Bộ luật hàng hải có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của ngành hàng hải và kinh tế xã hội của đất nước; đồng thời giữ vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về hàng hải ở nước ta. Trong bài viết này, hãy cùng ACC tìm hiểu về Nguồn của Luật Hàng hải quốc tế.
1. Luật hàng hải quốc tế là gì?
Bộ luật hàng hải (BLHH) là Bộ luật kinh tế chuyên ngành đầu tiên của Việt Nam, được ban hành lần đầu vào năm 1990 và sửa đổi năm 2005, Bộ luật có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của ngành hàng hải và kinh tế xã hội của đất nước; đồng thời giữ vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về hàng hải ở nước ta.
Luật hàng hải quốc tế có thể hiểu là tổng thể những nguyên tắc, những QPPL quốc tế điều chỉnh những quan hệ phát sinh từ hoạt động hàng hải. Các hoạt động hàng hải bao gồm các quy định về tàu biển, thuyền viên, cảng biển, luồng hàng hải, cảng cạn, vận tải biển, an toàn hàng hải, an ninh hàng hải, phòng ngừa ô nhiễm môi trường và các hoạt động khác liên quan đến việc sử dụng tàu biển vào mục đích kinh tế, văn hoá, thể thao, công vụ và nghiên cứu khoa học( điều 1 luật hàng hải việt nam). Khi nhắc đến lĩnh vực về hàng hải, có thể người ta chỉ nghĩ đến đó là đi biển hay đó là những suy nghĩ liên quan đến mặt nước và nghề đi tài. Thế nhưng, theo cách lí giải dưới góc độ khoa học pháp lý thì hàng hải được hiểu theo nghĩa rất rộng, đó là tất cả các ngành gồm công việc như: Bảo đảm hàng hải, đóng tàu, các hoạt động phụ trợ như đại lý môi giới, hoa tiêu, các công việc về ngành vận tải biển khai thác cảng.
2. Quan hệ phát sinh từ hoạt động hàng hải quốc tế
Các quan hệ phát sinh từ hoạt động hàng hải có thể xếp thành các nhóm sau:
Quan hệ phát sinh từ hoạt động vận tải đường biển, người vận chuyển, người thuê vận chuyển, giữa chủ hàng và chủ tàu, người khai thác tàu, hợp đồng đại lý tàu biển, môi giới hàng hải, giao nhận hàng hoá; giữa người bảo hiểm, quan hệ về sở hữu tàu, cầm cố, bắt giữ hàng hải, bắt giữ tàu biển, cứu hộ hàng hải. Quan hệ dân sự phát sinh ngoài hợp đồng
Quan hệ phát sinh giữa các quốc gia liên quan đến tàu biển hoạt động trong các vùng biển. Quốc gia tàu mang cờ, quốc gia có cảng, quốc gia ven biển, quy định về cấu trúc của tàu, an toàn hàng hải, phòng chống ô nhiễm biển, trang thiết bị của tàu, về điều kiện và khả năng chuyên môn của thuyền viên
Quan hệ phát sinh trong hoạt động quản lý hành chính hàng hải, quản lý cảng biển và luồng hàng hải; an toàn an ninh hàng hải và phòng ngừa ô nhiễm môi trường; quản lý tàu biển và thuyền viên.
3. Nguồn của luật hàng hải quốc tế
Điều 38 quy chế Toà án quốc tế, các vụ tranh chấp được chuyển đến Toà án, sẽ áp dụng:
Các Điều ước Quốc tế (ĐƯQT )chung hoặc riêng, đã quy định về những nguyên tắc được các bên tranh chấp thừa nhận
Các tập quán quốc tế như những chứng cứ thực tiễn chung được thừa nhận như những QPPL
Nguyên tắc chung của luật được các quốc gia văn minh thừa nhận
Các án lệ và các học thuyết của các chuyên gia có chuyên môn cao nhất về luật quốc tế của các quốc gia khác nhau được coi là phương tiện xác định của QPPL
Ngoài 4 nguồn trên, Luật hàng hải quốc tế còn bao gồm pháp luật của các quốc gia liên quan và các Nghị quyết của các tổ chức quốc tế.
3.1. Điều ước Quốc tế
Điều ước Quốc tế là 1 trong những nguồn cơ bản, quan trọng của PLQT hiện đại
Điều ước Quốc tế là sự thoả hiệp giữa các chủ thể, trước hết và chủ yếu giữa các quốc gia, trên cơ sở tự nguyện, bình đẳng, nhằm ổn định, thay đổi hoặc chấm dứt các quyền và nghĩa vụ đối với nhau
Điều ước Quốc tế có thể là Điều ước Quốc tế song phương, có thể là Điều ước Quốc tế đa phương; có thể là Điều ước Quốc tế có tính chất khu vực hoặc toàn cầu, được công nhận là nguồn của Luật quốc tế hiện đại nếu được ký kết trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của Luật quốc tế hiện đại
Điều ước Quốc tế có nghĩa là thoả thuận quốc tế được ký kết giữa các quốc gia dưới dạng văn bản và được điều chỉnh bằng Luật quốc tế, không phụ thuộc vào việc thoả thuận đó được ghi nhận trong 1 văn bản hoặc 2 hay 1 số văn bản có liên quan với nhau, đồng thời không phụ thuộc vào tên gọi của nó(điều 2 công ước Vienna năm 1969)
Trong lý luận và thực tiễn của khoa học pháp lý quốc tế, Điều ước Quốc tế là nguồn cơ bản của công pháp quốc tế và cũng là nguồn quan trọng của tư pháp quốc tế và tất nhiên trong lĩnh vực hàng hải quốc tế nó có vị trí đặc biệt quan trọng
Điều ước Quốc tế là văn bản pháp lý quốc tế chứa đựng hầu hết các nguyên tắc QPPL được thoả thuận của các quốc gia trên thế giới trên quy mô toàn cầu, khu vực và song phương, các nguyên tắc và các QPPL về hàng hải quốc tế ngày càng được bổ sung và hoàn thiện như những mực thước, quy chuẩn để mọi chủ thể tham gia hoạt động hàng hải phải tuân thủ tuyệt đối
Số lượng ĐƯQT trong lĩnh vực hàng hải quốc tế hiện nay rất đa dạng và nó có đặc điểm là liên quan chặt chẽ với nhiều lĩnh vực pháp luật khác nhau như Luật TMQT, luật BHQT, Luật MTQT, Luật HSQT,…
3.2. Tập quán quốc tế
Tập quán quốc tế là những quy tắc xử sự phổ biến được thừa nhận và áp dụng rộng rãi ở một khu vực nhất định (tập quán khu vực) hoặc trên phạm vi toàn cầu (tập quán toàn cầu)
Các điều kiện TMQT (INCOTERM) đã được phòng TMQT Paris( Paris ICC) tập hợp và ban hành từ năm 1963 (sửa đổi vào các năm 1953,1968,1976,1980,1990,2000,2010 và sắp tới là 2020)
Quy tắc và Thực hành thống nhất Tín dụng chứng từ ( The uniform customs and Practice for Docummentary Credits – viết tắt là UCP) là một bộ phận các quy định về việc ban hành đưa ra các quy tắc để thực hành thống nhất về thư tín dụng cũng được nhiều quốc ra trên thế giới áp dụng vào hoạt động thanh toán quốc tế
Tập quán ngân hàng tiêu chuẩn quốc tế dùng để kiểm tra chứng từ trong phương thức tín dụng chứng từ (ISBP) được Uỷ ban ngân hàng của Phòng TMQT thông qua 10/2002
INCOTERM giải thích những điều kiện TMQT, thể hiện tập quán giao dịch giữa các doanh nghiệp trong các hoạt động mua bán hàng hoá. Điều kiện INCOTERM chủ yếu mô tả các nghĩa vụ, chi phí và rủi ro trong quá trình hàng hoá được giao từ người bán đến người mua
3.3. Nguyên tắc chung
Các nguyên tắc pháp luật chung được xem là một nguồn để lắp khoảng trống pháp lý khi một tranh chấp không có quy định điều ước hay tập quán điều chỉnh. Các nguyên tắc chung ở đây là các nguyên tắc pháp lý được cả pháp luật quốc gia và cả pháp luật quốc tế thừa nhận và được áp dụng để giải quyết tranh chấp giữa các quốc gia. VD nguyên tắc gây thiệt hại phải bồi thường, nguyên tắc không ai là quan toà chính trong vụ việc của mình… Trong thực tiễn, nguyên tắc pháp luật chung chỉ áp dụng sau ĐƯQT và TQQT với ý nghĩa giải thích hay làm sang tỏ nội dung của quy phạm LQT
3.4. Án lệ
Án lệ là một nguồn bổ trợ của luật pháp quốc tế. Án lệ có thể là các phán quyết, lệnh hay quyết định khác của cơ quan tài phán quốc tế hoặc cơ quan tài phán quốc gia. Khi luật quốc tế còn chưa phát triển, các án lệ quốc gia thường được sử dụng. Tuy nhiên, đến hiện nay hầy hết các án lệ được trích dẫn và sử dụng đều là án lệ của các cơ quan tài phán quốc tế.
3.5. Pháp luật quốc gia
Pháp luật trong nước là nguồn cơ bản của Luật hàng hải quốc tế, bao gồm các văn bản quy phạm pháp luật chủ yếu sau: Hiến pháp, Bộ Luật hàng hải Việt Nam, Bộ luật dân sự,…
Soft Law và các nghị quyết của các tổ chức quốc tế
Luật mềm (soft law) là thuật ngữ được sử dụng để chỉ các văn bản hay quy định mà bản chất không phải là luật nhưng có tầm quan trọng trong khuôn khổ phát triển luật pháp quốc tế. Đấy là các văn kiện không ràng buộc như khuyến nghị, hướng dẫn, quy tắc hay tiêu chuẩn được các quốc gia đưa ra hoặc các tổ chức quốc tế và các cơ quan của nó đưa ra. VD Nguyên tắc về con người và môi trường 1972…
Nghị quyết của các tổ chức quốc tế liên chỉnh phủ là các quyết định được tổ chức quốc tế đưa ra hoặc được các cơ quan của tổ chức đó đưa ra trong phạm vi quyền hạn của mình theo quy định của tổ chức quốc tế. Các quyết định này thể hiện ý chí của tổ chức quốc tế đó và quan trọng hơn là các quốc gia thành viên của tổ chức. Tổ chức quốc tế càng phổ quát thì ý chí chung đó càng mang tính đại diện cao trong cộng đồng quốc tế.
Như vậy, trong bài viết này, ACC đã cung cấp tới quý độc giả những thông tin cần thiết liên quan đến Nguồn của luật hàng hải quốc tế. Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào liên quan đến nội dung bài viết hoặc các vấn đề pháp lý khác, vui lòng liên hệ ngay với ACC để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời nhé!
Bình luận