Pháp nhân có năng lực hành vi dân sự không?

Pháp nhân là chủ thể cơ bản, thường xuyên, chủ yếu của quan hệ pháp luật dân sự- kinh tế. Sự ra đời của pháp nhân mang dấu ấn của một chủ thể được hư cấu bởi pháp luật, có các đặc điểm nhất định được pháp luật quy định nhằm xác định chính xác tư cách của họ. Một chủ thể khi tham gia vào các quan hệ pháp luật phải luôn có năng lực, mà dưới góc độ dân sự người ta gọi là năng lực pháp luật và năng lực hành vi dân sự, điều này cũng không ngoại lệ với pháp nhân. Tuy nhiên, là chủ thể đặc biệt, khác với cá nhân, tính phức tạp cũng được biểu lộ rõ hơn, do đó khi nghiên cứu về năng lực pháp luật và năng lực hành vi dân sự của pháp nhân cũng rất thú vị và có nhiều vấn đề để bàn luận. Vậy Pháp nhân có năng lực hành vi dân sự không? Hãy cùng ACC tìm hiểu qua bài viết dưới đây!

1. Khái quát về pháp nhân- chủ thể của quan hệ pháp luật dân sự?

Ở Việt Nam, pháp nhân là một chế định du nhập. Điều này được chứng minh rằng, trong luật cổ Việt Nam không có khái niệm về pháp nhân, cho đến thời kỳ Pháp thuộc và thời kỳ kinh tế kế hoạch hóa tập trung, chế định pháp nhân có được nhắc đến nhưng ít và đều phục vụ cho chủ trương chính sách quản lý và ký kết hợp đồng kinh tế, tức là với mục đích rất hẹp. Tuy nhiên, trong thời kỳ này, xét dưới góc độ điều chỉnh pháp luật, thời kỳ này không có sự tồn tại pháp nhân theo đúng nghĩa của nó khi tham gia các quan hệ dân sự – kinh tế. Ngày nay, pháp nhân đang ngày càng phát triển mạnh mẽ và trở thành chủ thể cơ bản trong các quan hệ pháp luật, được pháp luật dân sự, thương mại ghi nhận và bảo vệ.

Trên cơ sở quy định của pháp luật, cũng như tham khảo các tài liệu, chúng tôi đưa ra khái niệm về pháp nhân như sau: Pháp nhân là một tổ chức thống nhất, độc lập, hợp pháp có tài sản riêng và chịu trách nhiệm bằng tài sản của mình, nhân danh mình tham gia vào các quan hệ pháp luật.

Bộ luật dân sự đã quy định các điều kiện để công nhân một tổ chức là pháp nhân, theo đó tại Khoản 1, Điều 74 liệt kê 4 điều kiện như sau:

Thứ nhất, được thành lập một cách hợp pháp. Một pháp nhân được thành lập một cách hợp pháp khi pháp nhân được pháp luật cho phép thành lập hoặc được pháp luật thừa nhận một cách hợp lý. Trong điều kiện này, pháp nhân phải được thành lập theo đúng quy định của Bộ luật dân sự, Luật doanh nghiệp, theo đúng tinh thần “Được thành lập theo quy định của Bộ luật này, luật khác có liên quan”. Pháp nhân được thành lập theo sáng kiến của cá nhân, pháp nhân hoặc theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Thứ hai, pháp nhân phải có cơ cấu tổ chức. Điều này phải đảm bảo rằng, pháp nhân phải có cơ quan điều hành. Tổ chức, nhiệm vụ và quyền hạn của cơ quan điều hành của pháp nhân được quy định trong điều lệ của pháp nhân hoặc trong quyết định thành lập pháp nhân. Việc có cơ quan điều hành nhằm dẫn dắt, lãnh đạo, pháp nhân hoạt động theo đúng mục đích của chủ thể.

Thứ ba, có tài sản độc lập với cá nhân, pháp nhân khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản của mình. Cũng giống như các chủ thể khác, để đảm bảo cho việc gánh vác một nghĩa vụ về tài sản trong các quan hệ dân sự – thương mại, pháp nhân phải có tài sản riêng thuộc quyền sở hữu của mình. Một nguyên tắc đã được thừa nhận chung trong các quan hệ tài sản là chỉ khi có sự độc lập về quyền sở hữu đối với tài sản, nói cách khác, là độc lập trong việc thực hiện nghĩa vụ về tài sản, các chủ thể mới có sự bình đẳng thực sự về mặt pháp lý.

Thứ tư, nhân danh mình tham gia quan hệ pháp luật một cách độc lập. Sự tách bạch tuyệt đối về tài sản đã làm hình thành nên khối tài sản thống nhất thuộc quyền sở hữu của pháp nhân. Pháp nhân có năng lực về tài sản và có ý chí thống nhất là cơ sở để trở thành một chủ thể độc lập tham gia quan hệ tài sản.

Căn cứ vào mục tiêu hoạt động, có thể chia pháp nhân thành 2 loại: (1) Pháp nhân thương mại: là pháp nhân có mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận và lợi nhuận được chia cho các thành viên. (2) Pháp nhân phi thương mại: à pháp nhân không có mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận; nếu có lợi nhuận thì cũng không được phân chia cho các thành viên. Trong tham gia quan hệ pháp luật dân sự, thương mại, pháp nhân phi thương mại chiếm đa số và có nhiều vấn đề pháp lý phát sinh từ chủ thể này, khá phức tạp và nhiều khó khăn, vướng mắc.

Như vậy, pháp nhân là tổ chức được thừa nhận là chủ thể quan hệ pháp luật. Sự xuất hiện của pháp nhân là sự tuân theo xu hướng nhân hóa những đoàn thể cá nhân hay các tập hợp tài sản này với những người thường và công nhận cho các thực thể ấy một nhân cách pháp lý gọi là pháp nhân.

2. Pháp nhân có năng lực hành vi dân sự không?

Pháp nhân tham gia vào các quan hệ pháp luật như là một chủ thể bình đẳng, độc lập với các chủ thể khác, cho nên pháp nhân phải có năng lực pháp luật và năng lực hành vi. Những quyền, nghĩa vụ dân sự cụ thể, mang tính chủ quan của mỗi pháp nhân phát sinh trên cơ sở năng lực hành vi của mỗi pháp nhân. Khác với cá nhân, năng lực pháp luật và năng lực hành vi của pháp nhân phát sinh đồng thời và tồn tại tương ứng cùng với thời điểm thành lập và đình chỉ pháp nhân. Mà năng lực chủ thể của cá nhân, năng lực hành vi của cá nhân không phát sinh đồng thời với năng lực pháp luật mà phụ thuộc vào 2 yếu tố: độ tuổi và khả năng nhận thức, điều khiển hành vi của từng cá nhân cụ thể. Đối với các pháp nhân theo quy định phải đăng kí hoạt động thì năng lực chủ thể phát sinh kể từ thời điểm đăng kí.

Như vậy qua phân tích ở trên có thể thấy pháp nhân có năng lực hành vi. Năng lực hành vi của pháp nhân được được thể hiện thông qua hành vi của người đại diện. Bộ luật dân sự chỉ quy định về người đại diện theo pháp luật và người đại diện theo ủy quyền của pháp nhân nhân danh pháp nhân trong quan hệ dân sự. Mọi hoạt động của pháp nhân được tiến hành thông qua hành vi của cá nhân là người đại diện của pháp nhân. Tuy nhiên cũng cần hiểu là hoạt động của pháp nhân còn được thực hiện thông qua hành vi của các thành viên khác của pháp nhân, trong trường hợp này hành vi đó được thực hiện trong khuôn khổ nhiệm vụ được pháp nhân giao.

Trên đây là Pháp nhân có năng lực hành vi dân sự không? mà ACC muốn giới thiệu đến quý bạn đọc. Hi vọng bài viết sẽ hỗ trợ và giúp ích cho quý bạn đọc về vấn đề này!