, đồng thời chú trọng đến khía cạnh thẩm mỹ gốc.
• Sử dụng vật liệu xây dựng mới hoặc hiện đại trong việc tu bổ, như thay thế các cấu kiện chịu lực.
• Áp dụng biện pháp so sánh, đối chiếu thông qua các di tích cùng loại hình hoặc dựa vào các bộ phận còn lại để tái tạo lại phần đã mất.
• Kết hợp các giải pháp trên, hoặc áp dụng nguyên tắc trung gian xử lý phần đã mất để tạo ra cảm giác hoàn chỉnh, vẫn thể hiện được nội dung và giá trị của di tích.
• Một nguyên tắc quan trọng cần nhấn mạnh là chỉ áp dụng hình thức phục hồi, tái tạo di tích trong những trường hợp đặc biệt, khi đã thử các biện pháp kỹ thuật khác nhưng vẫn không ngăn chặn được tình trạng xuống cấp của di tích.

Trên đây là toàn bộ thông tin liên quan đến thắc mắc tôn tạo di tích là gì? mà ACC đã chia sẻ đến quý bạn đọc. Hy vọng rằng với những thông tin trên, quý bạn đọc có thể áp dụng được trong cuộc sống và công việc. Mọi thông tin thắc mắc, vui lòng liên hệ với chúng tôi. Cảm ơn quý bạn đọc đã dành thời gian theo dõi bài viết của chúng tôi.