Phòng ngừa tội phạm dưới góc độ tâm lý học

Thuyết tâm lý học hành vi tuy đã ra đời từ lâu và có những hạn chế nhất định nhưng những đóng góp của nó đối với công tác phòng ngừa tội phạm hiện nay là không thể phủ nhận. Việc thực hiện tốt những biện pháp phòng ngừa tội phạm sẽ ngăn chặn tội phạm ngay từ khi nó chưa xảy ra, như vậy sẽ giảm thiểu tối đa thiệt hại cho xã hội, góp phần đảm bảo an ninh, trật tự. Bài viết sau của ACC cung cấp cho bạn đọc những thông tin cơ bản về Phòng ngừa tội phạm dưới góc độ tâm lý học.

1. Khái niệm phòng ngừa tội phạm dưới góc độ tâm lý học 

Phòng ngừa tội phạm dưới góc độ tâm lý học là hệ thống các biện pháp, các quy định, các hành vi của cá nhân, tổ chức mà: 

• Thứ nhất, hình thành ở con người những phẩm chất tâm lý tích cực, những thói quen hành vi không phù hợp với chuẩn mực xã hội.
• Thứ hai, ngăn chặn sự hình thành, loại bỏ, hạn chế những phẩm tâm lý tiêu cực, những thói quen hành vi không phù hợp với chuẩn mực xã hội, giải tỏa khuynh hướng gây hấn, xâm kích.
• Thứ ba, đảm bảo hạn chế tối đa cho cá nhân không phạm tội trong bất kỳ hoàn cảnh nào.

2. Phòng ngừa tội phạm từ quan niệm của Tâm lý học hành vi

Theo quan điểm của Tâm lý học hành vi thì việc con người phạm tội là do tác động của môi trường bên ngoài chứ không phải do ý thức bên trong. Do đó, để phòng ngừa tội phạm thì cần chú ý những điều sau:

• Thứ nhất, cần phải đặc biệt chú trọng đến môi trường xã hội. Theo Tâm lý học hành vi, bản chất và hành vi phạm tội của con người do môi trường, đặc biệt là môi trường xã hội quyết định. Một đứa trẻ sinh ra về bản chất đa phần là không thiện không ác, chỉ trong quá trình tiếp xúc với môi trường xã hội mới bắt đầu hình thành phẩm chất bản thân. Hoàn cảnh tốt giúp con người tiếp thu những cái tốt đẹp, tích cực và ngược lại, hoàn cảnh xấu sẽ mang lại những điều tiêu cực trong quá trình hình thành và phát triển con người, cụ thể là nhân cách và hành vi. Hành vi phạm tội ra đời dựa trên vấn đề nhân cách xấu và phẩm chất tâm lý tiêu cực đã hình thành xong và tích tụ trong bản chất con người.
• Thứ hai, cần hình thành thói quen tuân thủ pháp luật. Việc hình thành các thói quen tuân theo pháp luật có tác động kiềm chế và làm mất đi phản xạ có điều kiện. Các nhà tâm lý học hành vi đã chứng minh rằng khi một người mẫu ngang hàng tiến hành hành vi gây hấn mà không có hậu quả tiêu cực thì nó sẽ làm tăng khả năng người quan sát cũng sẽ tiến hành những hành vi gây hấn bị cấm đoán tương tự khi bị đặt trong cùng một trường hành vi. Như vậy, khi một người quan sát chứng kiến một người khác phải chịu đựng hình phạt vì đã tiến hành những hoạt động bị cấm, vi phạm pháp luật thì khuynh hướng thực hiện những hành động sai lầm tương tự đó bị giảm đi.
• Thứ ba, cần làm tốt công tác giáo dục. Tâm lý học hành vi tin rằng, nếu người bình thường nói chung và người phạm tội nói riêng được đặt vào một môi trường quản lý giáo dục tốt và tích cực, chuân mực đạo đức xã hội thì họ sẽ bị tác động bởi môi trường này mà khắc phục và điều chỉnh lại nhận thức, tâm lý của mình và có những hành vi đúng đắn.
• Thứ tư, tránh xa những tình huống tiêu cực. Các tình huống dễ gây cảm xúc đóng vai trò như một tác nhân gây kích thích tác động đến hành vi của người phạm tội. Những tình huống dễ gây cảm xúc từ môi trường xã hội có thể tạo ra những hành vi tích cực hoặc tiêu cực. Do đó, cần tránh xa những tình huống tiêu cực để tránh tạo ra những hành vi phạm tội.

3. Một số giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả hoạt động phòng ngừa tội phạm ở nước ta

• Thứ nhất, cần hoàn thiện hệ thống pháp luật và hệ thống cơ quan bảo vệ pháp luật. Hệ thống pháp luật nói chung và pháp luật hình sự nói riêng cần đảm bảo tính nghiêm minh nhưng đồng thời cũng phải đảm bảo sự khoan hồng, có như vậy thì việc áp dụng hình phạt với người phạm tội mới có tác dụng giáo dục, cảm hóa họ và đồng thời có tính răn đe với những người có ý định phạm tội.
• Thứ hai, cần loại bỏ tình huống dẫn đến phạm tội, đặc biệt là với tội trộm cắp tài sản, cướp tài sản, hiếp dâm… bởi những tội phạm này khi đối tượng thực hiện thì ngoài động cơ, mục đích phạm tội thì cần có những điều kiện hoàn cảnh cụ thể, thuận lợi cho họ thực hiện hành vi. Do đó, để phòng ngừa tội phạm thì mỗi người trong chúng ta cần nâng cao ý thức cảnh giác, trước hết là tự bảo vệ mình, sau là để ngăn ngừa tội phạm.
• Thứ ba, cần rèn luyện kỹ năng hành động, kỹ năng tình huống. Ngoài những kiến thức được học trong sách vở thì những kỹ năng để ứng phó với các tình huống thực tế là điều vô cũng quan trọng, nó giúp mỗi người có thể sinh tồn và vượt quá được những hoàn cảnh nguy hiểm, khó khăn nhất định.

• Thứ tư, cần làm tốt công tác giáo dục, tuyên truyển ỳ thức pháp luật, ý thức cảnh giác của mỗi người. Tất cả những điều trên chỉ có thể giúp ngăn ngừa tội phạm nếu mỗi người trong chúng ta đều có hiểu biết và có trách nhiệm hành động, do đó, công tác tuyên truyền, giáo dục đóng một vai trò hết sức quan trọng trong việc phòng ngừa tội phạm.

Thuyết tâm lý học hành vi tuy đã ra đời từ lâu và có những hạn chế nhất định nhưng những đóng góp của nó đối với công tác phòng ngừa tội phạm hiện nay là không thể phủ nhận. Việc thực hiện tốt những biện pháp phòng ngừa tội phạm sẽ ngăn chặn tội phạm ngay từ khi nó chưa xảy ra, như vậy sẽ giảm thiểu tối đa thiệt hại cho xã hội, góp phần đảm bảo an ninh, trật tự

4. Câu hỏi thường gặp

Sự khác nhau giữa phòng ngừa tội phạm và chống tội phạm?

Chống tội phạm bao gồm: Phát hiện, điều tra, truy tố, xét xử tội phạm và thi hành án hình sự. Đó là những hoạt động có đối tượng là tội phạm đã xảy ra. Trái lại, phòng ngừa tội phạm là các hoạt động nhằm không để cho tội phạm xảy ra.

Để hiểu rõ hơn về sự khác nhau giữa phòng ngừa tội phạm và chống tội phạm, mời bạn đọc tham khảo bài viết: Các chủ thể tham gia vào quá trình phòng chống tội phạm là ai?

Cấu thành tội phạm có các yếu tố nào?

Cấu thành tội phạm phải có đầy đủ 4 yếu tố, đó là: khách thể, chủ thể, mặt khách quan và mặt chủ quan của tội phạm.

Cấu thành tội phạm có ý nghĩa gì?

Cấu thành tội phạm có ý nghĩa quan trọng để truy cứu trách nhiệm hình sự, định tội danh, định khung hình phạt.

Trên đây là nội dung giới thiệu của chúng tôi về Phòng ngừa tội phạm dưới góc độ tâm lý học cũng như các vấn đề pháp lý khác có liên quan trong phạm vi này. Trong quá trình tìm hiểu nếu quý khách hàng còn thắc mắc hay quan tâm và có nhu cầu tư vấn và hỗ trợ vui lòng liên hệ với chúng tôi.