Sau khi khởi tố vụ án hình sự, nếu cơ quan có thẩm quyền có đủ căn cứ để xác định một người hoặc pháp nhân đã thực hiện hành vi phạm tội thì quyết định khởi tố bị can được ban hành. Bị can là người hoặc pháp nhân bị khởi tố về hình sự. Khi bị khởi tố, Quyền và nghĩa vụ của bị can là pháp nhân được thực hiện thông qua người đại diện theo pháp luật của pháp nhân theo quy định của BLTTHS. Vậy những việc cần làm sau khi bị khởi tố bị can? Hãy cùng ACC tìm hiểu qua bài viết dưới đây!
1. Khái niệm khởi tố bị can
Bị can là người hoặc pháp nhân bị khởi tố về hình sự. Một người hoặc pháp nhân sẽ tham gia tố tụng hình sự với tư cách là bị can khi đối với họ đã có quyết định khởi tố về hình sự.
Khởi tố bị can (KTBC) là hành vi tố tụng có ý nghĩa quan trọng, theo đó cơ quan có thẩm quyền, thường là cơ quan điều tra, sau khi tiến hành một số hoạt động điều tra đã có đủ căn cứ để xác định một người hoặc pháp nhân đã thực hiện hành vi phạm tội.
Quyết định KTBC là cơ sở để cơ quan có thẩm quyền tiến hành một số hoạt động điều tra tiếp theo hoặc áp dụng các biện pháp ngăn chặn như hỏi cung bị can, tạm giam bị can để điều tra…
2. Nội dung trong quyết định khởi tố bị can
Tại Khoản 2 Điều 179 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 quy định về những nội dung chi tiết trong quyết định KTBC như sau:
Quyết định KTBC ghi rõ thời gian, địa điểm ra quyết định; họ tên, chức vụ người ra quyết định; họ tên, ngày, tháng, năm sinh, quốc tịch, dân tộc, tôn giáo, giới tính, chỗ ở, nghề nghiệp của bị can; bị can bị khởi tố về tội gì, theo điều, khoản nào của Bộ luật hình sự; thời gian, địa điểm phạm tội và những tình tiết khác của tội phạm.
Trường hợp BC bị khởi tố về nhiều tội khác nhau thì quyết định KTBC phải ghi rõ từng tội danh và điều, khoản của Bộ luật hình sự được áp dụng.
3. Trình tự ban hành, phê chuẩn quyết định
Trong thời hạn 24 giờ kể từ khi ra quyết định KTBC, Cơ quan điều tra phải gửi quyết định khởi tố và tài liệu liên quan đến việc KTBC cho Viện kiểm sát cùng cấp để xét phê chuẩn.
Trong thời hạn 03 ngày kể từ ngày nhận được quyết định KTBC, Viện kiểm sát phải quyết định phê chuẩn hoặc quyết định hủy bỏ quyết định KTBC hoặc yêu cầu bổ sung chứng cứ, tài liệu làm căn cứ để quyết định việc phê chuẩn và gửi ngay cho Cơ quan điều tra.
Sau khi nhận được quyết định phê chuẩn quyết định KTBC hoặc quyết định KTBC của Viện kiểm sát (trường hợp Viện kiểm sát tự KTBC nếu nhận thấy hành vi phạm tội của cá nhân, pháp nhân mà yêu cầu Cơ quan điều tra không thực hiện), Cơ quan điều tra phải giao ngay quyết định KTBC, quyết định phê chuẩn quyết định KTBC và giải thích quyền, nghĩa vụ cho bị can.
Sau khi nhận được quyết định phê chuẩn quyết định KTBC, Cơ quan điều tra phải chụp ảnh, lập danh bản, chỉ bản của người bị khởi tố và đưa vào hồ sơ vụ án.
4. Trình tự, thủ tục khởi tố bị can
Khởi tố bị can được quy định cụ thể tại Điều 179 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 (BLTTHS) theo trình tự sau:
Khi có đủ căn cứ để xác định một người hoặc pháp nhân đã thực hiện hành vi mà Bộ luật hình sự quy định là tội phạm thì Cơ quan điều tra ra quyết định khởi tố bị can. Quyết định khởi tố bị can ghi rõ thời gian, địa điểm ra quyết định; họ tên, chức vụ người ra quyết định; họ tên, ngày, tháng, năm sinh, quốc tịch, dân tộc, tôn giáo, giới tính, chỗ ở, nghề nghiệp của bị can; bị can bị khởi tố về tội gì, theo điều, khoản nào của Bộ luật hình sự; thời gian, địa điểm phạm tội và những tình tiết khác của tội phạm. Trường hợp bị can bị khởi tố về nhiều tội khác nhau thì quyết định khởi tố bị can phải ghi rõ từng tội danh và điều, khoản của Bộ luật hình sự được áp dụng.
Để bị can sử dụng đúng quyền và nghĩa vụ của mình, cơ quan ra quyết định khởi tố bị can phải giao ngay quyết định và giải thích quyền, nghĩa vụ của bị can cho bị can, yêu cầu bị can ký vào biên bản giao nhận, đồng thời trong thời hạn hai mươi tư giờ, kể từ khi ra quyết định khởi tố phải gửi ngay quyết định khởi tố bị can và các tài liệu liên quan đến việc khởi tố bị can cho Viện kiểm sát cùng cấp để xét phê chuẩn việc khởi tố.
Trong thời hạn 3 ngày, kể từ ngày nhận được quyết định khởi tố bị can, Viện kiểm sát phải xem xét và quyết định phê chuẩn hoặc quyết định huy bỏ quyết định khởi tố bị can và gửi ngay cho Cơ quan điều tra. Sau khi nhận được quyết định phê chuẩn hay quyết định hủy bỏ quyết định khởi tố bị can của Viện kiểm sát, CQĐT phải giao ngay quyết định cho người đã bị khởi tố. Việc giao nhận các quyết định trên phải lập thành văn bản theo quy định chung có chữ ký của người giao, nguời nhận.
Sau khi việc điều tra kết thúc, Viện kiểm sát nhận được hồ sơ và bản kết luận điều tra mà VKS phát hiện có người đã thực hiện hành vi phạm tội trong vụ án chưa bị khởi tố thì Viện kiểm sát ra quyết định khởi tố bị can. Trong thời hạn hai mươi tư giờ, kể từ khi ra quyết định khởi tố bị can, Viện kiểm sát phải gửi cho CQĐT quyết định khởi tố bị can và các tài liệu có liên quan đến việc khởi tố để tiến hành điều tra.
5. Thay đổi hoặc bổ sung quyết định khởi tố bị can
Theo Điều 180 BLTHS 2015, khi tiến hành điều tra, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát có thể ra quyết định thay đổi hoặc bổ sung quyết định khởi tố bị can nếu có những căn cứ xác định như sau:
Căn cứ ra quyết định thay đổi quyết định khởi tố bị can:
- Khi tiến hành điều tra nếu có căn cứ xác định hành vi của bị can không phạm vào tội đã bị khởi tố;
- Quyết định khởi tố ghi không đúng họ, tên, tuổi, nhân thân của bị can.
Căn cứ ra quyết định bổ sung quyết định khởi tố bị can: có căn cứ xác định bị can còn thực hiện hành vi khác mà Bộ luật hình sự quy định là tội phạm.
Lưu ý: căn cứ theo khoản 4 Điều 9 Thông tư liên tịch 04/2018/TTLT-VKSNDTC-BCA-BQP, không thay đổi quyết định khởi tố bị can khi quá trình điều tra làm rõ hành vi của bị can phạm vào khoản khác trong cùng tội danh, điều luật đã khởi tố đối với bị can.
Khi tiến hành điều tra, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát có thể ra quyết định thay đổi hoặc bổ sung quyết định khởi tố bị can nếu có những căn cứ xác định như sau:
Hành vi phạm tội của bị can không phạm vào tội đã bị khởi tố còn việc bổ sung quyết định khởi tố bị can được tiến hành khi có căn cứ xác định còn có hành vi phạm tội khác nhưng chưa bị khởi tố. Sau khi ra quyết định thay đổi hoặc bổ sung quyết định khởi tố bị can, trong thời hạn hai mươi tư giờ, Cơ quan điều tra phải gửi quyết định này và tài liệu liên quan đến việc thay đổi hoặc bổ sung đó cho Viện kiểm sát cùng cấp để xét phê chuẩn. Viện kiểm sát phải quyết định phê chuẩn hoặc quyết định hủy bỏquyết định thay đổi hoặc bổ sung quyết định khởi tố bị can trong thời hạn ba ngày, kể từ ngày nhận được quyết định do Cơ quan điều tra gửi tới. Nếu Viện kiểm sát ra quyết định thay đổi hoặc bổ sung quyết định khởi tố bị can thì trong thời hạn hai mươi tư giờ kể từ khi ra quyết định, Viện kiểm sát phải gửi quyết định cho CQĐT để tiến hành điều tra.
Các quyết định thay đổi hoặc bổ sung quyết định khởi tố bị can phải được Cơ quan điều tra giao ngay cho bị can và giải thích cho họ rõ quyền và nghĩa vụ của bị can. Sau khi nhận được quyết định phê chuẩn hoặc quyết định hủy bỏ quyết định thay đổi hoặc bổ sung quyết định khởi tố bị can của VKS, CQĐT giao ngay quyết định này cho người đã bị khởi tố.
Quyết định khởi tố bị can là cơ sở pháp lý để Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát áp dụng những biện pháp cưỡng chế tố tụng với bị can. Nếu một người chưa bị khởi tố thì không được áp dụng biện pháp cưỡng chế đối với họ trừ trường hợp khẩn cấp hoặc phạm tội quả tang. Khi một người đã bị khởi tố, thì người đó có quyền và nghĩa vụ của bị can do BLTTHS quy định.
Trong trường hợp bị can là người giữ chức vụ, quyền hạn, khi xét thấy việc bị can tiếp tục giữ chức vụ gây khó khăn cho việc điều tra thì theo Điều 181 BLTTHS 2015, Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, Viện kiểm sát có quyền kiến nghị với cơ quan, tổ chức có thẩm quyền quản lý bị can tạm đình chỉ chức vụ của bị can. Trong thời hạn 07 ngày kể từ ngày nhận được kiến nghị, cơ quan, tổ chức này phải trả lời bằng văn bản cho Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, Viện kiểm sát đã kiến nghị biết.
Trên đây là Những điều cần phải làm khi bị khởi tố bị can mà ACC muốn giới thiệu đến quý bạn đọc. Hi vọng bài viết sẽ hỗ trợ và giúp ích cho quý bạn đọc về vấn đề này!
Nội dung bài viết:
Bình luận