Ban hành Quy tắc xuất xứ hàng hóa trong Hiệp định RCEP

Một trong những nội dung quan trọng và được quan tâm hàng đầu khi nghiên cứu về Hiệp định RCEP đó là quy tắc xuất xứ hàng hóa được quy định như thế nào? Làm sao để áp dụng quy tắc xuất xứ này cho đúng, hiệu quả. Vậy hãy để Luật ACC giúp bạn giải đáp thắc mắc bằng bài viết Ban hành Quy tắc xuất xứ hàng hóa trong Hiệp định RCEP dưới đây nhé! Mời bạn đọc cùng tham khảo. 

1. Hiệp định RCEP là gì?

Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (tiếng Anh: Regional Comprehensive Economic Partnership, viết tắt RCEP) là một hiệp định thương mại tự do (FTA) bao gồm 10 nước thành viên ASEAN và 5 quốc gia mà ASEAN đã ký hiệp định thương mại tự do (Australia, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và New Zealand) được ký kết tại Hà Nội vào ngày 15 tháng 11 năm 2020, hướng tới mục tiêu hình thành Hiệp định thương mại tự do Đông Á (EAFTA) và khởi đầu cho Đối tác kinh tế toàn diện Đông Á (CEPEA)

Xem thêm bài viết: Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) là gì?

2.Ý nghĩa của Hiệp định RCEP 

Hiệp định này sẽ tạo ra một khuôn khổ thương mại tự do khổng lồ, giúp thúc đẩy tăng trưởng của các nước thành viên sau đại dịch Covid-19; Tạo thuận lợi thương mại nội khối; Kết nối mạng lưới sản xuất 

Ban hành Quy tắc xuất xứ hàng hóa trong Hiệp định RCEP

RCEP sẽ tạo ra nhiều cơ hội mới cho các nhà sản xuất và người nông dân các nước, đóng góp lớn cho sự gia tăng kim ngạch xuất khẩu của các quốc gia. 

RCEP giúp tiếp cận dễ dàng hơn tới các thị trường đầu tư và xuất khẩu của ASEAN và các đối tác. Nhờ vào việc hài hòa quy tắc xuất xứ nội khối RCEP, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam có thể tăng khả năng đáp ứng điều kiện để hưởng ưu đãi thuế quan, từ đó gia tăng xuất khẩu trong khu vực này. Ngoài các quy tắc đơn giản hóa quy trình và chi phí xuất, nhập khẩu, quy tắc xuất xứ đơn giản hóa sẽ giảm thời gian và chi phí cho các nhà xuất khẩu Việt Nam, do đó tăng tỷ suất lợi nhuận và làm cho hàng hóa Việt Nam cạnh tranh hơn trên các thị trường RCEP.

RCEP mở ra cơ hội đẩy mạnh xuất - nhập khẩu hàng hóa rẻ hơn (là đầu vào cho sản xuất) và máy móc thiết bị có công nghệ hiện đại phù hợp.  Khi RCEP được ký kết và có hiệu lực, nguồn nguyên liệu sản xuất doanh nghiệp Việt Nam nhập khẩu từ các nước trong khối ASEAN+5 sẽ được xem như là nguồn nguyên liệu sản xuất tại Việt Nam khi xuất khẩu sản phẩm sang các nước có ký kết hiệp định song phương, đa phương với Việt Nam. Bên cạnh thúc đẩy các doanh nghiệp Việt mở rộng thị trường xuất khẩu, RCEP giúp mở cửa để nhập khẩu hàng hóa rẻ hơn, đặc biệt là các nguyên vật liệu đầu vào phục vụ sản xuất như thép của Trung Quốc, sản phẩm nhựa của Hàn Quốc và Nhật Bản. RCEP tạo thuận lợi cho hoạt động nhập khẩu máy móc thiết bị hiện đại phù hợp từ Hàn Quốc, Nhật Bản và một số nước ASEAN với mức thuế quan hợp lý. 

RCEP giúp tham gia vào mạng lưới chuỗi giá trị và sản xuất khu vực. RCEP thúc đẩy, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, qua đó giúp tận dụng cơ hội trong chuỗi giá trị. RCEP bao trùm toàn bộ chuỗi sản xuất một số loại hàng hóa của Việt Nam

RCEP cắt giảm chi phí giao dịch và hưởng môi trường kinh doanh thân thiện hơn. Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 và căng thẳng thương mại giữa Mỹ - Trung Quốc đang tạo ra sự đứt gãy của chuỗi cung ứng toàn cầu, RCEP sẽ tạo cơ hội lớn khi Việt Nam là mắt xích trong việc tham gia và vận hành chuỗi cung ứng mới.

RCEP góp phần gia tăng nguồn vốn FDI vào Việt Nam. FDI từ các nền kinh tế phát triển sẽ có tác động tích cực tới nền kinh tế Việt Nam, trong đó có chuyển giao công nghệ và kinh nghiệm quản lý.

3. Ban hành Quy tắc xuất xứ hàng hóa trong Hiệp định RCEP

Trong các FTA, quy tắc xuất xứ (QTXX) của hàng hóa là điều kiện để xác định hàng hóa đó có thuộc diện được hưởng ưu đãi thuế quan theo FTA đó hay không. Ưu đãi thuế quan của FTA sẽ chỉ dành cho hàng hóa có “xuất xứ” trong khu vực FTA mà không dành cho hàng hoá xuất xứ từ một Bên thứ ba ngoài khu vực FTA đó. 

Mỗi FTA có bộ QTXX riêng, hàng hóa đáp ứng được các QTXX đó được xem là “hàng hóa có xuất xứ”, và khi xuất khẩu vào thị trường nước thành viên FTA có thể được xem xét áp dụng mức thuế quan ưu đãi của FTA đó.

Quy tắc xuất xứ hàng hóa được quy định tại chương 3 của Hiệp định RCEP. Chương này bao gồm các nội dung:

Phần Lời văn: Bao gồm các nguyên tắc chung về QTXX và thủ tục chứng nhận xuất xứ. 

Phụ lục 3A – Quy tắc xuất xứ cụ thể mặt hàng (PSR): Bao gồm các QTXX cụ thể cho từng nhóm hàng hóa theo HS 4 số hoặc một số mặt hàng chi tiết đến HS 6 số. 

Phụ lục 3B – Danh mục các thông tin tối thiểu: RCEP không quy định mẫu Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa cụ thể mà chỉ liệt kê các thông tin tối thiểu cần nêu trong Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hoá (đối với trường hợp chứng nhận xuất xứ được cấp bởi cơ quan có thẩm quyền của nước xuất khẩu), hoặc trong Chứng từ tự khai báo xuất xứ hàng hoá (đối với trường hợp nhà xuất khẩu hoặc nhà sản xuất tự chứng nhận xuất xứ).

Theo quy tắc xuất xứ của Hiệp định RCEP, hàng hóa được coi là có xuất xứ nếu đáp ứng một trong ba trường hợp sau: 

(i) hàng hóa có xuất xứ thuần túy tại một nước thành viên; 

(ii) hàng hóa được sản xuất chỉ từ nguyên liệu có xuất xứ từ một hay nhiều nước thành viên; (iii) hàng hóa sử dụng nguyên liệu không  có xuất xứ nhưng đáp ứng quy định tại Quy tắc cụ thể mặt hàng.

Trong Quy tắc cụ thể mặt hàng, ngoài việc áp dụng quy tắc hàm lượng giá trị giá khu vực (RVC) hoặc quy tắc chuyển đổi mã số hàng hóa (CTC), một số dòng hàng hóa chất thuộc các Chương 29 và 38 được áp dụng Quy tắc phản ứng hóa học tương đương với quy tắc RVC hoặc CTC.

Đối với Quy trình cấp và kiểm tra chứng nhận xuất xứ hàng hóa, chứng  từ chứng nhận xuất xứ hàng hóa bao gồm Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa  (C/O), chứng từ tự khai báo xuất xứ hàng hóa của nhà xuất khẩu đủ điều kiện,  chứng từ tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa của nhà xuất khẩu. Việt Nam cùng với các nước thành viên RCEP (trừ Cam-pu-chia, Lào, Mi-an-ma) bắt đầu triển  khai thực hiện cơ chế tự chứng nhận xuất xứ của nhà xuất khẩu không quá 10  năm sau ngày thực thi Hiệp định. Trường hợp chưa thể triển khai thực hiện  trong 10 năm này, các nước được phép gia hạn tối đa 10 năm nữa để thực hiện  cơ chế này.

Khác với Biểu cam kết thuế quan (mỗi nước có các Biểu cam kết riêng), các QTXX và Biểu QTXX cụ thể mặt hàng trong RCEP được quy định chung, áp dụng thống nhất với tất cả các nước thành viên. Nói cách khác, hàng hoá xuất khẩu từ Việt Nam đi các nước đối tác hay nhập khẩu từ các đối tác về Việt Nam muốn hưởng ưu đãi thuế quan RCEP đều sử dụng chung một Biểu quy tắc xuất xứ này. Tuy nhiên, thủ tục xin chứng nhận xuất xứ thì có thể khác nhau giữa các nước RCEP, chỉ giống nhau ở các nguyên tắc chung (xem thêm phần bên dưới về thủ tục chứng nhận xuất xứ trong RCEP).

Để được hưởng ưu đãi thuế quan RCEP thì hàng hoá của doanh nghiệp phải đáp ứng đầy đủ QTXX của Hiệp định, và doanh nghiệp sản xuất/xuất khẩu phải có giấy chứng nhận xuất xứ hàng hoá hợp lệ. Mà việc đáp ứng QTXX này cần được thực hiện ngay từ khâu đầu vào của sản xuất, tức là nguyên liệu của hàng hoá cũng cần phải có giấy chứng nhận xuất xứ tương ứng để sau này chứng minh cho hàng hoá thành phẩm đáp ứng được QTXX. Vì vậy doanh nghiệp cần phải nghiên cứu kỹ về các quy định về QTXX và thủ tục xuất xứ RCEP để có sự chuẩn bị phù hợp khi muốn hưởng ưu đãi thuế quan theo Hiệp định này.

4. Để được hưởng ưu đãi thuế quan RCEP hàng hóa phải đáp ứng các tiêu chí xuất xứ nào?

Tương tự như Hiệp định ATIGA cũng như các FTA ASEAN+, để được hưởng ưu đãi thuế quan theo RCEP, hàng hóa xuất nhập khẩu trong khu vực RCEP được coi là có xuất xứ nếu đáp ứng được một trong 3 tiêu chí sau:

Hàng hóa có xuất xứ thuần túy hoặc được sản xuất toàn bộ tại một nước thành viên Hiệp định.

Hàng hóa có “xuất xứ thuần túy” là hàng hoá được sinh ra, nuôi trồng, thu hoạch.... toàn bộ tại một nước thành viên (xem thêm Câu 18). 

Hàng hóa được sản xuất toàn bộ từ các nguyên liệu có xuất xứ thuần túy tại một nước thành viên thì được coi là “sản xuất toàn bộ” tại nước thành viên đó. 

Tiêu chí “xuất xứ thuần túy” hoặc “sản xuất toàn bộ” này thường được gọi chung là “xuất xứ thuần túy”, viết tắt là WO (Wholly-Obtained).

Hàng hóa được sản xuất tại một nước thành viên Hiệp định chỉ sử dụng nguyên liệu có xuất xứ từ các nước thành viên Hiệp định. Tiêu chí này thường được gọi là PE (Produced Exclusively).

Hàng hóa được sản xuất tại một nước thành viên Hiệp định sử dụng một phần nguyên liệu không có xuất xứ nhưng đáp ứng được các tiêu chí xuất xứ quy định tại Danh mục Quy tắc xuất xứ cụ thể mặt hàng (Product Specific Rules - PSR). 

Tại danh mục PSR của RCEP, ngoài các tiêu chí quen thuộc được sử dụng phổ biến trong các FTA (như tiêu chí Chuyển đổi mã số hàng hóa (CTC) ở 3 cấp độ Chuyển đổi Chương (CC), Chuyển đổi Nhóm (CTH) và Chuyển đổi Phân nhóm (CTSH); tiêu chí Hàm lượng giá trị khu vực (RVC)), còn có thêm tiêu chí mới là Quy tắc phản ứng hóa học (CR – Chemical Reaction) được áp dụng cho một số sản phẩm hóa chất thuộc Chương 29 và Chương 38. 

Ngoài ra, để được coi là có xuất xứ thì hàng hóa cần phải đáp ứng thêm các quy định khác về xuất xứ của RCEP như Công đoạn gia công, chế biến đơn giản, nguyên liệu đóng gói và bao bì, phụ kiện, phụ tùng, vận chuyển trực tiếp…