Tài sản vô hình là gì? Những loại tài sản vô hình phổ biến

Tài sản vô hình là những tài sản không có hình thức vật chất rõ ràng và không thể chính xác định giá trị của chúng trong thuật ngữ tiền tệ. Chúng tham gia vào các hoạt động như sản xuất, kinh doanh, chi phí phát hành, và quyền tác giả. Bài viết dưới đây ACC sẽ giải thích rõ hơn về Tài sản vô hình là gì?

Tài sản vô hình là gì?

1. Tài sản vô hình là gì?

Tài sản vô hình theo Tiêu chuẩn thẩm định giá số 13: là tài sản không có hình thái vật chất và có khả năng tạo ra các quyền, lợi ích kinh tế và phải thỏa mãn

Tài sản vô hình là thuật ngữ chỉ đến những loại tài sản không có hình thức vật chất (phi vật chất) mà một công ty sở hữu. Thường thì việc đánh giá các loại tài sản này khó hơn so với tài sản vật chất như tòa nhà hay máy móc. Các tài sản vô hình này bao gồm: bản quyền, bằng sáng chế, nhãn hiệu, tên và quyền sử dụng thương mại, cũng như các phần mềm và tài sản dựa trên máy tính không có hình dạng vật chất. Mặc dù chúng không mang giá trị vật chất, nhưng chúng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra doanh thu hoặc giảm chi phí cho công ty.

2. Những loại tài sản vô hình phổ biến

2.1 Bằng sáng chế

Bằng sáng chế là quyền hợp pháp được chính phủ ban hành, mang lại cho chủ sở hữu độc quyền sản xuất hoặc sử dụng một sáng chế cụ thể trong một thời gian nhất định. Đối với các doanh nghiệp, bằng sáng chế là một tài sản có giá trị đặc biệt, đặc biệt khi đổi mới và sáng tạo là yếu tố quan trọng. Bằng sáng chế giúp tạo ra lợi thế cạnh tranh trên thị trường bằng cách ngăn chặn đối thủ cùng ngành sản xuất hoặc sử dụng sáng chế tương tự, làm cho sản phẩm của doanh nghiệp có bằng sáng chế trở nên ưu việt hơn và mang lại nguồn thu nhập cho chủ sở hữu.

2.2 Nhãn hiệu - Thương hiệu

Nhãn hiệu và thương hiệu là các quyền được chính phủ cấp để bảo vệ tên, biểu tượng hoặc thiết kế của một công ty. Chúng cho phép công ty phân biệt sản phẩm hoặc dịch vụ của mình so với các đối thủ cạnh tranh. Đối với các lĩnh vực như thời trang, thực phẩm và đồ uống cũng như giải trí, việc xây dựng và bảo vệ thương hiệu là vô cùng quan trọng.

2.3 Bản quyền

Bản quyền là các quyền được chính phủ cấp để bảo vệ các tác phẩm gốc của tác giả như sách, nhạc và phần mềm. Nó cho phép chủ sở hữu kiểm soát việc sử dụng và phân phối tài liệu có bản quyền và nhận thanh toán từ việc sử dụng tài liệu đó. Đơn giản hóa, bản quyền là cách bảo vệ tác phẩm gốc của tác giả.

2.4 Danh sách khách hàng

Danh sách khách hàng, hay còn gọi là dữ liệu khách hàng, là danh sách ghi chép thông tin về khách hàng hiện tại và tiềm năng của một công ty theo thời gian. Đây là một tài sản vô hình quan trọng bao gồm tên, địa chỉ, thông tin liên lạc và các chi tiết khác. Danh sách này cung cấp cho công ty một cơ sở dữ liệu quý báu để xây dựng mối quan hệ và tiếp cận khách hàng, triển khai các chiến dịch tiếp thị, phát triển sản phẩm và cung cấp dịch vụ tốt hơn.

2.5 Lợi thế kinh doanh

Lợi thế kinh doanh liên quan đến lợi thế thương mại mà một công ty thu được từ việc sở hữu và tận dụng tài sản vô hình của mình. Lợi thế này có thể đóng góp đáng kể vào thành công tổng thể của công ty bằng cách thu hút khách hàng và tạo ra sự hấp dẫn đối với các nhà đầu tư.

3. Vai trò xác định giá trị tài sản vô hình.

Trong các giao dịch mua bán và chuyển nhượng tài sản vô hình, việc xác định giá trị của chúng đóng vai trò quan trọng trong việc đàm phán giá cả. Giá trị xác định này có thể là mức giá tối đa mà người mua sẵn lòng trả hoặc là mức giá hợp lý mà người bán đề xuất để thương lượng.

Tài sản vô hình chiếm một tỷ trọng lớn trong tổng giá trị của doanh nghiệp, do đó việc xác định giá trị của chúng trong các giao dịch mua bán hoặc sáp nhập doanh nghiệp là rất quan trọng.

Nhìn chung, tài sản vô hình đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin về giá trị của chúng, từ đó tạo cơ sở cho các hoạt động thương mại và giao dịch kinh tế.

Đối với doanh nghiệp, vai trò của tài sản vô hình cực kỳ quan trọng trong việc nhận biết và phát triển. Trong thời kỳ mà giá trị doanh nghiệp dựa nhiều vào tài sản trí tuệ, tài sản vô hình đóng một vai trò quan trọng, đặc biệt là trong bối cảnh của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Tài sản vô hình cải thiện khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp, góp phần quan trọng vào việc xây dựng hình ảnh doanh nghiệp, thu hút sự quan tâm của khách hàng, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, dịch vụ, cũng như mở rộng thị phần của doanh nghiệp. Chúng là yếu tố quan trọng giúp tăng giá trị và thành công của doanh nghiệp thông qua việc áp dụng công nghệ, phần mềm, sử dụng lao động chuyên môn cao và tuân thủ các quy định về sở hữu trí tuệ.

Tài sản vô hình là nguồn lực quan trọng trong sản xuất, kinh doanh và phát triển kinh tế, cũng như làm thu hút các khoản đầu tư từ nước ngoài. Trong các nền kinh tế phát triển, tỷ trọng đầu tư vào tài sản vô hình thường có xu hướng chiếm ưu thế so với các khoản đầu tư vào tài sản hữu hình.

4. Tầm quan trọng của tài sản vô hình

Ngày nay, tài sản vô hình ngày càng trở nên quan trọng khi các doanh nghiệp nhận ra giá trị mà chúng mang lại trong việc tạo ra doanh thu và cung cấp lợi thế cạnh tranh. Dưới đây là một số điểm quan trọng về tầm quan trọng của tài sản vô hình:

Bảo vệ tài sản trí tuệ

Các tài sản như bằng sáng chế, thương hiệu và bản quyền đóng vai trò quan trọng vì chúng được xem là tài sản trí tuệ của một công ty và được bảo hộ theo quy định pháp luật. Việc sở hữu và bảo vệ trí tuệ của các tài sản vô hình như vậy đặc biệt quan trọng trong các ngành công nghiệp như công nghệ, truyền thông và dược phẩm, nơi mà các công ty thường phụ thuộc vào việc nghiên cứu và phát triển để tạo ra sản phẩm và dịch vụ mới. Bảo vệ những khoản đầu tư này thông qua quyền sở hữu trí tuệ giúp các công ty thu hút doanh thu và duy trì lợi thế cạnh tranh trong thị trường.

Tạo ra doanh thu

Tài sản vô hình có thể là nguồn thu nhập cho doanh nghiệp. Ví dụ, trong lĩnh vực dược phẩm, bằng sáng chế bảo vệ sự phát triển của các loại thuốc mới và cho phép các công ty định giá cao cho sản phẩm của họ. Trong lĩnh vực công nghệ, việc bảo vệ bằng sáng chế và bản quyền giúp bảo vệ phần mềm sáng tạo, từ đó cho phép các công ty thu hút doanh thu thông qua các phí cấp phép hoặc doanh số bán hàng.

Tạo lợi thế cạnh tranh

Tài sản vô hình có thể mang lại lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp bằng cách phân biệt chúng so với các đối thủ cạnh tranh. Ví dụ, một thương hiệu mạnh có thể giúp một công ty nổi bật trong một thị trường đông đúc và thu hút nhiều khách hàng hơn. Danh sách khách hàng và các mối quan hệ cũng có thể mang lại lợi thế cạnh tranh bằng cách giúp công ty giữ chân khách hàng và tạo ra hoạt động kinh doanh lặp lại.

 lợi thế cạnh tranh

Báo cáo tài chính

Tài sản vô hình cũng quan trọng trong việc báo cáo tài chính, giúp cung cấp một cái nhìn chính xác hơn về tình hình tài chính tổng thể của công ty trên bảng cân đối kế toán. Thông tin này rất quan trọng đối với các nhà đầu tư và bên liên quan khác, giúp họ đưa ra quyết định đầu tư hoặc cho vay đối với một công ty.

5. Cách tiếp cận và phương pháp định giá tài sản vô hình 

Cách tiếp cận và phương pháp định giá tài sản vô hình được thực hiện thông qua ba phương pháp chính: tiếp cận từ thị trường, từ chi phí và từ thu nhập. Mỗi phương pháp này đều bao gồm nhiều phương pháp định giá khác nhau.

5.1. Tiếp cận từ thị trường và phương pháp so sánh:

Phương pháp này đánh giá giá trị của tài sản vô hình dựa trên việc so sánh và phân tích thông tin của các tài sản vô hình tương tự đã được giao dịch trên thị trường. Thẩm định viên lựa chọn ít nhất 03 tài sản vô hình tương tự để so sánh và phân tích các đặc điểm như quyền sở hữu, điều khoản tài chính, lĩnh vực ngành nghề, yếu tố địa lý, tuổi thọ kinh tế và các đặc điểm khác. Trong trường hợp chỉ có thông tin của 02 tài sản, kết quả từ phương pháp này chỉ được dùng để kiểm tra và đối chiếu.

Để đảm bảo tính chính xác và độ tin cậy của kết quả định giá, thẩm định viên áp dụng kỹ thuật phân tích độ nhạy bằng cách xem xét và phân tích sự thay đổi của kết quả định giá khi thay đổi các thông số quan trọng như tỷ suất chiết khấu và tỷ suất vốn hóa.

5.2. Cách tiếp cận từ chi phí và phương pháp chi phí tái tạo và chi phí thay thế:

Phương pháp này ước tính giá trị của tài sản vô hình dựa trên chi phí tái tạo hoặc chi phí thay thế để tạo ra một tài sản tương tự. Chi phí này bao gồm chi phí về nhân công, nguyên vật liệu và các chi phí khác như chi phí quảng cáo và chi phí nghiên cứu phát triển.

5.3. Cách tiếp cận từ thu nhập và các phương pháp tiền sử dụng tài sản vô hình, lợi nhuận vượt trội và thu nhập tăng thêm:

Phương pháp này đánh giá giá trị của tài sản vô hình dựa trên giá trị hiện tại của các dòng thu nhập, tiết kiệm và chi phí tiết kiệm mà tài sản vô hình mang lại. Các phương pháp này bao gồm tính toán các dòng tiền sử dụng tài sản vô hình, chênh lệch lợi nhuận giữa việc sử dụng và không sử dụng tài sản, và giá trị của các dòng tiền thu nhập được tăng thêm từ tài sản vô hình.

Tùy thuộc vào loại tài sản, mục đích và thông tin có sẵn, thẩm định viên lựa chọn cách tiếp cận phù hợp nhất để định giá tài sản vô hình.

5.3.1. Phương pháp Tiền sử dụng tài sản vô hình

Phương pháp tiền sử dụng tài sản vô hình đánh giá giá trị của tài sản này dựa trên giá trị hiện tại của dòng tiền mà tổ chức hoặc cá nhân nhận được khi sử dụng tài sản vô hình. Phương pháp này giả định rằng tổ chức hoặc cá nhân không sở hữu tài sản vô hình mà phải trả tiền để sử dụng. Do đó, nó ước lượng giá trị của tài sản vô hình thông qua việc tính toán các khoản tiền tiết kiệm được từ việc sử dụng tài sản này.

Phương pháp Tiền sử dụng tài sản vô hình

Phương pháp này thực hiện bằng cách chiết khấu dòng tiền trong tương lai, tức là các khoản tiền tiết kiệm được từ việc sở hữu tài sản vô hình, sau khi đã trừ thuế. Việc tính toán dòng tiền này phải bao gồm cả thuế, chi phí duy trì và các chi phí hỗ trợ khác để đảm bảo tính nhất quán. Ví dụ, nếu chi phí duy trì như chi phí quảng cáo hoặc chi phí nghiên cứu và phát triển được chịu bởi tổ chức hoặc cá nhân sở hữu tài sản vô hình, thì các khoản tiền tiết kiệm từ việc sử dụng tài sản này cũng cần phải bao gồm các chi phí này. Ngược lại, nếu chi phí duy trì không được tính vào, thì chúng cần được loại bỏ khỏi dòng tiền này.

5.3.2. Phương pháp lợi nhuận vượt trội

Phương pháp lợi nhuận vượt trội ước tính giá trị của tài sản vô hình dựa trên sự chênh lệch giữa các khoản lợi nhuận mà một doanh nghiệp thu được khi sử dụng và không sử dụng tài sản vô hình.

Trong phương pháp này, giá trị của tài sản vô hình được ước tính dựa trên sự khác biệt giữa giá trị hiện tại của hai dòng tiền được chiết khấu: một là khi tài sản vô hình được sử dụng để tạo ra lợi nhuận vượt trội cho chủ thể và hai là khi chủ thể không sử dụng tài sản vô hình đó.

Phương pháp tăng thu nhập được đưa ra để xác định giá trị của tài sản vô hình thông qua giá trị hiện tại của các dòng tiền được coi là phát sinh từ đóng góp của tài sản vô hình cần được định giá, sau khi loại trừ tỷ lệ dòng tiền phát sinh từ đóng góp của các tài sản khác.

Lợi nhuận vượt trội

Quá trình thực hiện phương pháp tăng thu nhập bao gồm các bước sau:

- Ước tính các dòng tiền kỳ vọng được tạo ra từ việc sử dụng tài sản vô hình cần định giá. Điều này đòi hỏi việc giảm trừ khỏi dòng tiền kỳ vọng trên các đóng góp từ việc sử dụng các tài sản hữu hình, tài sản tài chính và các tài sản vô hình khác.

- Xác định thu nhập hợp lý từ tài sản đóng góp dựa trên tỷ lệ lợi nhuận hợp lý và giá trị của các tài sản đóng góp.

- Chiết khấu phần còn lại của dòng tiền kỳ vọng sau khi trừ đi các đóng góp từ việc sử dụng các tài sản đóng góp.

- Tính tổng giá trị hiện tại của dòng tiền đã điều chỉnh, được coi là giá trị của tài sản vô hình cần định giá.

Nếu tài sản vô hình có thể khấu hao theo quy định của pháp luật kế toán, giá trị của tài sản vô hình cần định giá sẽ được điều chỉnh thêm phần lợi ích dự kiến từ việc không chịu thuế thu nhập đối với phần giá trị khấu hao.

Thẩm định giá tài sản vô hình thường là công việc phức tạp nhất trong quá trình định giá. Sự khó khăn chủ yếu đến từ việc dự báo các dòng tiền mà tài sản vô hình sẽ tạo ra và khó khăn trong việc phân loại các dòng tiền của doanh nghiệp thành các thành phần riêng biệt, trong đó có tài sản vô hình. Khi thực hiện thẩm định giá, các thẩm định viên có thể có các kết quả khác nhau do sự khác biệt trong việc ước tính các dòng tiền và giả định về biến động số như tỷ lệ chiết khấu.

6. Chiến lược quản lý tài sản vô hình hiệu quả

Quản lý tài sản vô hình (intangible asset) một cách hiệu quả đòi hỏi sự chú ý đặc biệt và áp dụng các phương pháp quản lý phù hợp. Dưới đây là một số cách để quản lý tài sản vô hình một cách hiệu quả:

• Định rõ và đánh giá: Xác định và đánh giá chính xác các tài sản vô hình trong doanh nghiệp. Bao gồm việc xác định các loại tài sản vô hình như thương hiệu, bằng sáng chế, bí quyết kinh doanh và đánh giá giá trị của chúng.
  
  
• Bảo vệ pháp lý: Đảm bảo rằng các tài sản vô hình được bảo vệ pháp lý thông qua việc đăng ký và thực hiện các quyền sở hữu trí tuệ tương ứng. Điều này đảm bảo rằng doanh nghiệp có quyền sở hữu và kiểm soát tài sản vô hình và có thể ngăn chặn vi phạm từ đối thủ cạnh tranh.
  
  
• Quản lý hợp đồng: Thiết lập và quản lý các hợp đồng liên quan đến tài sản vô hình, bao gồm hợp đồng bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, hợp đồng cấp phép và hợp đồng liên doanh. Điều này đảm bảo các quyền và lợi ích liên quan đến tài sản vô hình được bảo vệ và tối ưu hóa.
• 

 Chiến lược quản lý tài sản vô hình hiệu quả

• Theo dõi và đánh giá: Thực hiện theo dõi và đánh giá định kỳ các tài sản vô hình để đảm bảo rằng chúng vẫn giữ giá trị và khả năng sinh lời. Bao gồm việc theo dõi các thay đổi trong giá trị thương hiệu, tình trạng bảo vệ pháp lý và cạnh tranh trên thị trường.
  
  
• Chiến lược phát triển: Xây dựng một chiến lược phát triển tài sản vô hình dài hạn, bao gồm việc tăng cường giá trị thương hiệu, mở rộng lĩnh vực bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và tối ưu hóa khả năng khai thác tài sản vô hình.
  
  
• Quản lý rủi ro: Nhận diện và quản lý các rủi ro liên quan đến tài sản vô hình, bao gồm rủi ro về bảo mật thông tin, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ và cạnh tranh từ đối thủ. Điều này đảm bảo rằng tài sản vô hình được bảo vệ và sử dụng một cách an toàn và hiệu quả.

Bài viết trên, đã được ACC cung cấp thông tin chi tiết về khái niệm tài sản vô hình cũng như các loại tài sản vô hình phổ biến. Nếu có bất kỳ câu hỏi nào còn chưa được giải đáp, xin vui lòng liên hệ qua trang web của ACC để nhận được câu trả lời chính xác và cụ thể hơn.