Thủ tục rút gọn theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự 2015

Thủ tục rút gọn trong Bộ luật tố tụng hình sự là một một chế định tiến bộ trong pháp luật tố tụng hình sự. Thủ tục rút gọn có sự rút ngắn về thời gian, cách thức giải quyết vụ án hình sự nên khi được áp dụng, việc giải quyết vụ án sẽ không mất nhiều thời gian như với thủ tục thông thường, góp phần hạn chế những tình trạng đọng án.

1. Thủ tục rút gọn là gì?

Thủ tục rút gọn là một loại thủ tục tố tụng đặc biệt, giảm thiểu về trình tự, thủ tục, rút ngắn về thời hạn tố tụng, được áp dụng khi có những điều kiện do luật tố tụng hình sự quy định nhằm giúp cho việc giải quyết vụ án hình sự nhanh chóng, tiết kiệm thời gian, chi phí và các nguồn lực khác của cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng cũng như của các cơ quan, tổ chức cá nhân khác trong quá trình tố tụng hình sự.

Thủ tục rút gọn

2. Phạm vi áp dụng thủ tục rút gọn trong tố tụng hình sự

Căn cứ theo quy định tại Điều 455 Bộ luật tố tụng hình sự thì thủ tục rút gọn đối với việc điều tra, truy tố, xét xử sơ thẩm, xét xử phúc thẩm được thực hiện theo quy định tại Chương 31, từ các Điều 455 đến Điều 465 và những quy định khác của Bộ luật này không trái với quy định của Chương này.

Như vậy căn cứ theo quy định nêu trên thì thủ tục rút gọn không được áp dụng trong tất cả các giai đoạn của tố tụng hình sự mà chỉ áp dụng trong các giai đoạn điều tra, truy tố và xét xử. Việc áp dụng thủ tục rút gọn cho các giai đoạn này vì đây là các giai đoạn thể hiện rõ nét nhất chức năng của Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án, cũng như mối quan hệ phối hợp giữa ba cơ quan này trong quá trình giải quyết vụ án hình sự.

3. Điều kiện áp dụng thủ tục rút gọn

- Người thực hiện hành vi phạm tội bị bắt quả tang hoặc người đó tự thú: Người bị bắt trong trường hợp phạm tội quả tang và người phạm tội tự thú thường nhận tội ngay, chứng cứ của vụ án tương đối đầy đủ hay dễ bị phát hiện. Do vậy, việc quy định điều kiện phạm tội quả tang hay tự thú là một trong những điều kiện rõ ràng để áp dụng thủ tục rút gọn, bảo đảm vụ án được tiến hành tố tụng nhanh chóng trong một thời gian hợp lý. Điều kiện này sẽ là một trong những yếu tố tiên quyết để vụ án được xét xử nhanh chóng, chính xác.

- Sự việc phạm tội đơn giản, chứng cứ rõ ràng:

+ Sự việc phạm tội đơn giản là sự việc phạm tội mà những tình tiết cần chứng minh trong vụ án không quá phức tạp và dễ xác định được các tình tiết chứng cứ phạm tội. Các tình tiết của hành vi phạm tội đơn giản, vụ án thường ít bị cáo hoặc có thể có nhiều bị cáo nhưng không phải trường hợp phạm tội có tổ chức hoặc đồng phạm phức tạp và khó xác định vai trò, vị trí của từng đối tượng. Các dấu hiệu về lỗi, năng lực trách nhiệm hình sự, động cơ, mục đích phạm tội rõ.

+ Chứng cứ rõ ràng là chứng cứ không thể gây nghi ngờ gì về các thuộc tính của chứng cứ và giá trị chứng minh của nó. Đó là những chứng cứ phản ánh đầy đủ, chính xác và toàn diện những vấn đề phải chứng minh trong vụ án, xác định được nhanh chóng và chính xác các dấu hiệu cấu thành tội phạm, xác định trách nhiệm hình sự và mức hình phạt.

Người phạm tội có nơi cư trú rõ ràng, lý lịch rõ ràng

+ Đây là điều kiện thuộc về đặc điểm nhân thân của người phạm tội. Qua việc xác định nơi cư trú, lý lịch các cơ quan tiến hành tố tụng có thể làm rõ được nhiều yếu tố về nhân thân của người phạm tội, giải quyết nhanh chóng vụ án đồng thời là cơ sở để xem xét áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ hoặc miễn chấp hành hình phạt tù cho hưởng án treo trên cơ sở đó có những quyết định đúng đắn trong việc định tội và quyết định hình phạt.

+ Người phạm tội có nơi cư trú, lý lịch rõ ràng được coi là điều kiện để áp dụng thủ tục rút gọn vì các cơ quan tiến hành tố tụng sẽ không phải mất nhiều thời gian để điều tra xác minh nên có thể rút ngắn thời gian giải quyết vụ án mà vẫn đảm bảo cho việc xem xét, giải quyết những vấn đề của vụ án được chính xác.

4. Ý nghĩa của thủ tục rút gọn trong tố tụng hình sự

-  Giúp cho các cơ quan tiến hành tố tụng có thẩm quyền giải quyết nhanh chóng, kịp thời nhiều vụ án thuộc loại ít nghiêm trọng, phạm tội quả tang, chứng cứ và lai lịch của người phạm tội rõ ràng.

-  Tiết kiệm được thời gian, công sức, kinh phí của các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng, tạo điều kiện để các cơ quan tiến hành tố tụng tập trung giải quyết những vụ án phức tạp hơn, nghiêm trọng và đẩy nhanh được tốc độ xử lý vụ án của toàn bộ hoạt động tố tụng hình sự, qua đó góp phần nâng cao hiệu quả của cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm, góp phần giải quyết tình trạng tồn đọng án kéo dài và việc vi phạm các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 về thời hạn giải quyết vụ án hình sự.

-  Việc giải quyết vụ án theo thủ tục rút gọn tạo điều kiện để những thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra nhanh chóng được khắc phục, góp phần bảo đảm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân.

- Đáp ứng yêu cầu dân chủ hóa hoạt động tố tụng hình sự, mở rộng quyền của những người tham gia tố tụng. Những vụ án ít nghiêm trọng, ít phức tạp được giải quyết nhanh chóng theo thủ tục rút gọn quy định tạo điều kiện để người dân yên tâm tham gia vào các quan hệ kinh tế xã hội khác mà không bị ràng buộc bởi các quan hệ tố tụng hình sự.

- Việc áp dụng thủ tục rút gọn đáp ứng được yêu cầu của nhân dân là xử lý kịp thời, nhanh chóng các hành vi phạm tội và người phạm tội, qua đó phát huy tác dụng giáo dục ý thức pháp luật trong nhân dân, góp phần vào việc phòng ngừa tội phạm./.