Nhận xét về điểm tiến bộ của bộ luật Hồng Đức [2023]

1 Sự tiến bộ của luật pháp thời Lê Sơ 

 Bộ luật thời Lê sơ gọi là Luật Hồng Đức hay Quốc triều hình luật. Hãy cùng tìm hiểu  những bước tiến bộ trong  quy chế pháp luật của  Đại Việt thời kỳ này.

Nhận xét về bộ luật hồng đức

1.1 Nâng tầm giá trị  phụ nữ 

 Sự ra đời sớm của bộ luật Hồng Đức là một bước cơ bản trong việc nâng cao địa vị xã hội của người phụ nữ dưới thời phong kiến. So với pháp luật đương thời, vai trò của  phụ nữ  cao hơn  nhiều. Trong gia đình, người phụ nữ có quyền quản lý tài sản và cũng có quyền thừa kế giống như người đàn ông. 

1.2 Xóa bỏ quan điểm “trọng nam khinh nữ” 

 Quan niệm “trọng nam, khinh nữ” đã bị loại bỏ trong thời kỳ này khi mức án dành cho phạm nhân nữ nhẹ hơn  nam. Chẳng hạn, điều 1 quy định chỉ xử phạt nam giới (từ 60 đến 100 lao động). Nhưng điều 680 phụ nữ phạm tội tử hình trở xuống, nếu có thai thì đợi  100 ngày sau khi sinh nở mới xử tử. Nếu chúng chưa được sinh ra hoặc sau khi sinh ra chưa đầy 100 ngày mà khiến chúng bị xử tử thì các quan ngục  và trại giam sẽ bị trừng phạt.  

1.3 Khuyến khích phát triển kinh tế 

 Nhà Lê có chính sách trọng nông, nghiêm trị các tội phá đê, chặt lúa, cây cối của người khác, tự mình giết trâu ngựa. Chính sách này nhằm khuyến khích phát triển kinh tế, nhấn mạnh việc bảo vệ và phát triển nông nghiệp. Các điều khoản của bộ luật Hồng Đức đã xác định vai trò của nhà nước thông qua việc quan lại có trách nhiệm đảm bảo  cuộc sống của những người nghèo khổ trong xã hội. Không để  thiếu lương thực, nông dân lâm vào cảnh đói nghèo. 

1.4 Thể hiện tính nhân văn 

 Luật Hồng Đức có những quy định thể hiện tính nhân đạo, bảo vệ thường dân. Chẳng hạn, điều 17 quy định: “Khi phạm tội là người chưa thành niên, tàn tật, đến khi tàn tật mới bị phát giác thì bị xử phạt theo quy định của pháp luật về tuổi già, tàn tật. Khi ở một nơi mà mọi thứ đều hư hỏng, người già và người tàn tật cũng vậy. Nếu bạn phạm tội khi bạn còn nhỏ, bạn sẽ bị trừng phạt theo pháp luật khi bạn còn nhỏ. Tòa án hình sự cũng có chính sách khoan hồng đối với những kẻ phạm tội tự nguyện ra đầu thú ngay cả khi chưa bị phát hiện. Chẳng hạn, điều 18, 19: “Ai lấy của cải nhỏ của người rồi đến thú tội với người mất tài sản, cũng bị coi  là súc vật trước cửa”. 

1.5 Tiếp thu những ý tưởng mới 

 Luật Hồng Đức còn có điểm tiến bộ khi biết cách tiếp thu có chọn lọc  tư tưởng Nho giáo. đồng thời luôn giữ gìn  và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Chẳng hạn, Điều 40 quy định: “Người miền sơn cước cùng phạm tội  thì xử theo  tục nước đó. Những người ở vùng cao phạm tội chống lại các dân tộc Trung Á sẽ bị xét xử theo pháp luật. 

 Đó là một tư duy sáng tạo của các nhà lập pháp. Điều này cho thấy pháp luật  dù  hoàn thiện đến đâu cũng không phủ nhận hay thay thế hoàn toàn vai trò của  tập quán vốn đã tồn tại lâu  hơn pháp luật.  

2 Ý nghĩa sự tiến bộ của pháp luật đầu thời Lê sơ 

 Có thể thấy, những tiến bộ của pháp luật  thời Lê sơ đã mang lại những chuyển biến tích cực cho xã hội phong kiến ​​bấy giờ. Khi giá trị của người phụ nữ được đề cao thì tư tưởng “trọng nam khinh nữ” của thời phong kiến ​​bị xóa bỏ. Từ đó góp phần cải thiện đời sống gia đình. Ngoài ra, chính sách trọng nông của nhà Lê cũng góp phần quan trọng vào việc nâng cao đời sống nhân dân. Hạn chế nạn đói, không để người dân chìm trong đói nghèo. Tóm lại, trong quá trình thi hành bộ luật Hồng Đức đầu thời Lê, mọi mặt của đời sống đều có những bước tiến mới. Mặc dù luôn chú trọng bảo vệ  lợi ích của nhà vua, hoàng tộc và các tầng lớp thống trị, nhưng  cũng quan tâm đến đời sống của nhân dân, bảo vệ quyền  phụ nữ và phát triển kinh tế - xã hội.