Nguyên tắc giúp nắm bắt tâm lý tội phạm?

Nguyên tắc giúp nắm bắt tâm lý tội phạm?

1. Khái niệm tâm lý tội phạm

• Tâm lý tội phạm được hiểu là một trạng thái tư tưởng, suy nghĩ, tình cảm của tội phạm, việc này có liên quan đến việc chuẩn bị và thực hiện hành vi phạm tội, sự hình thành nên tâm lý của người phạm tội, ý đồ phạm tội và những cách thức, biện pháp dùng để thực hiện việc phạm tội.
• Mỗi tội phạm sẽ có những trạng thái, tâm lý riêng, vậy nên trong công tác đấu tranh phòng chống tội phạm, các cơ quan thực hiện nhiệm vụ bảo vệ pháp luật đều phải nghiên cứu, phân tích, nhằm nắm bắt được tâm lý tội phạm; ý đồ phạm tội, hành vi, cách thức và phương pháp thực hiện việc phạm tội.
• Để nắm chắc tâm lý tội phạm, đồng thời có những phương pháp, biện pháp thích hợp để phục vụ cho yêu cầu đấu tranh, khai thác trong quá trình giáo dục đối tượng phạm tội thì vấn đề thuộc lĩnh vực tâm lý tội phạm đã được nâng lên thành bộ môn trong ngành tâm lý học.
• Bộ môn này chủ yếu nghiên cứu quy luật tâm lý của người phạm tội, từ việc chuẩn bị cho đến khi thực hiện hành vi phạm tội; quá trình hình thành tâm lý tội phạm, ý đồ phạm tội, nhân cách tội phạm nhằm mục đích góp phần ngăn chặn, phòng ngừa các hành vi phạm tội trong xã hội, đồng thời có phương án giáo dục, cải tạo người phạm tội.

2. Cấu trúc tâm lý của đối tượng có hành vi phạm tội

Thành phần cấu trúc của đối tượng có hành vi phạm tội trong tâm lý tội phạm, cụ thể như sau:

• Thứ nhất: Hành vi phạm tội xuất phát từ nhu cầu của con người

• Nhu cầu là phản ánh sự phụ thuộc của con người vào môi trường bên ngoài. Nó biểu hiện cho một trạng thái thiếu thốn về vật chất hoặc tinh thần mà người phạm tội mong muốn được bù đắp.
• Chính vì lẽ đó, nhu cầu của người phạm tội được xem là cội nguồn của hành vi phạm tội, nó là nguyên nhân sâu xa tạo nên hành vi đó. Mọi hành động của tội phạm đều trực tiếp biểu thị đến sự thỏa mãn về nhu cầu.

• Thứ hai: Động cơ thực hiện hành vi phạm tội

• Động cơ thực hiện hành vi phạm tội được xem là một yếu tố tâm lý bên trong của người phạm tội, thúc đẩy họ thực hiện hành vi phạm tội. Động cơ thúc đẩy đó có thể về phương diện tình cảm, mong muốn, xúc cảm của người phạm tội.
• Cơ sở chính của động cơ thực hiện hành vi phạm tội là hệ thống nhu cầu. Tuy nhiên, không phải bất cứ nhu cầu nào cũng sẽ trở thành động cơ thúc đẩy tội phạm thực hiện hành vi phạm tội. Chỉ khi nhu cầu đó không được thỏa mãn, đồng thời có sự tác động từ điều kiện bên ngoài thì nó mới trở thành động cơ thúc đẩy hành vi gây án của tội phạm. Quá trình chuyển hóa này trong tâm lý học gọi là “động cơ hóa”.

• Thứ ba: Mục đích của hành vi thực hiện việc phạm tội

• Mục đích của hành vi phạm tội sẽ là kết quả mà người phạm tội mong muốn đạt được thông qua hành vi phạm tội của mình. Nghĩa là, nó là kết quả đã được người phạm tội vạch sẵn trong đầu mình, trước khi tiến hành thực hiện hành vi phạm tội.
• Mục đích hành vi phạm tội được xác định trên cơ sở động cơ phạm tội. Động cơ không những giúp thúc đẩy tội phạm thực hiện hành vi phạm tội mà còn là cơ sở để người phạm tội đề ra những mục đích cụ thể.
• Ngoài ra, mục đích của hành vi phạm tội sau khi được xác định rõ ràng cũng là một yếu tố xác tác lôi cuốn của người thực hiện hành vi phạm tội. Trong thực tế, giữa động cơ phạm tội và mục đích phạm tội không phải là hai hiện tượng tâm lý khác nhau. Chức năng chính của động cơ phạm tội là thúc đẩy hành vi, còn chức năng chính của mục đích là định hướng và điều khiển hành vi phạm tội.
• Cùng với một loạt các động cơ thúc đẩy phạm tội, nhưng do đặc điểm tâm lý của mỗi tội phạm là khác nhau, đồng thời mỗi người có những hoàn cảnh, điều kiện khác nhau nên họ sẽ có những mục đích khác nhau. Một mục đích có thể được xác định dựa trên những động cơ thúc đẩy khác nhau.
• Mục đích của việc thực hiện hành vi phạm tội thể hiện mức độ nguy hiểm cho xã hội. Những hành vi phạm tội có thể giống nhau về mặt khác quan nhưng chúng lại khác nhau về mục đích mong muốn đạt được, thì mức độ nguy hiểm cho xã hội cũng sẽ khác nhau.

• Thứ tư: Quyết định tiến hành thực hiện hành vi phạm tội

• Trong những hành vi phạm tội mà tội phạm cố ý thực hiện thì sau khi xuất hiện động cơ phạm tội, mục đích phạm tội và lập kế hoạch chi tiết để thực hiện, người phạm tội thường sẽ có tâm lý cân nhắc một lần nữa: có nên thực hiện hành động đó để thỏa mãn mục đích đã định ra hay không?
• Do đó, quyết định thực hiện hành vi phạm tội là một sự lựa chọn cuối cùng của người thực hiện hành vi phạm tội khi họ đã có sự chuẩn bị về mục đích, phương án, phương tiện gây án, quyết định đó thể hiện ý chí và lý chí của người phạm tội, thái độ của họ đối với hành vi phạm tội và hậu quả của nó.

3. Nguyên tắc giúp nắm bắt tâm lý tội phạm

• Các yếu tố liên quan đến tâm lý tội phạm bao gồm về nhu cầu, lợi ích, động cơ phạm tội, mục đích phạm tội và quyết định thực hiện hành vi phạm tội.

• Có thể thấy rằng mọi hành động của con người dù là gián tiếp hay trực tiếp đều có liên quan đến sự thỏa mãn nhu cầu, do đó, nhu cầu phản ánh sự phụ thuộc của con người vào môi trường bên ngoài. Con người luôn có nhu cầu, tạo thành hệ thống nhu cầu của người đó, chẳng hạn như nhu cầu tự nhiên (ăn, uống,...), nhu cầu tinh thần, nhu cầu lao động, nhu cầu giao tiếp, học tập,...
• Lợi ích là phát sinh từ nhu cầu đến hành vi, là sự nhận thức nhu cầu và đánh giá nhu cầu với những điều kiện, công cụ, phương tiện thực hiện đang có. Lợi ích được thể hiện ở mối quan hệ của cá nhân đối với điều kiện hiện tại, hoặc ước muốn ở kế hoạch hoạt động trong tương lai.
• Các yếu tố tâm lý bên trong tác động, thúc đẩy người phạm tội thực hiện hành vi phạm tội được hiểu là động cơ phạm tội. Đó có thể là những cảm xúc, tình cảm, mong muốn, những hình ảnh tâm lý,... Khi nhu cầu không được đáp ứng, không được thỏa mãn, dưới sự tác động tương thích của các điều kiện bên ngoài dẫn đến động cơ. Đây là động cơ học trong quá trình tâm lý học.

• Cơ sở để tạo nên động cơ phạm tội là những nhu cầu về tinh thần, vật chất, các lợi ích sai lệch của người thực hiện hành vi phạm tội nhận rõ được hành vi đó là trái pháp luật xã hội nhưng vẫn thực hiện hoặc những tư tưởng sai lệch dẫn đến hành vi phạm tội cả người thực hiện hành vi phạm tội.
• Trường hợp phạm tội cố ý thì động cơ phạm tội là cơ sở để chứng minh hành vi phạm tội để đạt được mục đích phạm tội. Nếu tội phạm vô ý người phạm tội không mong muốn thực hiện tội phạm vì khi thực hiện hành vi phạm tội bên trong chủ thể không có động cơ phạm tội thúc đẩy.
• Động cơ phạm tội không làm thay đổi tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi, song có ảnh hưởng đến mức độ nguy hiểm cho xã hội. Động cơ phạm tội là cơ sở để định tội, định khung hình phạt, tình tiết tăng nặng hoặc tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.

• Mục đích phạm tội là những mong muốn hình thành trong ý thức người phạm tội khi thực hiện hành vi phạm tội. Người phạm tội nhận thức rõ được tính chất nguy hiểm cho xã hội khi thực hiện hành vi phạm tội nhưng vẫn thực hiện hành vi phạm tội, thấy trước hậu quả xảy ra, mong muốn xảy ra nhằm đạt được mục đích nhất định.
• Quyết định thực hiện hành vi phạm tội là sự lựa chọn cuối cùng của người phạm tội sau khi đã có nhu cầu, mục đích phạm tội, động cơ phạm tội, lập các kế hoạch thực hiện hành vi phạm tội.

• Quyết định thực hiện hành vi phạm tội có thể xuất phát từ những khuôn mẫu hành động đã có trong quá khứ hoặc đưa ra quyết định thực hiện hành vi ngay dưới tác động trực tiếp của tình huống phạm tội hoặc sau một quá trình đấu tranh tư tưởng quyết định thực hiện hành vi phạm tội đó.

Trên đây là các nội dung giải đáp của chúng tôi về Nguyên tắc giúp nắm bắt tâm lý tội phạm? Trong quá trình tìm hiểu, nếu như các bạn cần Công ty Luật ACC hướng dẫn các vấn đề pháp lý vui lòng liên hệ với chúng tôi để được giải đáp.