Ký hiệu cấp bậc trong quân đội

Trong thế giới quân sự, ký hiệu cấp bậc không chỉ là những hình ảnh hay chữ cái đơn thuần. Chúng mang trong mình sự hiểu biết về sự phân chia, quyền hạn và trách nhiệm của mỗi cá nhân trong quân đội. Hãy cùng khám phá sâu hơn về những ký hiệu cấp bậc này, một phần không thể thiếu trong cơ cấu tổ chức quân sự.

Ký hiệu cấp bậc trong quân đội

Quân đội Việt Nam có một hệ thống quân hàm để phân biệt rõ các cấp bậc, quân chủng của quân nhân đang phục vụ. Cấp bậc trong quân đội Việt Nam gồm 5 cấp 18 bậc xếp từ cao xuống thấp: Đại tướng, Thượng tướng, Trung tướng, Thiếu tướng, Đại tá, Thượng tá, Trung tá, Thiếu tá, Đại úy, Thượng úy, Trung úy, Thiếu úy, Học viên, Thượng sĩ, Trung sĩ, Hạ sĩ, Binh nhất, Binh nhì.

Quân chủng được phân biệt thông qua màu viền của quân hàm:

- Lục quân: màu đỏ tươi

- Không quân và Phòng không: màu xanh da trời

- Hải quân: màu tím than

Màu nền của ba quân chủng trên là màu vàng.

- Quân hàm Bộ đội biên phòng có màu viền là màu đỏ tương tương tự như Lục quân, nhưng có màu nền xanh lá cây

- Quân hàm Cảnh sát biển có màu vàng nhưng có màu nền xanh dương

Quân hàm cấp tướng có thêu hình trống đồng và số sao từ 1 sao đến 4 sao tương ứng với các cấp thiếu tướng, trung tướng, thượng tướng, đại tướng.

Quân hàm cấp tá có hai vạch thẳng và 4 sao ở cấp đại được gọi là Đại tá. Nếu quân hàm 2 vạch và 3 sao thì đó là Thượng tá, 2 vạch cộng 1 sao là Thiếu tá.

Quân hàm cấp úy sẽ có 1 vạch thẳng và số lượng sao cũng tương đương với các cấp: Thiếu úy, Trung úy, Thượng úy, Đại úy.

Ba cấp tướng, tá, úy trên hay còn gọi là cấp Sĩ quan nghiệp vụ. Đây là cấp cao sĩ quan cao nhất của quân đội Việt Nam.

Dưới cấp sĩ quan nghiệp vụ của là cấp Hạ sĩ quan, Học viên và cấp Binh sĩ. Trong hệ thống cấp bậc quân hàm của quân đội Việt Nam thì từ cấp Hạ sĩ quan trở xuống không có sao gắn trên quân hàm.

Sĩ quan có quân hàm là 3 vạch thẳng gọi là Thượng Sĩ. Nếu có 2 vạch là Trung sĩ còn 1 vạch là Hạ sĩ.

Bên cạnh đó, quân đội nhân dân Việt Nam còn phân ra thành sĩ quan và quân nhân chuyên nghiệp. Ở quân đội, sĩ quan là người được cử đi học hoặc thi đỗ và trường sĩ quan. Sau khi tốt nghiệp sẽ được điều chuyển công tác làm chỉ huy đơn vị từ cấp trung đội trưởng trở lên (trung đội = 3 tiểu độ, mỗi tiểu đội khoảng 9 người). Sĩ quan chuyên ngành nào thì phân về huấn luyện lính và công tác trong chuyên ngành ấy.

Để trở thành một quân nhân chuyên nghiệp là được cử đi học khi đang tại ngũ (nghĩa vụ quân sự) hoặc thi vào các trường trung cấp, cao đẳng về chuyên ngành lựa chọn sẵn. Thông thường sau khi học một lớp chuyên nghiệp về quân nhân sẽ được cấp sao ngạch thiếu úy. Nếu bằng giỏi sẽ về công tác với quân hàm Trung úy. Một quân nhân chuyên nghiệp phục vụ chuyên ngành nào sẽ dưới sự chỉ đạo của sĩ quan đó.

Quân hàm của quân nhân chuyên nghiệp có 1 vạch tơ màu hồng chạy dọc cấp hiệu để phân biệt với sĩ quan chỉ huy. Cao nhất là thượng tá và thấp nhất là Thiếu úy.

1. Cấp bậc quân hàm trong Quân đội

Theo quy định của Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam năm 1999 (sửa đổi bổ sung năm 2014), hệ thống cấp bậc quân hàm của sĩ quan được chia thành ba cấp, mỗi cấp bao gồm bốn bậc, sắp xếp theo thứ tự từ cao nhất xuống thấp nhất.

2. Cấp bậc quân hàm của hạ sĩ quan, binh sĩ

Theo quy định tại Điều 8 Luật Nghĩa vụ quân sự năm 2015, cấp bậc quân hàm của binh sĩ và hạ sĩ quan được phân chia như sau:

Cấp bậc quân hàm của binh sĩ gồm hai bậc:

1. Binh nhất

2. Binh nhì

Cấp bậc quân hàm của hạ sĩ quan bao gồm ba bậc:

1. Thượng sĩ

2. Trung sĩ

3. Hạ sĩ

3. Điều kiện thăng quân hàm đối với sĩ quan tại ngũ

Sĩ quan tại ngũ đơn giản là sĩ quan đang hoạt động trong quân đội hoặc được cử đến làm việc tại các tổ chức ngoài quân đội.

Theo quy định tại khoản 1 Điều 17 Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam năm 1999 (sửa đổi, bổ sung năm 2014), sĩ quan tại ngũ được thăng quân hàm khi đáp ứng các điều kiện sau:

- Có lòng trung thành với Tổ quốc, Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, sẵn sàng hy sinh và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.

- Có phẩm chất đạo đức cách mạng, kiệm liêm, chí công vô tư, là gương mẫu trong việc thực hiện đường lối chủ trương của Đảng và chính sách pháp luật của Nhà nước, giữ nghiêm kỷ luật quân đội, tôn trọng và đoàn kết với nhân dân và đồng đội, được quần chúng tin tưởng.

- Có trình độ chính trị, khoa học quân sự và khả năng vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào công tác xây dựng nền quốc phòng toàn dân và quân đội nhân dân, cũng như kiến thức về văn hóa, kinh tế, xã hội, pháp luật và năng lực hoạt động thực tiễn.

- Có lý lịch rõ ràng, tuổi và sức khỏe phù hợp với chức vụ và cấp bậc quân hàm mà sĩ quan đảm nhiệm.

- Cấp bậc quân hàm hiện tại thấp hơn cấp bậc quân hàm cao nhất quy định đối với chức vụ và chức danh đang đảm nhiệm.

- Đủ thời hạn để xét thăng quân hàm.

4. Điều kiện phong quân hàm đối với học viên sĩ quan

Theo quy định về phân cấp bậc trong quân đội Việt Nam, sau khi hoàn thành đào tạo sĩ quan tại ngũ, học viên sẽ được phong quân hàm Thiếu úy nếu tốt nghiệp đạt loại giỏi hoặc loại khá trong các ngành đào tạo có tính chất đặc thù hoặc có thành tích xuất sắc trong công tác. Trường hợp đặc biệt, phong quân hàm cao hơn có thể được xem xét theo quy định của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng.

Đối với hạ sĩ quan và binh sĩ trong thời chiến, quân nhân chuyên nghiệp, cán bộ công chức quốc phòng tại ngũ, cán bộ công chức ngoài quân đội và những người tốt nghiệp đại học trở lên mà được bổ nhiệm giữ chức vụ của sĩ quan, họ sẽ được phong cấp bậc quân hàm sĩ quan tương xứng với chức vụ mà họ đảm nhiệm.

5. Thời hạn thăng quân hàm trong quân đội

Các quy định về thời hạn xét thăng quân hàm cho sĩ quan tại ngũ như sau:

- Từ Thiếu úy lên Trung úy: 02 năm
- Từ Trung úy lên Thượng úy, và từ Thượng úy lên Đại úy: 03 năm
- Từ Đại úy lên Thiếu tá, từ Thiếu tá lên Trung tá, từ Trung tá lên Thượng tá, và từ Thượng tá lên Đại tá: 04 năm
- Từ Đại tá lên Thiếu tướng, Chuẩn Đô đốc Hải quân; từ Thiếu tướng, Chuẩn Đô đốc Hải quân lên Trung tướng, Phó Đô đốc Hải quân; từ Trung tướng, Phó Đô đốc Hải quân lên Thượng tướng, Đô đốc Hải quân; và từ Thượng tướng, Đô đốc Hải quân lên Đại tướng: Tối thiểu 04 năm.

Thời gian học tập tại trường của sĩ quan cũng được tính vào thời hạn xét thăng quân hàm. Sĩ quan tại ngũ từ cấp Đại tá lên Thiếu tướng, Chuẩn Đô đốc Hải quân không được quá 57 tuổi, trừ trường hợp được quyết định bởi Chủ tịch nước.

6. Điều kiện được thăng quân hàm trước thời hạn và vượt bậc

Theo quy định của pháp luật, sĩ quan có thể được xét thăng quân hàm trước thời hạn quy định nếu đáp ứng một trong những điều kiện sau:

1. Có thành tích xuất sắc trong chiến đấu hoặc được tặng Huân chương trong công tác hoặc nghiên cứu khoa học.

2. Hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ và cấp bậc quân hàm hiện tại thấp hơn cấp bậc quân hàm cao nhất đối với chức vụ, chức danh đảm nhiệm từ 02 bậc trở lên, hoặc cấp bậc quân hàm hiện tại thấp hơn cấp bậc quân hàm cao nhất đối với chức vụ chỉ huy, quản lý.

Việc thăng quân hàm vượt bậc xảy ra khi sĩ quan tại ngũ đạt thành tích đặc biệt xuất sắc.

Tuy nhiên, cấp bậc quân hàm không vượt quá cấp bậc quân hàm cao nhất đối với chức vụ, chức danh mà sĩ quan đang đảm nhiệm.

Trong thời hạn xét thăng quân hàm, nếu sĩ quan bị kỷ luật cảnh cáo, giáng chức, cách chức hoặc trong năm cuối của thời hạn xét thăng quân hàm bị kỷ luật khiển trách, thì thời hạn xét thăng quân hàm sẽ bị kéo dài ít nhất 01 năm.

Nếu sĩ quan bị kỷ luật giáng cấp bậc hàm, sau ít nhất 01 năm kể từ ngày bị giáng cấp, nếu tiến bộ thì sẽ được xét thăng quân hàm.

7. Phân biệt quân nhân chuyên nghiệp và sĩ quan quân đội

- Quân nhân chuyên nghiệp và sĩ quan quân đội có các điểm giống nhau như sau:

1. Đều được đặt dưới sự lãnh đạo tuyệt đối của Đảng Cộng sản Việt Nam, sự thống lĩnh của Chủ tịch nước, sự quản lý thống nhất của Chính phủ và sự chỉ huy, quản lý trực tiếp của Bộ trưởng Bộ quốc phòng.

2. Được hưởng các phụ cấp thâm niên, phụ cấp và trợ cấp tương tự như cán bộ, công chức, viên chức có cùng điều kiện làm việc; và phụ cấp, trợ cấp phù hợp với tính chất hoạt động đặc thù quân sự.

- Tuy nhiên, quân nhân chuyên nghiệp và sĩ quan quân đội cũng có những điểm khác nhau:

8. Một số thuật ngữ liên quan đến quân hàm và cách hiểu

8.1 Thăng cấp bậc quân hàm sĩ quan là gì?
Thăng cấp bậc quân hàm sĩ quan là quyết định đề bạt sĩ quan lên cấp bậc quân hàm cao hơn.

8.2 Giáng cấp bậc quân hàm sĩ quan là gì?
Giáng cấp bậc quân hàm sĩ quan là quyết định hạ cấp bậc quân hàm hiện tại của sĩ quan xuống cấp bậc quân hàm thấp hơn.

8.3 Tước quân hàm sĩ quan là gì?
Tước quân hàm sĩ quan là quyết định hủy bỏ quân hàm sĩ quan của quân nhân.

9. Câu hỏi thường gặp

1. Ký hiệu cấp bậc trong quân đội là gì?

Ký hiệu cấp bậc trong quân đội là hệ thống biểu tượng, màu sắc, hoặc các ký tự đặc biệt được sử dụng để xác định và phân biệt cấp bậc của mỗi thành viên trong tổ chức quân đội.

2. Các cấp bậc thường gặp trong quân đội là gì?

Các cấp bậc thường gặp trong quân đội bao gồm hạ sĩ, trung sĩ, xạ thủ, trung úy, đại úy, thiếu tá, đại tá, thiếu tướng, và thượng tướng.

3. Tại sao ký hiệu cấp bậc quan trọng?

Ký hiệu cấp bậc giúp xác định trách nhiệm và quyền hạn của mỗi cá nhân trong quân đội. Nó cũng giúp thiết lập trật tự và sự kiểm soát trong tổ chức, đồng thời tạo ra môi trường tôn trọng và tuân thủ quy định.

4. Cách nhận biết ký hiệu cấp bậc thường dựa vào gì?

Ký hiệu cấp bậc thường dựa vào sự kết hợp của các yếu tố như màu sắc, insignia, và ký tự đặc biệt. Các quốc gia và tổ chức có thể sử dụng các biểu tượng khác nhau để đại diện cho các cấp bậc.

5. Ký hiệu cấp bậc có thể thay đổi theo quốc gia và tổ chức không?

Đúng, ký hiệu cấp bậc có thể thay đổi tùy theo quốc gia và tổ chức. Mỗi quốc gia và tổ chức có thể sử dụng các biểu tượng, màu sắc và ký tự khác nhau để đại diện cho cấp bậc trong quân đội của họ.

Ký hiệu cấp bậc trong quân đội không chỉ là những dấu ấn thể hiện vị thế, mà còn phản ánh trách nhiệm và kinh nghiệm của mỗi người chiến sĩ. Từ hạ sĩ đến thượng tướng, mỗi ký hiệu đều ẩn chứa một hành trình, một sự cam kết và một sứ mệnh riêng. Chúng là biểu tượng của sự đoàn kết, quyết tâm và sự hùng tráng của lực lượng quân sự.