Tìm hiểu quá trình phát triển của thương mại điện tử

Quá trình phát triển của thương mại điện tử đã là một hành trình đầy ấn tượng và quyết định, tạo nên một cuộc cách mạng trong cách chúng ta mua sắm và kinh doanh. Từ những bước đầu tiên của mô hình kinh doanh trực tuyến đến sự lan rộng mạnh mẽ hiện nay, thương mại điện tử đã chứng kiến những thay đổi đáng kể, định hình lại bức tranh toàn cảnh của thị trường kinh doanh quốc tế. Hãy cùng tìm hiểu về quá trình phát triển độc đáo này và những yếu tố quan trọng đã định hình nó theo thời gian.

quá trình phát triển của thương mại điện tử

1. Định nghĩa về mô hình thương mại điện tử là gì?

Thương mại điện tử là một trong những lĩnh vực phát triển nhanh chóng ngày nay. Nó giúp các doanh nghiệp kết nối với khách hàng một cách nhanh chóng và hiệu quả hơn. Vậy theo bạn, khái niệm "thương mại điện tử" được hiểu như thế nào?

Thương mại điện tử, hay thương mại trực tuyến, thương mại qua mạng (E-Commerce), là thuật ngữ ám chỉ mô hình kinh doanh liên quan đến các giao dịch được thực hiện trên không gian mạng. Một cửa hàng bán hàng trực tuyến sẽ được gọi là cửa hàng thương mại điện tử hoặc doanh nghiệp thương mại điện tử. Ví dụ bao gồm cửa hàng Tmall, Taobao, Amazon, AliExpress, Shopee, Lazada và nhiều hơn nữa.

2. Những đặc điểm cơ bản của thương mại điện tử

Sự bùng nổ của thương mại điện tử đang dần thay đổi cách mà người bán hàng tiếp cận khách hàng và phương thức mua sắm của họ. Trong thế giới kinh doanh ngày nay, thương mại điện tử chắc chắn sẽ tiếp tục phát triển, trở thành một yếu tố quan trọng trong bức tranh toàn diện về lối sống.

Trong phần tiếp theo của bài viết, chúng ta sẽ khám phá thêm về lĩnh vực thương mại điện tử thông qua top 5 đặc điểm cơ bản nhất. Qua đó, bạn sẽ nhận ra sự khác biệt giữa thương mại điện tử và thương mại truyền thống, đồng thời hiểu rõ hơn về tại sao thương mại điện tử đang ngày càng nổi bật trong đời sống kinh tế và xã hội hiện nay.

2.1. Hướng tới mô hình kinh doanh trực tuyến

Điều quan trọng mà thương mại điện tử hướng đến là triển khai mua bán và giao dịch sản phẩm/dịch vụ trên phạm vi toàn cầu. Điều kiện quan trọng nhất là sự kết nối qua môi trường trực tuyến và phần mềm internet.

Khách hàng có thể ở bất cứ nơi nào trên thế giới, không cần phải quen biết trước, và giao dịch vẫn diễn ra một cách bình thường. Mọi quy trình từ việc chọn mua đến xác nhận đơn hàng và thanh toán đều diễn ra một cách thuận tiện. Trong khi đó, thương mại truyền thống thường yêu cầu hai bên phải tập trung tại một địa điểm để trưng bày sản phẩm và trao đổi thông tin.

2.2. Không bị hạn chế về phạm vi kinh doanh

Thương mại điện tử đã làm thu hẹp hoàn toàn khoảng cách địa lý giữa điểm bán hàng và khách hàng. Nó không bị hạn chế về phạm vi kinh doanh, cho phép người bán hàng tiếp cận "xuyên biên giới". Điều này giúp thương mại điện tử hỗ trợ việc mở rộng thị trường và tăng cơ hội tiếp cận khách hàng.

2.3. Không bị giới hạn về thời gian

Một trong những nhược điểm cơ bản của thương mại truyền thống là sự hạn chế về thời gian, khiến cho khách hàng chỉ có thể mua sắm trong những khung giờ cố định. Ngược lại, thương mại điện tử mang lại sự thoải mái khi tìm kiếm, xem xét sản phẩm/dịch vụ và thực hiện đơn hàng vào bất kỳ thời điểm nào. Toàn bộ quy trình xử lý đơn hàng của cửa hàng trực tuyến diễn ra tự động.

2.4. Sự tham gia của nhiều bên liên quan

Trong thương mại điện tử, luôn có sự tham gia của ba hoặc bốn chủ thể quan trọng: người bán, người mua, nhà cung cấp dịch vụ mạng, và cơ quan chứng thực. Trong trường hợp cần sự hỗ trợ từ đơn vị vận chuyển, sẽ có thêm một chủ thể thứ tư chịu trách nhiệm cho nhiệm vụ này. Sự liên kết chặt chẽ giữa tất cả các bên là quan trọng để đảm bảo rằng mọi giao dịch diễn ra suôn sẻ.

2.5. Yêu cầu mạng lưới thông tin để phát triển

Trong hoạt động thương mại điện tử, mạng lưới thông tin đóng vai trò quan trọng như một nguồn tài nguyên quý giá. Thiếu mạng lưới thông tin, người bán sẽ không có cơ sở dữ liệu để hỗ trợ kinh doanh. Mạng lưới thông tin cũng tạo ra không gian ảo, giúp người bán và người mua triển khai mọi hoạt động mua bán và giao dịch một cách gián tiếp và hiệu quả.

Trước đó, chúng ta đã trao đổi với nhau về khái niệm và top 5 đặc điểm của thương mại điện tử. Bạn có sẵn lòng "đi ngược thời gian," quay lại quá khứ để xem lại toàn bộ hành trình hình thành và phát triển của thương mại điện tử không?

3. Quá trình phát triển của thương mại điện tử

Thương mại điện tử (e-commerce) là quá trình giao dịch hàng hóa và dịch vụ thông qua Internet. Nó đã trở thành một thành phần quan trọng của nền kinh tế toàn cầu và phát triển theo sự tiến bộ của công nghệ và Internet. Dưới đây là quá trình hình thành của thương mại điện tử qua các giai đoạn chính:

• Thập kỷ 1960-1970: Xuất hiện các hệ thống điện tử đầu tiên Trong giai đoạn này, hệ thống điện tử xuất hiện để xử lý các giao dịch tài chính và thông tin bằng máy tính. Ví dụ: Ngân hàng sử dụng các hệ thống xử lý tự động để quản lý tài khoản và chuyển tiền.

• Thập kỷ 1980: Hình thành hệ thống mạng và tiêu chuẩn Sự phát triển của mạng máy tính và các tiêu chuẩn truyền thông như TCP/IP tạo nên cơ sở hạ tầng cho thương mại điện tử. Mạng Internet dần dần được công nhận và phổ biến, cho phép doanh nghiệp thiết lập trang web và tương tác với khách hàng.

• Thập kỷ 1990: Bước tiến với World Wide Web Năm 1990, Tim Berners-Lee phát triển World Wide Web (WWW), mở ra cánh cửa cho việc truy cập thông tin và thực hiện giao dịch trực tuyến. Điều này kích thích sự bùng nổ của thương mại điện tử, với các doanh nghiệp bắt đầu xây dựng trang web thương mại điện tử và chấp nhận thanh toán trực tuyến.

• Thập kỷ 2000: Thương mại điện tử trở nên phổ biến Với sự phát triển của công nghệ Internet, thương mại điện tử trở nên phổ biến và mạnh mẽ phát triển. Các trang web thương mại điện tử như Amazon và eBay trở thành những ngôi sao trong ngành này. Hệ thống bán lẻ truyền hình cũng bắt đầu xây dựng mô hình kinh doanh trực tuyến để mở rộng phạm vi tiếp cận khách hàng.

• Thập kỷ 2010: Sự phát triển của di động Sự phát triển của di động đã giúp người dùng có thể mua sắm trực tuyến một cách thuận tiện từ bất kỳ đâu và bất kỳ khi nào. Thông qua việc tích hợp tính năng thanh toán trực tuyến, theo dõi đơn hàng và khuyến mãi cá nhân hóa, người tiêu dùng có thể tận hưởng trải nghiệm mua sắm linh hoạt và tiện ích hơn bao giờ hết.

Thương mại điện tử xã hội đã trở thành một xu hướng quan trọng trong ngành này. Các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Instagram và Pinterest đã phát triển tính năng mua sắm tích hợp, cho phép người dùng khám phá và mua sản phẩm trực tiếp từ các bài đăng và quảng cáo trên mạng xã hội. Điều này tạo ra một kênh tiếp thị mạnh mẽ và mang lại trải nghiệm mua sắm tương tác cho người dùng.

Ngoài ra, công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI) và phân tích dữ liệu cũng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của thương mại điện tử. Các công nghệ này được áp dụng để tạo ra trải nghiệm mua sắm cá nhân hóa, đề xuất sản phẩm tương tự và cung cấp dịch vụ chăm sóc khách hàng tốt hơn.

Tóm lại, thương mại điện tử đã trải qua quá trình hình thành và phát triển qua nhiều giai đoạn, từ các hệ thống điện tử đầu tiên đến sự phổ biến của mạng Internet và World Wide Web. Sự phát triển của di động, thương mại điện tử xã hội và công nghệ như trí tuệ nhân tạo đã định hình ngành thương mại hiện đại.

3.1. Giai đoạn thương mại thông tin

Thương mại điện tử đã trải qua 3 giai đoạn chính, và giai đoạn đầu tiên là thương mại thông tin, hay còn gọi là I-Commerce. Sự xuất hiện của website được coi là dấu ấn đặc biệt nhất của giai đoạn này.

Thông qua website, mọi thông tin tổng quan về doanh nghiệp, dịch vụ và sản phẩm mà doanh nghiệp muốn bán đều được đăng tải trên trang web. Tuy nhiên, thông tin này thường chỉ ở mức độ giới thiệu và tham khảo. Toàn bộ quá trình đàm phán và trao đổi về các điều khoản của hợp đồng giữa doanh nghiệp và doanh nghiệp, hoặc doanh nghiệp và khách hàng vẫn thường diễn ra thông qua các phương tiện như:

• Phòng chat.
• Diễn đàn.
• Email. v.v.

Một đặc điểm nổi bật khác của giai đoạn I-Commerce là thông tin diễn ra chủ yếu theo hình thức một chiều. Sự tương tác hai chiều giữa bên bán và bên mua vẫn còn hạn chế, làm cho nó chưa thực sự phản ánh được nhu cầu thực tế. Người tiêu dùng có thể đặt hàng online, nhưng phải thanh toán bằng cách truyền thống - bằng tiền mặt.

3.2. Giai đoạn thương mại giao dịch

Sau giai đoạn I-Commerce, thương mại điện tử đã tiến triển sang giai đoạn T-Commerce, hay còn gọi là thương mại giao dịch. Giai đoạn này chứng kiến sự xuất hiện của các phương thức thanh toán điện tử trong quá trình giao dịch.

Các phương thức này đã hoàn toàn khắc phục những hạn chế của giai đoạn trước đó, cho phép người mua thực hiện thanh toán trực tuyến ngay sau khi mua sắm và giao dịch sản phẩm, dịch vụ. Ngoài ra, giai đoạn này còn đánh dấu một số đổi mới khác như:

• Xuất hiện các sản phẩm mới như sách điện tử, sản phẩm số hóa.
• Nhiều doanh nghiệp đã xây dựng mạng nội bộ để chia sẻ dữ liệu giữa các bộ phận/phòng ban khác nhau.
• Sử dụng các phần mềm tiện ích như sản xuất, bán hàng, kế toán, logistics.
• Khả năng ký kết hợp đồng điện tử.

3.3. Giai đoạn thương mại cộng tác

Giai đoạn thứ ba trong quá trình phát triển của thương mại điện tử được gọi là thương mại cộng tác, hay C-Business trong tiếng Anh. Đây được coi là giai đoạn phát triển cao nhất của thương mại điện tử trong thời đại hiện đại.

C-Business đặt ra yêu cầu về sự cộng tác trong nội bộ của doanh nghiệp, giữa doanh nghiệp với nhà cung cấp, hoặc giữa doanh nghiệp với khách hàng, ngân hàng, cơ quan quản lý nhà nước, phải luôn duy trì sự hợp tác và phối hợp chặt chẽ. Đồng thời, giai đoạn này còn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tích hợp công nghệ thông tin vào các hoạt động như:

• Sản xuất hàng hóa.
• Phân phối hàng hóa.

Do đó, ngày càng nhiều doanh nghiệp đã bắt đầu áp dụng các phần mềm tiện ích như:

• Phần mềm quản lý khách hàng.
• Phần mềm quản lý nhà cung cấp.
• Phần mềm quản lý nguồn lực doanh nghiệp.

4. Dự báo về triển vọng của thương mại điện tử

Như đã được trình bày trước đó, có dấu hiệu rõ ràng cho thấy thương mại điện tử sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong tương lai. Đà này được thúc đẩy bởi sự hiện đại hóa ngày càng gia tăng trong cuộc sống của chúng ta, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của thương mại điện tử. Dựa trên xu hướng này, thương mại điện tử dự kiến sẽ tiếp tục thu hút thị phần từ các doanh nghiệp bán lẻ truyền thống, đặc biệt là khi mô hình kinh doanh truyền thống đã tồn tại trong một thời gian dài.

Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội, thương mại điện tử cũng phải đối mặt với một số thách thức lớn:

1. Bảo mật thông tin: Cả doanh nghiệp và khách hàng đều phải đối mặt với áp lực gia tăng về bảo mật thông tin. Việc đảm bảo an toàn cho dữ liệu trở thành một yếu tố quyết định quan trọng, đặt ra thách thức lớn đối với thương mại điện tử.

2. Cạnh tranh ác liệt: Sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt từ các đối thủ kinh doanh khác là một thách thức không nhỏ. Để giữ vững và phát triển, thương mại điện tử phải liên tục nâng cao chất lượng dịch vụ và giảm chi phí để cạnh tranh hiệu quả với thị trường truyền thống và các đối thủ trực tuyến.

5. Kết Luận

Trong hành trình đầy thách thức và đổi mới của mình, quá trình phát triển của thương mại điện tử không chỉ là câu chuyện về sự thay đổi kỹ thuật số, mà còn là hành trình của sự sáng tạo, tinh thần khởi nghiệp và sự đáp ứng linh hoạt với nhu cầu ngày càng đa dạng của thị trường. Với sự tiến bộ không ngừng, thương mại điện tử tiếp tục định hình tương lai của mình và đồng thời góp phần quan trọng vào sự thịnh vượng của nền kinh tế toàn cầu. Qua những thành công và thách thức, quá trình phát triển này là biểu tượng cho sự đổi mới không ngừng và sức mạnh của sự kết nối toàn cầu trong thời đại số ngày nay.