Phác thảo mô hình kinh doanh

Mô hình kinh doanh, hay còn được gọi là phác thảo kinh doanh, đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và hoàn thiện một doanh nghiệp. Đây không chỉ là bản thiết kế chiến lược, mà còn là bản đồ chi tiết về cách một tổ chức hoạt động, tạo ra giá trị và tương tác với thị trường. Trong thế giới kinh doanh đầy biến động ngày nay, việc phác thảo mô hình kinh doanh không chỉ giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về chính mình mà còn là chìa khóa để tạo ra những giải pháp sáng tạo và bền vững.

Bằng cách lược dẫn qua cấu trúc tổng quan của một mô hình kinh doanh, chúng ta có thể nắm bắt những khía cạnh quan trọng nhất như phân khúc khách hàng, vấn đề cần giải quyết, giá trị đặc biệt, cách phân phối sản phẩm/dịch vụ, và cơ cấu chi phí - những yếu tố quyết định sự thành công của một doanh nghiệp. Mỗi chi tiết trong mô hình kinh doanh giúp hiểu rõ hơn về hành trình của doanh nghiệp, từ khâu tạo ra giá trị đến cách họ giao tiếp và tương tác với khách hàng.

Hãy cùng nhau khám phá sâu hơn về tầm quan trọng và các yếu tố quyết định trong phác thảo mô hình kinh doanh, đồng thời tìm hiểu về cách nó có thể là một công cụ mạnh mẽ giúp doanh nghiệp thích ứng và phát triển trong môi trường kinh doanh ngày càng phức tạp.

phác thảo mô hình kinh doanh

1. Chia sẻ bài học qua câu chuyện

Trước khi chúng ta bước vào phần học, hãy dành chút thời gian để nghe ACC chia sẻ một câu chuyện nhằm giúp mọi người hiểu rõ hơn về tình hình: Một gia đình đang sinh sống trên núi, ẩn mình trong một thôn xóm nhỏ với vài trăm hộ dân. Thách thức mà cộng đồng này đối mặt là sự thiếu hụt nguồn nước sạch, và với tất cả đều là hộ nghèo, việc chi trả cho việc đưa nước từ thung lũng lên núi là không khả thi.

Ngay lúc này, cha gia đình nhận ra cơ hội có thể cung cấp nguồn nước sạch cho cả thôn xóm, đồng nghĩa với việc kiếm tiền. Họ nhận ra rằng dân làng cần nước sạch, và việc đưa nước lên núi có thể mang lại lợi nhuận.

Kế hoạch của ông phát triển nhanh chóng: ông thuê nhiều xe và lao động để vận chuyển nhiều nước hơn cho cộng đồng, và ông trở thành một doanh nhân giàu có.

Tuy nhiên, càng phát triển, ông nhận thấy rằng nước ông cung cấp không luôn sạch sẽ do vấn đề vận chuyển, và chi phí nước trở nên quá cao đối với một số người trong làng, đặc biệt là vào ban đêm khi ông không đáp ứng được.

Một chàng trai trong làng nhận ra rằng giá trị thực sự mà cộng đồng cần không chỉ là nước sạch, mà là sự ổn định về nguồn nước và giảm chi phí cung ứng. Vận chuyển thủ công từ sông lên núi không hợp lý, và để giải quyết vấn đề này, anh ta thảo luận với cộng đồng và đề xuất một giải pháp mới.

Qua nhiều cuộc thảo luận, nếu giải pháp mới có thể giảm chi phí cung ứng nước và đảm bảo ổn định nguồn nước, bà con sẽ ủng hộ. Anh chàng test kỹ nhu cầu, dùng hết vốn của mình và rủ thêm 5 người bạn để triển khai một hệ thống ống nước đưa nước lên núi, kèm theo hệ thống xử lý nước chuyên nghiệp để đảm bảo chất lượng.

Kết quả, dân làng không còn phải lo lắng về nước sạch. Mỗi người chỉ cần bước ra đầu ngõ để lấy nước, nộp phí và sử dụng. Điều này khiến kế hoạch kinh doanh của cha gia đình phú hộ gặp phải những khó khăn nghiêm trọng khi mọi người đổ xô đến để sử dụng dịch vụ của anh ta.

Bạn học được điều gì từ đoạn văn này?

Trong thời đại hiện đại, với sự phát triển của internet, việc tìm kiếm một ý tưởng đột phá trở nên thách thức, nhưng nhận diện nhu cầu thị trường và giá trị bạn muốn cung cấp cho khách hàng không quá khó khăn, ai cũng có thể nghĩ được. Tuy nhiên, việc xây dựng một mô hình phù hợp để biến ý tưởng thành giải pháp cho khách hàng mới là một thách thức đáng kể.

Đúng hơn, các doanh nghiệp nhỏ ngày nay cạnh tranh bằng cách xây dựng mô hình kinh doanh từ chính giá trị mà họ muốn mang đến cho khách hàng. Người có giải pháp tốt nhất sẽ giành chiến thắng. Ví dụ như anh bạn trẻ trong câu chuyện, anh ấy tập trung vào nước sạch, ổn định và giá rẻ, trong khi vị phú ông chỉ cung cấp nước sạch. Điều này chỉ ra rằng người tiêu dùng hiện đại đã trở nên đủ thông minh để nhận ra sự ưu việt của bên nào mang lại lợi ích tốt hơn cho họ.

2. Vậy làm thế nào để phác thảo mô hình kinh doanh ?

Đầu tiên, bạn có thể tìm kiếm và tải xuống một bản mẫu về mô hình kinh doanh gọn nhẹ, được gọi là "Lean Canvas," bằng tiếng Anh. Đây là một hình mẫu giống như hình mà H đã đính kèm trong bài viết.

Trong việc suy nghĩ về mô hình kinh doanh, hãy giữ cho nó nhanh chóng và viết ra một cách ngắn gọn. Hãy nhớ, ai là người làm việc trực tiếp với khách hàng: cung cấp dịch vụ cho họ, tư vấn cho họ, và chăm sóc họ để họ trở nên trung thành. Đó chính là đồng đội nhân sự của bạn. Bạn sẽ không thể nói, "Mấy đứa sắp tới chăm sóc bạn gái anh giúp nhé." Nhưng giúp làm cái gì, chăm sóc như thế nào, ai biết và có thể giúp được.

Vì vậy, khi xây dựng mô hình kinh doanh, hãy viết nó một cách ngắn gọn trên một tờ giấy để đồng đội có thể hiểu rõ bạn muốn làm gì, phục vụ khách hàng làm gì và còn biết đường đi trong bán hàng và tiếp thị là gì.

2.1 Nhìn vào mẫu Lean Canvas, ta thấy những gì?

1. Đối tượng khách hàng
2. Vấn đề của khách hàng
3. Tuyên bố giá trị
4. Giải pháp cung cấp giá trị
5. Các kênh phân phối
6. Cấu trúc chi phí
7. Dòng doanh thu
8. Chỉ số đo lường mô hình
9. Lợi thế cạnh tranh của mô hình

Nhiều người trẻ có thể tuyên bố rằng họ đã hiểu rõ về business model canvas. Hãy bình tĩnh, hãy tải template xuống và điền vào để xem nó có khó như thế nào. Hãy thử điền vào một bản mà đối thủ đang làm và một bản cho chính bạn. Hãy xem xét và so sánh để biết bạn và đối thủ của bạn có nắm bắt được khía cạnh nào tốt hơn. Hãy nhớ rằng, thậm chí nếu đối thủ không nhận ra, khách hàng sẽ dễ dàng nhận ra người nào sở hữu mô hình phục vụ họ tốt nhất.

2.2 Hướng dẫn từng bước cho mô hình của bạn?

#1 Thách thức mà khách hàng đang phải đối mặt và mà họ mong muốn từ giá trị bạn mang lại qua mô hình kinh doanh là gì?

Ví dụ đã được đề cập ở trên về nước sạch là nhu cầu cơ bản, nhưng để đáp ứng đầy đủ, họ cần sự ổn định về nguồn nước và giá cả hợp lý, đặc biệt khi sử dụng hàng ngày.

Hãy nhớ, mỗi doanh nghiệp xuất phát từ việc giải quyết một vấn đề cụ thể. Ngay cả khi bạn chỉ bán bánh mì trên vỉa hè mỗi sáng, bạn đang giải quyết nhu cầu ăn sáng cho khách hàng. Nếu không có ai bán, những người đi làm ở đâu sẽ có thể tìm thấy đồ ăn sáng?

#2 Đánh giá lại giá trị mà bạn dự định cung cấp và độ cạnh tranh 

Nếu đối thủ của bạn đã tạo ra giá trị bằng cách cung cấp nguồn nước sạch, như trong ví dụ trước đó, và bạn mở công ty để thuê xe và nhân công để vận chuyển nước, liệu bà con sẽ chọn bạn hay không? Trừ khi có một điểm đặc biệt, giá nước của bạn rẻ hơn. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng giá rẻ không nhất thiết là lợi thế, và mô hình ống nước của chàng trai trẻ tạo ra sản lượng lớn để bù đắp, trong khi bạn có thể không có. Nhiều quán cafe hiện đại đang gặp vấn đề nghiêm trọng này.

#3 Giải pháp, làm thế nào để mang lại giá trị cho khách hàng, không chỉ là lời nói suông.

Ở đây, bạn cần sử dụng trí óc để tìm ra giải pháp. Tương tự như ví dụ trước, làm thế nào để đảm bảo nguồn nước ổn định và giá rẻ là một thách thức, và đây là nơi tài năng của doanh nhân phát huy. Chàng trai kia không chỉ bán nước, mà anh ta cung cấp cơ hội sử dụng nước ổn định với chi phí thấp cho bà con, điều mà họ thực sự mong đợi. Điều này được gọi là giải pháp của mô hình kinh doanh mà anh ấy đã xây dựng.

Giải pháp này được xây dựng dựa trên ý tưởng về sản phẩm/dịch vụ có đặc điểm khác biệt, kết hợp với dịch vụ khách hàng xuất sắc, là hướng dẫn cho một doanh nghiệp ổn định, thoát khỏi vòng xoáy cạnh tranh về giá cả, mà rất mệt mỏi. Nếu bạn giảm giá, hãy giữ nó trong giai đoạn đầu tiên để thâm nhập thị trường, nhưng khi khách hàng đã quen với giá đó, bạn có thể điều chỉnh dần dần để phù hợp với phân khúc (thay vì giữ nguyên và cắt giảm, chẳng hạn).

#4 Kênh giao dịch

Trong ví dụ trên, đây chính là cách chàng trai sẽ quảng bá về hệ thống ống nước của mình đến cư dân trong làng (điều quan trọng là nhìn ông phú hộ tiếp thị ở đâu và làm giống nhau).

#5 Dòng chi phí và dòng doanh thu

Rõ ràng trong ví dụ, chúng ta có thể thấy sự khác biệt giữa mô hình kinh doanh của ông phú hộ và chàng trai trẻ về chi phí vận hành. Chi phí đầu tư ban đầu của chàng trai là cao và tốn thời gian để xây dựng đường ống, nhưng hàng tháng chỉ có chi phí bảo trì hệ thống ống. Ngược lại, chi phí vận hành của ông phú hộ lại cao do chi phí vận chuyển hàng ngày. Cách kiếm tiền của hai bên cũng khác nhau. Ông phú hộ bán nước theo từng bình (tương tự như bạn mua một chai nước suối vỉa hè với giá 10k), trong khi chàng trai tính giá theo khối lượng (m3), giống như việc sử dụng nước nhiều cho việc giặt giũ, nấu cơm và v.v. với chi phí hàng tháng là 200k. Việc lựa chọn giữa hai loại này sẽ phụ thuộc vào việc khách hàng hiểu biết đến đâu về nước.

Kinh doanh sợ nhất là không biết tiền của họ đến từ nguồn nào. Vì vậy, luôn suy nghĩ xem có cách nào bạn có thể mở rộng hình thức kiếm tiền từ mô hình kinh doanh hay không.

#6 Các chỉ số đo

Mô hình kinh doanh gọn nhẹ có ý nghĩa là nó cho phép chúng ta kiểm tra và đánh giá mức độ khả thi của thị trường trước khi đầu tư toàn bộ tài sản vào đó. Trở lại với ví dụ trên, chàng trai trẻ có thể đưa ra một chỉ số hiệu suất quảng cáo là số lượng người đăng ký nước sạch, với mục tiêu cụ thể là 100 người sau khi đã chi tiêu 10 triệu đồng cho quảng cáo (ví dụ). Nếu tỷ lệ đăng ký dưới 30%, anh ấy có thể dừng lại, thanh lý hệ thống ống nước và không đầu tư quá nhiều tiền. Chỉ số này giúp chúng ta tỉnh táo, và đôi khi việc làm thất bại nhanh chóng vẫn tốt hơn so với việc kéo dài một cách không hiệu quả và tiêu tốn nhiều chi phí.

Với những điều này, bạn đã có cái nhìn tổng quan về Lean Canvas. Hy vọng rằng, bạn sẽ có khả năng xây dựng mô hình kinh doanh hiệu quả hoặc cải thiện nó để ngày càng phát triển hơn.