Khoa học chính trị là gì? Chức năng và nhiệm vụ của khoa học chính trị

Khoa học chính trị là một trong các ngành học khá nổi tiếng, vậy khoa học chính trị học như thế nào? Các vấn đề liên quan ra sao? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn. 

    Khoa học chính trị (Tiếng anh là politology) là một ngành khoa học xã hội tập trung vào việc nghiên cứu các hệ thống quản trị, các hoạt động chính trị, tư tưởng và các hiến pháp, cũng như phân tích hành vi chính trị. Điều này giúp hiểu rõ hơn về cơ cấu và hoạt động của các tổ chức chính trị, các hệ thống quản trị và các quan hệ quốc tế. 

Theo quy định tại Điều 3 Quy định 57-QĐ/TW năm 2022 về đào tạo lý luận chính trị cho biết: "Đào tạo lý luận chính trị là quá trình truyền thụ, tiếp thu hệ thống tri thức lý luận chính trị; củng cố thế giới quan, nhân sinh quan, phương pháp luận khoa học và cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước."

2. Đối tượng nghiên cứu của khoa học chính trị 

    Đối tượng nghiên cứu của khoa học chính trị cụ thể qua các khía cạnh sau: 

Hệ thống chính trị:

• Cấu trúc, tổ chức và hoạt động của các hệ thống chính trị khác nhau, bao gồm các chính phủ, đảng phái, cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp.
• Mối quan hệ giữa các thành phần trong hệ thống chính trị.
• Quá trình ra quyết định chính sách công.
• Văn hóa chính trị và hành vi chính trị của các cá nhân, nhóm và tổ chức.

Quyền lực chính trị:

• Bản chất, nguồn gốc và phân phối quyền lực chính trị.
• Mối quan hệ giữa quyền lực chính trị và các khía cạnh khác của đời sống xã hội, như kinh tế, văn hóa và xã hội.
• Hình thức sử dụng quyền lực chính trị, bao gồm hợp pháp và phi pháp, dân chủ và độc đoán.

Chính sách công:

• Quá trình hình thành, thực thi và đánh giá các chính sách công.
• Mối quan hệ giữa chính sách công và các vấn đề xã hội, như kinh tế, giáo dục, y tế, môi trường, v.v.
• Ảnh hưởng của chính sách công đến các nhóm và cá nhân khác nhau trong xã hội.

Quan hệ quốc tế:

• Mối quan hệ giữa các quốc gia và các tổ chức quốc tế.
• Các vấn đề toàn cầu, như an ninh quốc tế, biến đổi khí hậu, di cư, v.v.
• Các tổ chức quốc tế và vai trò của chúng trong việc giải quyết các vấn đề toàn cầu.

Lý luận chính trị:

• Các ý tưởng và học thuyết chính trị khác nhau, từ thời cổ đại đến hiện đại.
• Mối quan hệ giữa lý luận chính trị và thực tiễn chính trị.
• Phân tích các khái niệm chính trị cơ bản, như dân chủ, tự do, công lý, v.v.

Phương pháp nghiên cứu chính trị:

• Các phương pháp khác nhau được sử dụng để nghiên cứu các hiện tượng chính trị, bao gồm nghiên cứu định tính, nghiên cứu định lượng, nghiên cứu so sánh và nghiên cứu trường hợp.
• Ứng dụng của các phương pháp nghiên cứu chính trị để giải quyết các vấn đề chính trị thực tế.

3. Chức năng và nhiệm vụ của khoa học chính trị 

    Dưới đây là chức năng và nhiệm vụ chính của khoa học chính trị, cụ thể: 

Phân tích và giải thích các hiện tượng chính trị:

• Khoa học chính trị cung cấp cho chúng ta các công cụ và phương pháp để phân tích và giải thích các hiện tượng chính trị phức tạp, bao gồm các hệ thống chính trị, các quá trình ra quyết định chính trị, hành vi chính trị.
• Giúp chúng ta hiểu được nguyên nhân, bản chất và hậu quả của các hiện tượng chính trị, từ đó có thể đưa ra những dự đoán và đánh giá chính xác về các diễn biến chính trị trong tương lai.

Thúc đẩy sự hiểu biết và tham gia của công chúng vào các vấn đề chính trị:

• Khoa học chính trị cung cấp cho công chúng kiến thức và kỹ năng cần thiết để hiểu rõ hơn về các vấn đề chính trị, từ đó có thể tham gia vào các hoạt động chính trị một cách có trách nhiệm và hiệu quả.
• Góp phần nâng cao nhận thức của công chúng về tầm quan trọng của việc tham gia vào các hoạt động chính trị, từ đó thúc đẩy sự phát triển của xã hội dân chủ.

Góp phần xây dựng một xã hội dân chủ và công bằng hơn:

• Khoa học chính trị cung cấp cho các nhà hoạch định chính sách và các nhà lãnh đạo xã hội những kiến thức và thông tin cần thiết để đưa ra các quyết định chính sách hiệu quả và công bằng.
• Góp phần thúc đẩy sự phát triển của các thể chế chính trị dân chủ, minh bạch và chịu trách nhiệm trước nhân dân.
• Thúc đẩy sự bình đẳng và công bằng xã hội, bảo vệ quyền lợi của người dân.

Phát triển các lý thuyết chính trị mới:

• Khoa học chính trị không ngừng phát triển và hoàn thiện, luôn hướng đến việc tìm kiếm những giải thích mới cho các hiện tượng chính trị phức tạp.
• Các nhà khoa học chính trị liên tục đưa ra những lý thuyết chính trị mới để giải thích các vấn đề chính trị đương đại, từ đó góp phần thúc đẩy sự phát triển của tư duy chính trị.

Ứng dụng vào thực tiễn:

• Kiến thức và kỹ năng khoa học chính trị có thể được ứng dụng vào nhiều lĩnh vực khác nhau, như giáo dục, nghiên cứu, tư vấn chính sách, báo chí. 
• Góp phần giải quyết các vấn đề chính trị thực tế và thúc đẩy sự phát triển của xã hội.

Khoa học chính trị (Hình ảnh minh hoạ)

4. Các phân ngành của khoa học chính trị 

    Khoa học chính trị có nhiều lĩnh vực nghiên cứu khác nhau, bao gồm:

Chính trị so sánh: Nghiên cứu các hệ thống chính trị khác nhau trên thế giới.

Quan hệ quốc tế: Nghiên cứu mối quan hệ giữa các quốc gia và các tổ chức quốc tế.

Kinh tế chính trị: Nghiên cứu mối quan hệ giữa kinh tế và chính trị.

Chính sách công: Nghiên cứu quá trình hình thành, thực thi và đánh giá các chính sách công.

Hành chính công: Nghiên cứu hoạt động của chính phủ.

Lý luận chính trị: Nghiên cứu các ý tưởng và học thuyết chính trị khác nhau.

Phương pháp nghiên cứu chính trị: Nghiên cứu các phương pháp khác nhau được sử dụng để nghiên cứu các hiện tượng chính trị.

5. Đào tạo khoa học chính trị bao gồm mấy cấp?

    Đào tạo lý luận khoa học chính trị tại Việt Nam được chia thành 3 cấp bậc:

• Cấp sơ cấp: Đây là cấp đào tạo cơ bản dành cho cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên và quần chúng nhân dân. Nội dung đào tạo tập trung vào những kiến thức cơ bản về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, hệ thống chính trị Việt Nam, các vấn đề quốc tế và các vấn đề chính trị - xã hội khác.
• Cấp trung cấp: Cấp đào tạo này dành cho cán bộ lãnh đạo, quản lý từ cấp xã đến cấp huyện. Nội dung đào tạo được nâng cao hơn so với cấp sơ cấp, bao gồm những kiến thức chuyên sâu về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, hệ thống chính trị Việt Nam, các vấn đề quốc tế và các vấn đề chính trị - xã hội khác.
• Cấp cao cấp: Đây là cấp đào tạo cao nhất dành cho cán bộ lãnh đạo, quản lý từ cấp tỉnh trở lên. Nội dung đào tạo được nghiên cứu một cách bài bản, chuyên sâu về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, hệ thống chính trị Việt Nam, các vấn đề quốc tế và các vấn đề chính trị - xã hội khác.

6. Muốn tham gia lớp đào tạo Trung cấp khoa học chính trị cần đáp ứng tiêu chuẩn gì?

    Theo Khoản 2  Điều 5 Quy định 57-QĐ/TW năm 2022, các tiêu chuẩn tham gia lớp đào tạo Trung cấp lý luận chính trị được quy định như sau:

Đối tượng tham gia đào tạo Trung cấp lý luận chính trị bao gồm:

• Cán bộ công an: Đội trưởng, trưởng công an cấp xã, tiểu đoàn trưởng, phó đội trưởng, phó trưởng công an cấp xã, phó tiểu đoàn trưởng và tương đương; phó trưởng phòng, phó trưởng công an cấp huyện, phó trung đoàn trưởng và tương đương. Cán bộ quy hoạch những chức vụ trên.
• Cán bộ có đủ 6 năm giữ ngạch, bậc chuyên viên và tương đương; chức danh, vị trí việc làm theo quy định phải có trình độ trung cấp lý luận chính trị và trong dự nguồn ngạch trung cấp (tương đương).
• Giảng viên lý luận chính trị ở trường, trung tâm có nhiệm vụ đào tạo lý luận chính trị.

Tiêu chuẩn:

• Đảng viên dự bị hoặc chính thức.
• Tốt nghiệp cao đẳng trở lên (tốt nghiệp trung học phổ thông trở lên đối với cán bộ là người dân tộc thiểu số hoặc công tác tại các xã miền núi, biên giới, hải đảo, vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn).
• Cán bộ học hệ không tập trung: Nữ từ 33 tuổi, nam từ 35 tuổi trở lên."

Điều này nghĩa là chỉ các đối tượng được quy định tại khoản 1 của Điều 5 trong Quy định 57-QĐ/TW năm 2022 và đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn nêu trên mới có thể tham gia lớp đào tạo Trung cấp lý luận chính trị.

7. Trường chính trị cấp tỉnh đào tạo trung cấp khoa học chính trị cho những đối tượng nào?

    Theo Khoản 1 Điều 7 Quy định 57-QĐ/TW năm 2022, đối tượng đào tạo của Trường chính trị cấp tỉnh được quy định như sau:

• Trung tâm chính trị cấp huyện đào tạo sơ cấp lý luận chính trị.
• Trường chính trị cấp tỉnh đào tạo trung cấp lý luận chính trị cho cán bộ của địa phương và của các ban, bộ, ngành, tổ chức chính trị - xã hội ở Trung ương làm việc trên địa bàn. Một số học viện, trường của Bộ Quốc phòng, Bộ Công an đào tạo trung cấp lý luận chính trị cho cán bộ lực lượng vũ trang.
• Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh đào tạo cao cấp lý luận chính trị."

Điều này nghĩa là Trường chính trị cấp tỉnh sẽ đào tạo trung cấp lý luận chính trị cho cán bộ của địa phương và của các ban, bộ, ngành, tổ chức chính trị - xã hội ở Trung ương làm việc trên địa bàn.