Lạm phát là gì? Ảnh hưởng của lạm phát tới nền kinh tế

Bạn có bao giờ tự hỏi "Lạm phát là gì?" và tại sao nó lại có ảnh hưởng đến nền kinh tế của một quốc gia? Lạm phát không chỉ là hiện tượng giá cả tăng lên mà còn là một vấn đề sâu sắc đe dọa sự ổn định và phát triển của một quốc gia. Điều này đặt ra những thách thức lớn đối với chính sách kinh tế và quản lý tài chính, ảnh hưởng đến mọi người từ người lao động đến các doanh nghiệp và chính phủ. Hãy cùng ACC khám phá sâu hơn về tác động của lạm phát tới nền kinh tế và cách các biện pháp kiểm soát được triển khai để đối phó với tình trạng này.

Lạm phát là gì? Ảnh hưởng của lạm phát tới nền kinh tế

1. Lạm phát là gì?

Lạm phát là hiện tượng kinh tế phổ biến, thể hiện qua việc tăng mức giá chung của hàng hóa và dịch vụ liên tục theo thời gian, cùng với sự mất giá trị của một đồng tiền cụ thể. Khi lạm phát xảy ra, đồng tiền không còn mua được một lượng hàng hóa và dịch vụ như trước đây mà cần phải sử dụng nhiều hơn, thường là hai hoặc ba đơn vị tiền hơn để mua cùng một lượng hàng hoặc dịch vụ.

Điều này dễ thấy rõ trong cuộc sống hàng ngày. Ví dụ, nếu bạn từng mua một bát phở với giá 25.000 VNĐ trong điều kiện bình thường, khi lạm phát xảy ra, để mua được cùng một bát phở, bạn có thể phải bỏ ra 30.000 VNĐ hoặc hơn.

Để quản lý lạm phát và ổn định giá trị của đồng tiền, các quốc gia thường áp dụng chính sách tiền tệ quốc gia. Chính sách này được quy định bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền và bao gồm việc đặt ra mục tiêu ổn định giá trị của đồng tiền thông qua chỉ tiêu lạm phát, và sử dụng các công cụ và biện pháp kinh tế để đạt được mục tiêu này.

Ví dụ, Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam năm 2010 quy định về chính sách tiền tệ quốc gia, trong đó quốc hội quyết định chỉ tiêu lạm phát hằng năm thông qua việc xác định chỉ số giá tiêu dùng và giám sát thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia.

Điều quan trọng là lạm phát được xác định trong thời gian dài và giá cả hàng hóa trung bình tăng đều đặn, ổn định, không có biến động lớn. Điều này giúp phân biệt lạm phát với các biến động giá ngắn hạn hoặc tăng giá tại một số thời điểm đặc biệt của một số loại hàng hóa cụ thể.

2. Phân loại lạm phát

Lạm phát, một hiện tượng kinh tế phổ biến, được phân loại thành ba mức độ chính:

Lạm phát tự nhiên: Mức độ này thường duy trì dưới 10%. Đây là loại lạm phát có thể dự đoán được và ít gây ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế. Giá cả tăng chậm và tương đối ổn định, không gây ra sự mất niềm tin vào sức mua của đồng tiền. Do đó, cuộc sống của người dân vẫn ổn định và tin tưởng.

Lạm phát phi mã: Mức độ lạm phát này từ 10% đến dưới 1000%. Trong tình huống này, tỷ lệ lạm phát tăng nhanh, gây ra sự mất giá trị của đồng tiền nội tệ và làm giảm giá trị của lãi suất thực tế. Người dân thường tránh giữ tiền mặt nhiều và chuyển sang giữ hàng hóa, vàng, ngoại tệ hoặc đầu tư sang các quốc gia khác có mức lạm phát vừa phải. Ví dụ về loại lạm phát này có thể được thấy tại Việt Nam trong giai đoạn từ năm 1980 đến 1992.

Siêu lạm phát: Đây là mức độ lạm phát với tỷ lệ trên 1000%, đồng tiền mất giá trị gần như hoàn toàn. Trong tình huống này, thị trường tài chính rơi vào khủng hoảng và người dân mất niềm tin vào đồng tiền nội tệ. Đồng tiền này không còn được chấp nhận trong việc trao đổi hàng hóa và dịch vụ. Các ví dụ về siêu lạm phát đã từng xảy ra ở Đức vào năm 1923 và tại Bolivia vào năm 1985.

3. Nguyên nhân gây ra lạm phát

Lạm phát có nguyên nhân chủ yếu được phân thành các loại sau:

Lạm phát do cầu kéo: Khi nhu cầu thị trường về một mặt hàng tăng lên, giá cả của mặt hàng đó cũng tăng theo. Tăng giá cả của một mặt hàng có thể dẫn đến sự leo thang giá của các mặt hàng khác, gây ra hiện tượng lạm phát. Ví dụ, việc tăng giá xăng có thể kéo theo sự tăng giá của các dịch vụ như cước taxi, giá thịt lợn và giá nông sản.

Lạm phát do chi phí đẩy: Khi các chi phí đầu vào như tiền lương, nguyên liệu, và nhiên liệu tăng cao, các doanh nghiệp sẽ tăng giá thành sản phẩm để bảo toàn lợi nhuận. Việc tăng giá thành này sẽ dẫn đến sự tăng giá cả trên thị trường, góp phần vào hiện tượng lạm phát. Khi giá cả tăng lên trong khi tổng cầu không đổi, có thể xảy ra hiện tượng "đình lạm" khi sản lượng giảm do không thể đáp ứng các chi phí đầu vào tăng cao.

Lạm phát do cầu thay đổi: Khi có sự thay đổi trong nhu cầu tiêu thụ giữa các mặt hàng, có thể dẫn đến tăng giá của một số mặt hàng và giảm giá của một số khác. Nếu thị trường có người cung cấp độc quyền và giá cả không linh động (ví dụ như giá điện ở Việt Nam), mặt hàng mà lượng cầu giảm vẫn không giảm giá. Trong khi đó, mặt hàng có lượng cầu tăng thì lại tăng giá. Tất cả các yếu tố này góp phần vào sự tăng giá chung, dẫn đến lạm phát.

Lạm phát tiền tệ: Khi cung tiền lưu thông trong nước tăng lên, chẳng hạn do ngân hàng trung ương mua ngoại tệ để bảo toàn giá trị của đồng tiền trong nước, hoặc do ngân hàng trung ương tăng cung tiền theo yêu cầu của chính phủ, có thể gây ra lạm phát. Sự tăng cung tiền có thể dẫn đến sự mất giá của đồng tiền và làm tăng giá cả.

4. Ảnh hưởng của lạm phát tới nền kinh tế

Ảnh hưởng của lạm phát tới nền kinh tế

Ảnh hưởng của lạm phát đến nền kinh tế rất đáng chú ý. Đặc biệt là ở các mức độ cao như siêu lạm phát và lạm phát phi mã, tác động trở nên rõ ràng và to lớn hơn.

Một trong những tác động trực tiếp nhất là sự tăng giá cả nhanh chóng, làm suy giảm khả năng phân phối cải xã hội một cách công bằng trong việc sử dụng và cống hiến. Người dân thường mất niềm tin vào đồng tiền nội tệ, dẫn đến sự chuyển dịch mạnh mẽ trong việc đầu tư sang các tài sản khác như hàng hóa, vàng, ngoại tệ hoặc đầu tư vào các thị trường ổn định hơn.

Bên cạnh đó, sự tăng giá cả không đồng đều cũng gây ra sự biến động trong cơ cấu sản xuất và việc làm trong xã hội. Nguồn lực có thể tập trung nhiều hơn vào các ngành sản xuất tăng giá, làm cho các ngành khác chịu áp lực lớn. Điều này dẫn đến việc giá cả tiếp tục tăng, từ đó làm tăng nhanh hơn mức độ lạm phát.

Lạm phát cũng ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất bằng cách làm tăng chi phí cho nguyên liệu và hàng hóa trung gian. Đối với các doanh nghiệp khó tăng giá bán, điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả hoạt động. Tuy nhiên, những doanh nghiệp cung cấp nguyên liệu có thể hưởng lợi từ việc tăng giá.

Tác động xấu nhất có thể là đến tỷ lệ thất nghiệp và mức sống. Mức lương của người lao động thường không thể tăng nhanh bằng tốc độ lạm phát, dẫn đến sự giảm mức sống. Nếu không giữ được sức khỏe tài chính, các doanh nghiệp sẽ phải giảm bớt nhân sự, góp phần vào tăng tỷ lệ thất nghiệp và làm tăng chênh lệch giàu nghèo, gây áp lực lớn lên đời sống kinh tế, xã hội và chính trị.

5. Thực trạng lạm phát tại Việt Nam

Tình hình lạm phát tại Việt Nam đang đối mặt với một số thách thức đáng kể. Theo dự báo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), tỷ lệ lạm phát năm 2022 tăng 3,9%, gần sát với mức tiêu chuẩn kiểm soát 4%. Có ba yếu tố chính được xác định là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng lạm phát này.

Thứ nhất, sự đột biến trong tổng cầu khi có sự đứt gãy chuỗi cung ứng đã gây ra sự tăng giá nhanh chóng của các mặt hàng, từ hàng tiêu dùng đến nguyên liệu sản xuất. Thứ hai, lạm phát chuỗi cung ứng, đặc biệt là do sự phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu từ bên ngoài, khiến cho giá cả tăng lên đáng kể. Thứ ba, giá nguyên nhiên liệu đang có xu hướng tăng cao, đồng thời, mức tăng giá này lại đẩy giá thành sản phẩm tăng gấp đôi, gây ra áp lực lớn lên người tiêu dùng và doanh nghiệp.

Việt Nam từ lâu đã gặp phải vấn đề của lạm phát, đặc biệt là trong suốt nhiều thập kỷ qua. Theo dữ liệu từ IMF, trong khoảng thời gian từ năm 1980 đến năm 2015, tỷ lệ lạm phát ở Việt Nam đã lên đến 2000%. Trong số này, có 3 năm lạm phát lên đến 3 con số (lạm phát phi mã) và 14 năm lạm phát lên đến 2 con số. Điều này đã gây ra sự không ổn định trong giá trị của đồng tiền, cũng như ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sản xuất, kinh doanh và tâm lý của người dân.

Một biện pháp chống lại lạm phát mạnh mẽ là tăng lãi suất huy động. Trong quá khứ, việc tăng mạnh mẽ lãi suất tiền gửi đã được áp dụng để kiềm chế lạm phát. Năm 1986 và 1989 là những ví dụ điển hình về việc tăng lãi suất đột ngột lên mức cao kỷ lục, nhằm kiểm soát tình trạng lạm phát. Tuy nhiên, lạm phát vẫn tiếp tục ảnh hưởng đến giá trị tiền gửi, gây ra sự mất giá trị đáng kể cho đồng tiền.

6. Các biện pháp kiểm soát lạm phát

Để kiểm soát tình trạng lạm phát, có một số biện pháp quan trọng cần được thực hiện.

Trước hết, cần giảm bớt lượng tiền mặt trong lưu thông. Việc tiền được bơm vào nền kinh tế quá nhiều có thể làm mất giá đồng tiền. Do đó, cần ngừng bơm tiền và giảm lượng tiền mặt trong nền kinh tế bằng cách nâng cao lãi suất tiền gửi ngân hàng và lãi suất tái chiết khấu. Điều này sẽ thúc đẩy người dân gửi tiền vào ngân hàng, giúp kiểm soát lạm phát.

Một biện pháp khác là thúc đẩy sản xuất kinh doanh. Lạm phát thường xảy ra khi cung không đáp ứng được nhu cầu. Do đó, cần tăng cường sản xuất kinh doanh để đảm bảo cung ngang bằng hoặc thấp hơn so với cầu. Điều này giúp giảm tỷ lệ lạm phát và tạo điều kiện cho sự ổn định của nền kinh tế.

Ngoài ra, để kiểm soát lạm phát, cần tiếp tục giữ vững ổn định giá trị của đồng Việt Nam, ổn định kinh tế vĩ mô, và kiểm soát lạm phát. Ngân hàng Nhà nước cần tiếp tục điều hành linh hoạt lãi suất và công cụ thị trường mở, cũng như quản lý và điều chỉnh tỷ giá hối đoái linh hoạt.

Đối với các mặt hàng có giá định, cần chủ động tính toán và chuẩn bị các phương án giá để điều chỉnh phù hợp với tình hình thị trường. Cần theo dõi sát diễn biến cung cầu và giá cả thị trường để đưa ra các biện pháp điều hành hợp lý.

Các biện pháp kiểm soát lạm phát

Trên hành trình tìm hiểu về "Lạm phát là gì" và ảnh hưởng của nó tới nền kinh tế, chúng ta đã chứng kiến sức mạnh tác động của hiện tượng này đến mọi lớp xã hội. Những biến động trong giá cả, sự ổn định của đồng tiền, và tình hình sản xuất kinh doanh đã tạo ra những thách thức lớn mà chúng ta phải đối mặt. Tuy nhiên, qua việc nghiên cứu và áp dụng các biện pháp kiểm soát, chúng ta có thể hy vọng vào một tương lai với ít biến động hơn và một nền kinh tế mạnh mẽ hơn. Bằng sự đồng lòng và nỗ lực không ngừng, chúng ta có thể vượt qua được mọi thách thức mà lạm phát đưa ra và xây dựng một cộng đồng phồn thịnh và bền vững hơn cho tương lai.