Khác với thời cổ đại và trung cổ, ngày nay, các chính sách về thương mại, thuế và thuế quan thường được xếp cùng nhau do ảnh hưởng chung của chúng đối với các chính sách công nghiệp, chính sách nông nghiệp và chính sách đầu tư. Các khối thương mại là nhóm các quốc gia liên minh thỏa thuận giảm thiểu hay loại trừ thuế quan đối với thương mại trong khối, cũng như khả năng áp đặt thuế quan có hiệu quả lên hàng nhập khẩu từ ngoài khối hay hàng xuất khẩu ra ngoài khối. Khi đã tham gia liên minh, các quốc gia có thể giao dịch tự do mà không phải chịu thêm thuế quan. Vậy liên minh hải quan hay còn gọi là liên minh thuế quan là gì và có những đặc trưng gì? Hãy cũng ACC tìm hiểu sâu hơn về vấn đề này!!

1. Liên minh thuế quan là gì

• Liên minh thuế quan là hình thức liên kết kinh tế giữa các nước, trong đó áp dụng các biện pháp xóa bỏ thuế quan và những rào cản phi thuế quan đối với phần lớn hàng hóa, dịch vụ trong quan hệ buôn bán giữa các nước thành viên, đồng thời thiết lập và áp dụng một biểu thuế quan chung của các nước thành viên với các nước khác.
• Liên minh Châu Âu (EU) là một ví dụ về liên minh thuế quan. Liên minh Châu Âu là một liên minh kinh tế cũng giống như một liên minh thuế quan. Hàng hóa di chuyển giữa các nước thành viên EU đều được miễn thuế. Ngoài ra, tất cả các thành viên EU đều tính các mức thuế như nhau đối với hàng hóa nhập khẩu. Không giống như liên minh kinh tế, liên minh thuế quan chỉ áp dụng đối với hàng hóa, không mở rộng đến sự di chuyển của tiền và người lao động.
• Liên minh thuế quan được thành lập thông qua các hiệp ước thương mại trong đó các nước tham gia thiết lập chính sách ngoại thương chung. Chính sách cạnh tranh chung cũng rất hữu ích để tránh tình trạng cạnh tranh thiếu hụt.
• Mục đích thành lập liên minh thuế quan nhằm tăng và thiết lập mối quan hệ chính trị văn hóa chặt chẽ hơn giữa các nước thành viên.

2. Bản chất của liên minh thuế quan

• Liên minh thuế quan là một hình thức hội nhập kinh tế cung cấp một bước trung gian giữa khu vực thương mại tự do (cho phép thương mại tự do lẫn nhau nhưng thiếu một hệ thống thuế quan chung) và thị trường chung (ngoài thuế quan chung, còn cho phép di chuyển tự do các nguồn lực như vốn và lao động giữa các quốc gia thành viên).
• Một khu vực thương mại tự do (FTA) với thuế quan chung tạo thành một liên minh thuế quan.

3. Đặc trưng của liên minh thuế quan

• Trong liên minh thuế quan các nước thành viên trở thành một thị trường hàng hóa, dịch vụ thống nhất với các nước ngoài khối và tạo ra sự cạnh tranh bình đẳng với nhau.
• Tuy vậy, các nước tham gia vào khối liên kết bị mất quyền độc lập tự chủ trong quan hệ buôn bán với các nước ngoài khối liên kết bởi sự ràng buộc của biểu thuế quan và chính sách thuế quan chung.
• Trong thực tế đã có nhiều liên minh thuế quan ra đời như: Liên minh thuế quan giữa Bỉ và Lucxambua năm 1921, Hiệp định chung về Mậu dịch và Thuế quan GATT năm 1948, Liên hiệp hải quan các nước Trung Mỹ (ADEANPACT).
• Các tác động kinh tế của liên minh thuế quan nói chung có thể nhóm lại thành tác động tĩnh và tác động động.
• Hiệu ứng tĩnh: Có tác động tạo ra thương mại và tác động chuyển hướng thương mại. Hiệu ứng tạo ra thương mại đề cập đến lợi ích do sản phẩm tạo ra từ sản xuất trong nước với chi phí sản xuất cao hơn đến sản xuất của các nước liên minh thuế quan với chi phí thấp hơn. Hiệu ứng chuyển hướng thương mại đề cập đến tổn thất phát sinh khi một sản phẩm được nhập khẩu từ một quốc gia không phải là thành viên có chi phí sản xuất thấp hơn sang một quốc gia thành viên có chi phí cao hơn. Đây là cái giá của việc gia nhập liên minh thuế quan. Khi tác động tạo ra thương mại lớn hơn tác động chuyển giao, tác động tổng hợp của việc gia nhập liên minh thuế quan đối với các nước thành viên là lợi nhuận ròng, có nghĩa là mức phúc lợi kinh tế của các nước thành viên tăng lên; nếu không, đó là một khoản lỗ ròng và sự suy giảm mức phúc lợi kinh tế.
• Hiệu ứng tạo ra thương mại thường được coi là hiệu ứng tích cực. Điều này là do chi phí sản xuất trong nước của quốc gia A cao hơn chi phí sản xuất của hàng nhập khẩu của quốc gia A từ quốc gia B. Liên minh thuế quan đã yêu cầu quốc gia A từ bỏ sản xuất trong nước của một số mặt hàng và chuyển sang quốc gia B để sản xuất các mặt hàng này. Từ quan điểm trên toàn thế giới, loại hình chuyển đổi sản xuất này cải thiện hiệu quả của việc phân bổ nguồn lực.
• Hiệu ứng động: Liên minh thuế quan sẽ không chỉ mang lại hiệu ứng tĩnh cho các quốc gia thành viên, mà còn mang lại một số hiệu ứng động cho họ. Đôi khi, hiệu ứng động này quan trọng hơn hiệu ứng tĩnh của nó, có tác động quan trọng đến tăng trưởng kinh tế của các nước thành viên.

Việc thành lập Liên minh thuế quan đã thúc đẩy sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp giữa các nước thành viên đồng thời thu hút đầu tư từ bên ngoài. Các nước ngoài liên minh có thể chuyển doanh nghiệp sang các nước trong liên minh thuế quan để trực tiếp sản xuất và bán tại địa phương nhằm vượt qua các hàng rào thuế quan và phi thuế quan thống nhất. Điều này khách quan tạo ra dòng vốn đi kèm với chuyển dịch sản xuất, thu hút lượng lớn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài.

Đó là những quy định pháp luật cơ bản về Liên minh thuế quan mà ACC muốn đem đến cho bạn, giúp hoàn thiện hơn hành trang kiến thức của bạn, để có cái nhìn tổng quan hơn về Liên minh thuế quan.