Hệ số lương là gì? Hệ số lương được tính như thế nào?

Một trong những vấn đề được đặc biệt quan tâm bởi người lao động là hệ số lương. Hệ số này chịu trách nhiệm trực tiếp đối với việc xác định quyền lợi và lợi ích pháp lý của mỗi cá nhân. Ngoài ra, hệ số lương cũng có ảnh hưởng đáng kể đến vấn đề lương của cán bộ công chức và viên chức. Trong từng giai đoạn thời kỳ, hệ số lương thường được điều chỉnh phù hợp với điều kiện kinh tế của đất nước. Điều này đặt ra câu hỏi: Hệ số lương là khái niệm gì và làm thế nào để tính toán mức lương cơ bản dựa trên hệ số này? Hãy cùng ACC tìm hiểu vấn đề này.

Hệ số lương là gì?

1. Hệ số lương là gì?

Hệ số lương là một thước đo biểu thị sự khác biệt về mức lương giữa các vị trí và cấp bậc công việc, dựa trên các yếu tố như trình độ và bằng cấp. Chúng được áp dụng để xác định mức lương cho các cán bộ nhà nước và cũng có thể làm cơ sở để tính toán lương cơ bản, phụ cấp và các chế độ cho nhân viên trong các doanh nghiệp.

Các hệ số lương cho các nhóm như cán bộ công chức nhà nước, lực lượng vũ trang, công an, hoặc nhân viên làm việc trong các cơ quan hành chính khác nhau, sẽ thay đổi theo từng nhóm và cấp bậc khác nhau. Hệ số lương sẽ tăng cao theo cấp bậc và nhóm nếu vị trí đó đòi hỏi trình độ cao và có ý nghĩa quan trọng.

Hệ số lương có ảnh hưởng rất lớn đến mức lương của các cán bộ công chức và viên chức nhà nước. Chúng được quy định và điều chỉnh định kỳ để phản ánh điều kiện kinh tế và sự phát triển của quốc gia.

2. Hệ số lương được tính như thế nào?

Theo Nghị định 49/2013/NĐ-CP ban hành ngày 14/5/2013 của Chính phủ, từ ngày 01/7/2013, tất cả các doanh nghiệp (bao gồm cả doanh nghiệp nhà nước và tư nhân) phải tuân thủ một hệ thống quy định đồng nhất về thang lương và bảng lương.

Theo quy định của Nghị định 204/2004/NĐ-CP, tiền lương của công chức, viên chức được tính dựa trên công thức sau:

Mức lương hiện tại = Mức lương cơ sở x Hệ số lương hiện tại

Mức lương cơ sở là mức tối thiểu mà một người lao động có thể nhận được khi làm việc tại một tổ chức, doanh nghiệp, cơ quan. Mức lương cơ sở này được điều chỉnh thích hợp theo các quy định pháp luật hiện hành để phản ánh tình hình kinh tế - xã hội tại thời điểm đó.

Kể từ ngày 01/7/2023, mức lương cơ sở là 1.800.000 đồng/tháng theo Nghị quyết 69/2022/QH15 của Quốc Hội và Nghị định 24/2023/NĐ-CP ban hành ngày 14/5/2023 của Chính phủ.

Hệ số lương hiện tại là chỉ số thể hiện sự chênh lệch mức lương giữa các vị trí công việc khác nhau dựa trên trình độ và bằng cấp. Hệ số lương này được quy định theo luật pháp và khác nhau tùy thuộc vào nhóm cấp bậc của từng vị trí công việc.

Hệ số lương hiện tại của công chức, viên chức được xác định bằng cách phân loại công chức, viên chức dựa trên bảng hệ số lương đi kèm theo Nghị định 204/2004/NĐ-CP. Hệ số lương này cũng khác nhau theo luật pháp và nhóm cấp bậc tương ứng.

Chẳng hạn, với công chức thuộc loại A1, hệ số lương khởi điểm ở Bậc 1 là 2,34. Đối với công chức loại A0, hệ số lương khởi điểm là 2,1. Còn đối với công chức loại B, hệ số lương khởi điểm là 1,86.

Do đó, để tính mức lương dựa trên hệ số, chỉ cần nhân mức lương cơ sở với hệ số lương tương ứng với cấp bậc và trình độ của công chức. Ví dụ, nếu một công chức thuộc loại A1 có hệ số lương là 2,34, thì mức lương của họ sẽ là:

Mức lương hiện tại = 1.800.000 x 2,34 = 4.212.000 đồng/tháng

3. Khi nào cần thực hiện điều chỉnh về mức lương cơ sở và hệ số lương?

Theo Nghị quyết 27-NQ/TW năm 2018, đã xác định các điều kiện cụ thể để tạo ra bảng lương mới.

Dựa trên đó, để phản ánh đúng với điều kiện mới, cần hủy bỏ hệ thống mức lương cơ sở và hệ số lương hiện có, thay thế bằng việc thiết lập mức lương cơ bản dựa trên số tiền cụ thể trong bảng lương mới.

Cần thực hiện việc đồng bộ hóa chế độ lao động theo quy định của Bộ luật Lao động (hoặc hợp đồng cung cấp dịch vụ) đối với những người làm công việc thừa hành, phục vụ (có yêu cầu trình độ đào tạo dưới trung cấp), không áp dụng bảng lương công chức, viên chức đối với nhóm này.

Để đảm bảo tính công bằng, xác định mức tiền lương thấp nhất của công chức, viên chức trong lĩnh vực công không thấp hơn mức tiền lương thấp nhất của lao động sau đào tạo trong lĩnh vực doanh nghiệp.

Mở rộng sự liên kết giữa lương và công việc để xác định mức tiền lương cụ thể trong hệ thống bảng lương, tiến gần hơn đến mối quan hệ giữa lương và thưởng trong lĩnh vực doanh nghiệp, phù hợp với nguồn lực của Nhà nước.

Cần hoàn thiện chính sách về việc tăng bậc lương thường xuyên và tăng bậc lương trước hạn cho cán bộ, công chức, viên chức và lực lượng vũ trang, phù hợp với quy định của bảng lương mới.

Tại buổi kết thúc Diễn đàn kinh tế - xã hội Việt Nam năm 2023 vào ngày 19/09, Chủ tịch Quốc hội đã nhấn mạnh về việc thực hiện cải cách về tiền lương một cách cơ bản trong năm 2024; và đề xuất thời điểm này có thể áp dụng từ ngày 01/7/2024, trừ khi có sự thay đổi.

4. Hệ số lương cơ bản

Lương cơ bản đại diện cho mức lương tối thiểu mà một người lao động có thể nhận được khi làm việc tại một tổ chức, doanh nghiệp, hoặc cơ quan nào đó. Đây không bao gồm các khoản tiền thưởng, phụ cấp, phúc lợi, hay các khoản thu nhập bổ sung khác. Lương cơ bản (hay còn gọi là lương cơ sở) được thỏa thuận giữa nhân viên và nhà tuyển dụng trong quá trình phỏng vấn. Nó được sử dụng để tính toán mức lương trong bảng lương, các phụ cấp, hoạt động phí, trích trừ, và các chế độ khác được hưởng dựa trên mức lương này. Lương cơ bản cũng là căn cứ để đóng các khoản bảo hiểm như BHXH, BHYT, và BHTN cho người lao động, với mức đóng bảo hiểm cao nhất không vượt quá 20 lần mức lương cơ bản. Các điều chỉnh về lương cơ bản của người lao động thường được thực hiện theo quy định của doanh nghiệp.

Lương cơ sở, mặc dù được sử dụng để xác định mức lương trong bảng lương và các phụ cấp, nhưng cũng phải tuân thủ các quy định của pháp luật áp dụng cho công chức, viên chức, và cán bộ trong cơ quan Nhà nước. 

Lương tối thiểu vùng là mức lương thấp nhất được sử dụng làm căn cứ để nhân viên và doanh nghiệp thỏa thuận trả lương. 

Hệ số lương cơ bản được thiết lập nhằm cải thiện sự chênh lệch giữa các mức lương theo ngạch, bậc lương và mức lương tối thiểu vùng. Hệ số lương là một yếu tố quan trọng trong thang lương và bảng lương, giúp các doanh nghiệp và cơ quan tính toán lương, phụ cấp, và các chế độ khác như bảo hiểm xã hội và nghỉ phép. 

Đối với các doanh nghiệp tư nhân, việc xây dựng và điều chỉnh hệ số lương cần phải tuân thủ quy định của pháp luật và phải đảm bảo lợi ích của cả nhà tuyển dụng và nhân viên.

5. Những cách trả lương thường dùng hiện nay:

Theo thời gian

Trường hợp 1: Tiền lương tháng chia cho số ngày làm việc bình thường trong tháng.

Lương tháng  = [(Lương + Các khoản phụ cấp) / Số ngày đi làm theo quy định]* Số ngày làm việc thực tế.

Trong đó:

Số ngày đi làm theo quy định = Số ngày trong tháng –  Số ngày nghỉ.

Trường hợp 2: Đó là chọn một con số ngày công tiêu chuẩn cố định để chia (Thường là 26 ngày)

Lương tháng = [(Lương + Các khoản phụ cấp)]/ 26]* Số ngày làm việc thực tế.

Theo sản phẩm

Tiền lương sản phẩm = Đơn giá sản phẩm * Số lượng sản phẩm hoàn thành.

Theo lương khoán

Dựa trên khối lượng, số lượng và chất lượng công việc hoàn thành. Hình thức trả lương này có thể theo thời gian, hay đơn vị sản phẩm, doanh thu…

Lương khoán = Mức lương khoán * Tỷ lệ hoàn thành công việc.

6. Nguyên tắc pháp lý điều chỉnh tiền lương

Việc điều chỉnh tiền lương trong một tổ chức, đặc biệt là trong các cơ quan nhà nước, thường được thực hiện dựa trên các nguyên tắc pháp lý nhất định để đảm bảo tính công bằng, minh bạch và tuân thủ pháp luật. Dưới đây là một số nguyên tắc pháp lý quan trọng trong việc điều chỉnh tiền lương:

1. Nguyên tắc công bằng: Nguyên tắc này đảm bảo rằng mọi người nhận được tiền lương tương xứng với công việc và đóng góp của họ. Các biện pháp điều chỉnh tiền lương cần phải đảm bảo rằng không có sự phân biệt không công bằng giữa các nhân viên, dựa trên các yếu tố như giới tính, dân tộc, tuổi tác, hoặc khuyết tật.
2. Nguyên tắc tuân thủ pháp luật: Các quyết định về tiền lương cần phải tuân thủ hoàn toàn các quy định và quy định của pháp luật. Điều này bao gồm việc tuân thủ các quy định về tiền lương được đề xuất bởi các cơ quan quản lý nhà nước và quy định hợp đồng lao động.
3. Nguyên tắc minh bạch: Các quy trình và cơ chế điều chỉnh tiền lương cần phải được thực hiện một cách minh bạch và công khai. Thông tin về cách tính toán tiền lương, các yếu tố được sử dụng trong quyết định và bất kỳ thay đổi nào cần phải được thông báo rõ ràng cho nhân viên.
4. Nguyên tắc tương xứng: Tiền lương phải phản ánh đúng mức độ công việc và trách nhiệm của mỗi nhân viên. Các quyết định điều chỉnh tiền lương cần phải xem xét các yếu tố như trình độ, kinh nghiệm, hiệu suất làm việc và các yếu tố khác để đảm bảo tính công bằng và tương xứng.
5. Nguyên tắc đối thoại: Trước khi thực hiện bất kỳ điều chỉnh nào về tiền lương, quản lý cần thực hiện đối thoại với nhân viên hoặc các đại diện của họ để hiểu ý kiến và quan điểm của họ và đảm bảo rằng các quyết định được đưa ra là công bằng và hợp lý.
6. Nguyên tắc ổn định: Các biện pháp điều chỉnh tiền lương cần phải đảm bảo tính ổn định và dài hạn cho cả tổ chức và nhân viên. Điều này bao gồm việc xem xét các tình hình kinh tế và nguồn lực của tổ chức để đảm bảo tính bền vững của các quyết định.

Bài viết trên, đã được ACC cung cấp thông tin chi tiết về khái niệm Hệ số lương là gì? Hệ số lương được tính như thế nào?. Nếu có bất kỳ câu hỏi nào còn chưa được giải đáp, xin vui lòng liên hệ qua trang web của ACC để nhận được câu trả lời chính xác và cụ thể hơn.