Kinh tế số là gì? Ảnh hưởng của kinh tế số đối với người lao động Việt Nam

Trước khi đi vào cuộc trình bày về ảnh hưởng của kinh tế số đối với người lao động Việt Nam, hãy cùng tìm hiểu sâu hơn về câu hỏi cơ bản: "Kinh tế số là gì?" Kinh tế số không chỉ đơn giản là việc sử dụng công nghệ thông tin trong các hoạt động kinh doanh mà còn đánh dấu sự chuyển đổi toàn diện của nền kinh tế, từ quy trình sản xuất đến phân phối và tiêu thụ, dựa trên nền tảng số hóa và công nghệ số. Đồng thời, ảnh hưởng của kinh tế số đối với người lao động tại Việt Nam không chỉ là về mặt kinh tế mà còn ở các khía cạnh về cơ hội việc làm, phát triển kỹ năng, và thậm chí là sự thay đổi về văn hóa lao động và lối sống. Hãy cùng ACC khám phá chi tiết hơn về tác động này trong bài viết dưới đây.

Kinh tế số là gì? Ảnh hưởng của kinh tế số đối với người lao động Việt Nam

1. Kinh tế số là gì?

Kinh tế số là một khái niệm đại diện cho sự chuyển đổi toàn diện của các hoạt động kinh tế truyền thống sang một mô hình mới, mà công nghệ số đóng vai trò trung tâm và quyết định. Các giao dịch kinh tế chủ yếu được thực hiện thông qua các nền tảng trực tuyến, thường là Internet. Khái niệm này không chỉ giới hạn ở một lĩnh vực hay một phần của nền kinh tế mà bao gồm mọi khía cạnh, từ sản xuất, dịch vụ, đến vận tải, tài chính, và nhiều lĩnh vực khác.

2. Đặc điểm của kinh tế số

Kinh tế số có những đặc điểm độc đáo và quan trọng mà làm nên sự khác biệt so với mô hình kinh tế truyền thống. Một trong những điểm đáng chú ý nhất là khả năng kết nối toàn cầu. Internet và các công nghệ thông tin đã mở ra cánh cửa cho sự kết nối không giới hạn giữa doanh nghiệp và người tiêu dùng trên khắp thế giới, mở rộng cơ hội tham gia vào thị trường quốc tế.

Ngoài ra, một đặc điểm quan trọng khác của kinh tế số là sức mạnh của dữ liệu và thông tin. Trong môi trường này, dữ liệu trở thành một nguồn lực quan trọng, được sử dụng để hỗ trợ quyết định chiến lược, dự đoán xu hướng thị trường và nâng cao hiệu suất kinh doanh.

Mô hình kinh doanh linh hoạt là một điểm nổi bật khác của kinh tế số. Thay vì chỉ tập trung vào việc bán sản phẩm, các doanh nghiệp trong kinh tế số thường chú trọng vào việc cung cấp dịch vụ và trải nghiệm khách hàng thông qua các dịch vụ kỹ thuật số và tương tác trực tuyến.

Quản lý dựa trên nền tảng cũng là một đặc điểm quan trọng của kinh tế số. Doanh nghiệp thường sử dụng các nền tảng kỹ thuật số để quản lý sản xuất, giao tiếp và tương tác với khách hàng, từ đó tối ưu hóa quy trình kinh doanh và tăng cường hiệu suất.

Sự linh hoạt và đổi mới là yếu tố không thể thiếu trong kinh tế số. Để tồn tại và phát triển trong môi trường này, các doanh nghiệp cần có khả năng thích nghi nhanh chóng với sự thay đổi và liên tục đổi mới để duy trì và nâng cao vị thế của mình.

Cuối cùng, kinh tế số thường tập trung vào trải nghiệm người dùng. Từ giao diện người dùng đến dịch vụ hỗ trợ, mục tiêu của kinh tế số là tạo ra một môi trường thân thiện và tiện lợi cho người tiêu dùng, giúp tăng cường tương tác và hài lòng của họ.

3. Vai trò của kinh tế số

Vai trò của kinh tế số rất đa dạng và quan trọng trong cả quy mô toàn cầu và ở mức độ của các doanh nghiệp và tổ chức.

Ở mức độ quốc tế, kinh tế số mở ra cánh cửa cho sự kết nối toàn cầu mạnh mẽ, tạo điều kiện cho doanh nghiệp và người tiêu dùng tương tác và giao dịch trên phạm vi quốc tế thông qua các nền tảng trực tuyến và thị trường điện tử. Điều này mang lại nhiều cơ hội nghề nghiệp mới, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ thông tin và quản lý dữ liệu. Kinh tế số cũng đóng góp vào việc giải quyết các vấn đề xã hội toàn cầu như giáo dục trực tuyến, y tế số, và quản lý tài nguyên thông minh, đồng thời nâng cao sự bền vững và hiệu quả của nền kinh tế toàn cầu.

Vai trò của kinh tế số

Ở mức độ trong nước, kinh tế số mang lại cơ hội mới cho doanh nghiệp Việt Nam mở rộng quy mô hoạt động và thâm nhập vào thị trường quốc tế thông qua các nền tảng trực tuyến. Các doanh nghiệp ứng dụng kinh tế số có thể nâng cao năng lực cạnh tranh bằng cách đổi mới quy trình sản xuất và tăng cường trải nghiệm khách hàng. Tuy nhiên, vấn đề an toàn thông tin trong doanh nghiệp trở nên quan trọng hơn bao giờ hết khi kinh tế số lên ngôi. Để duy trì uy tín và niềm tin từ khách hàng, mọi hoạt động của doanh nghiệp cần được thực hiện một cách an toàn và bảo mật trên Internet.

4. Thực trạng kinh tế số tại Việt Nam

Thực trạng kinh tế số tại Việt Nam đã chứng kiến một sự phát triển đáng kể trong giai đoạn từ 2020 đến 2022, đặc biệt là trong bối cảnh ảnh hưởng sâu sắc của đại dịch Covid-19. Điều này phản ánh qua sự tăng trưởng mạnh mẽ của hoạt động mua bán trực tuyến, với số lượng người tham gia tăng đáng kể từ năm 2020 đến năm 2022. Theo Bộ Công Thương, số người tham gia mua sắm trực tuyến đã tăng từ 49,3 triệu vào năm 2020 lên khoảng 57 - 60 triệu vào năm 2022.

Một trong những chỉ số quan trọng đánh giá thực trạng kinh tế số tại Việt Nam là tốc độ tăng trưởng thị phần bán lẻ trực tuyến. Năm 2021, Việt Nam đã đứng đầu khu vực Đông Nam Á với tốc độ tăng trưởng kinh tế số đáng chú ý, và trong năm 2022, tốc độ tăng trưởng kinh tế số của Việt Nam vượt xa các nước cùng khu vực khác.

Kinh tế số đã có đóng góp quan trọng vào GDP của Việt Nam, đạt 14,26% vào năm 2022, tăng 2,35% so với năm trước đó. Trong tỷ trọng này, kinh tế số liên quan đến công nghệ thông tin và truyền thông chiếm tỷ lệ lớn nhất, tiếp theo là kinh tế số trong các ngành/lĩnh vực khác và kinh tế số dựa trên nền tảng. Đáng chú ý, số lượng doanh nghiệp sử dụng nền tảng số SMEDx đã tăng mạnh từ 14.000 vào năm 2021 lên 77.000 vào năm 2022.

Hoạt động thương mại điện tử (TMĐT) đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối cung – cầu hàng hóa và dịch vụ, đồng thời đóng góp tích cực vào quá trình phục hồi kinh tế của Việt Nam, đặc biệt là trong bối cảnh phức tạp của đại dịch Covid-19.

Tổng sản phẩm trong nước (GDP) của Việt Nam cũng đã có sự tăng trưởng đáng kể vào năm 2023, tuy chỉ cao hơn so với tốc độ tăng trưởng của các năm trước trong giai đoạn 2011 – 2023. Điều này cho thấy vai trò quan trọng của kinh tế số trong quá trình phát triển kinh tế và xã hội của Việt Nam.

5. Ảnh hưởng của kinh tế số đối với người lao động Việt Nam

Ảnh hưởng của kinh tế số đối với người lao động tại Việt Nam là không thể phủ nhận. Kinh tế số đã tạo ra một loạt các cơ hội mới cho người lao động, đồng thời đặt ra những thách thức cần được đối mặt và vượt qua.

Một trong những ảnh hưởng quan trọng nhất là việc tăng cơ hội việc làm trong các lĩnh vực công nghệ thông tin, thương mại điện tử và dịch vụ số. Sự phát triển của kinh tế số đã tạo ra nhiều vị trí công việc mới, đòi hỏi những kỹ năng và kiến thức chuyên môn cao từ người lao động. Điều này có thể tạo ra một cơ hội lớn cho người lao động có khả năng tiếp cận và sử dụng công nghệ một cách hiệu quả.

Ngoài ra, kinh tế số cũng đòi hỏi người lao động phải không ngừng học hỏi và cập nhật kiến thức để thích nghi với sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ. Việc đào tạo và phát triển kỹ năng mới trở thành một yếu tố quan trọng giúp người lao động duy trì và phát triển sự nghiệp trong môi trường kinh tế số.

Tuy nhiên, cũng cần nhấn mạnh đến thách thức mà kinh tế số đặt ra đối với người lao động, đặc biệt là những người làm việc trong các ngành công nghiệp truyền thống. Việc tự động hóa quy trình sản xuất và kinh doanh có thể dẫn đến sự mất mát việc làm trong một số lĩnh vực. Do đó, việc chuẩn bị và chuyển đổi nghề nghiệp trở nên cực kỳ quan trọng để đảm bảo sự định vị lại của người lao động trong nền kinh tế số.

6. Thuận lợi và khó khăn trong việc phát triển kinh tế số tại Việt Nam

Thuận lợi trong việc phát triển kinh tế số tại Việt Nam:

• Chính sách và quan điểm mạnh mẽ: Việt Nam đã thiết lập các chính sách và quan điểm rõ ràng, tập trung vào việc thúc đẩy chuyển đổi số. Điều này tạo ra một môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp và tổ chức để đầu tư và phát triển kinh tế số.
• Hạ tầng số đang được cải thiện: Chính phủ và các tổ chức liên quan đang đầu tư mạnh mẽ vào phát triển hạ tầng số. Sự cải thiện này sẽ tạo điều kiện cho việc triển khai và sử dụng các công nghệ số, đồng thời mở ra cơ hội cho sự phát triển kinh tế số ở cả các khu vực đô thị và nông thôn.
• Sự thích ứng của doanh nghiệp và người tiêu dùng: Doanh nghiệp và người tiêu dùng ở Việt Nam đang dần thích ứng với mô hình kinh doanh và tiêu dùng trực tuyến. Sự gia tăng trong việc mua sắm trực tuyến và sử dụng dịch vụ trực tuyến tạo ra một thị trường tiềm năng cho các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực kinh tế số.

Khó khăn trong việc phát triển kinh tế số tại Việt Nam:

• Thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng: Sự thiếu hụt nguồn nhân lực có kiến thức và kỹ năng chuyên sâu về công nghệ thông tin là một thách thức lớn. Việc đào tạo và thu hút nhân tài với khả năng sáng tạo và chuyên môn cao vẫn đang gặp nhiều khó khăn.
• Hạ tầng kỹ thuật chưa đủ mạnh mẽ: Mặc dù đã có sự cải thiện, nhưng hạ tầng kỹ thuật, đặc biệt là mạng Internet, vẫn chưa đủ mạnh mẽ và phủ sóng đầy đủ ở một số khu vực, gây ra sự không đồng đều trong việc tiếp cận và sử dụng công nghệ số.
• An ninh mạng và bảo mật thông tin: Sự phát triển của kinh tế số cũng đặt ra nhiều thách thức về an ninh mạng và bảo mật thông tin. Việt Nam cần đẩy mạnh các biện pháp để ngăn chặn tấn công mạng và tăng cường bảo vệ thông tin cá nhân của người dùng.

Thuận lợi và khó khăn trong việc phát triển kinh tế số tại Việt Nam

Từ câu hỏi cơ bản "Kinh tế số là gì?" cho đến sự phân tích sâu rộng về ảnh hưởng của nó đối với người lao động tại Việt Nam, chúng ta đã thấy rõ sự quan trọng và đồng thời phức tạp của vấn đề này. Kinh tế số không chỉ là một xu hướng hay một khái niệm, mà là một thực tế không thể phủ nhận trong thời đại hiện nay. Và ảnh hưởng của nó đối với người lao động Việt Nam là một hành trình đầy thách thức nhưng cũng đầy triển vọng.