Chế độ độc tài là cụm từ bạn hay nghe nhiều trong phim ảnh hay các bài học lịch sử. Vậy thực ra chế độ độc tài là gì? Đã từng có những nhà độc tài nào? Hãy tìm câu trả lời trong bài viết dưới đây của ACC nhé.
Chế độ độc tài là gì?
1. Chế độ độc tài là gì?
Chế độ độc tài là chế độ mà quyền lực được thâu tóm toàn bộ vào tay một người hoặc một nhóm người. Cái gọi là quyền lực này bao gồm hai yếu tố chính: quyền và lực. Trong các thứ quyền, quan trọng và bao quát nhất là quyền quyết định. Dưới một chế độ độc tài, nhà lãnh đạo có toàn quyền trong mọi quyết định, từ lớn đến nhỏ, từ chính trị đến kinh tế, văn hóa và xã hội bất chấp những suy nghĩ, ước vọng và quyền lợi chính đáng của mọi người. Về lực, nhà độc tài không những nắm trong tay toàn bộ các cơ quan được trang bị vũ trang đầy đủ như quân đội, công an, cảnh sát, mật vụ, v.v... mà còn kiểm soát tuyệt đối các cơ quan có khả năng tác động đến đời sống tinh thần của mọi người như truyền thông và giáo dục. Hai thứ quyền và lực này đi đôi và hỗ trợ cho nhau: với quyền, người ta có lực; và dùng lực, người ta kiểm soát quyền.
Chính vì toàn bộ quyền lực Nhà nước như lực lượng quân đội, chính trị, súng ống đạn dược đã nằm trong tay nhà độc tài, vì vậy, các cơ quan khác của chính phủ cũng sẽ nằm trong sự kiểm soát của họ. Do đó, việc lật đổ chế độ này không phải là điều dễ dàng.
2. Dấu hiệu nhận biết chế độ độc tài
Vậy làm sao để biết được một đất nước đó có đang theo chế độ này hay không? Mời các bạn đọc các dấu hiệu dưới đây:
Thứ nhất, các cơ quan báo chí, truyền thông sẽ bị kiểm soát chặt chẽ; đồng thời các luồng thông tin trái chiều hoàn toàn sẽ không được xuất hiện. Vì thế, cho dù có đọc thông tin sai lệch với sự thật, bạn cũng không thể biết được.
Hơn nữa, các nhà độc tài sẽ luôn lợi dụng truyền thông, báo chí để người dân tin tưởng vào những thông tin, quyết định của chính phủ và cho rằng họ chính là nhà lãnh đạo tối cao của đất nước.
Thứ hai, nhà độc tài sẽ tìm mọi cách để kéo dài chế độ này hết mức có thể. Thậm chí, họ còn thay đổi cả luật lệ và Hiến pháp để duy trì sức mạnh và quyền lực tuyệt đối của mình. Vì thế, các nhà độc tài thường cai trị quốc gia trong một thời gian khá dài.
3. Phân loại chế độc độc tài
3.1. Độc tài dựa trên cá nhân và độc tài dựa trên hệ thống
Các nhà chính trị học thường chia thành hai loại độc tài chính: độc tài dựa trên cá nhân và độc tài dựa trên hệ thống.
Độc tài như Adolf Hitler hoặc Moammar Gadhafi là độc tài trên cá nhân: Có nghĩa là một mình họ thâu tóm tòan bộ quyền lực. Tất cả hệ thống chính quyền mà họ dựng lên phải phục vụ cho lợi ích cá nhân của họ. Quyền lực của họ gần như tuyệt đối và không có ai được phép chia sẻ cả.
Độc tài dựa trên hệ thống lại khác. Trước đây, đó là hình thức độc tài quân chủ và được thiết lập dựa trên một số luật lệ nhất định, chủ yếu căn cứ vào huyết thống. Sau này, hình thức độc tài này được thể hiện trong các nước xã hội chủ nghĩa: không phải cá nhân trị mà là đảng trị. Dĩ nhiên đảng cũng là người: bao giờ cũng có một cá nhân nào đó nổi lên, thay mặt đảng, để cai trị dân chúng. Hình thức độc tài này cũng có thể tìm thấy ở một số quốc gia Hồi giáo (kiểu Iran hiện nay): cả hệ thống tôn giáo trở thành lực lượng thống trị đất nước. Có thể có một cá nhân nào đó có quyền lực nhất, có uy tín nhất, thao túng cả hệ thống tôn giáo để trở thành một kẻ toàn trị. Tuy nhiên, dù vậy, họ cũng vẫn nhân danh hệ thống và sử dụng hệ thống ấy, ít nhất như một bình phong hoặc một cơ cấu quyền lực.
Cả độc tài dựa trên cá nhân lẫn độc tài dựa trên hệ thống đều sử dụng một thứ quyền lực khác để làm tính chính danh cho quyền lực tuyệt đối của mình. Ngày xưa, các chế độ quân chủ sử dụng tư tưởng thiên mệnh: quyền lực của họ đến từ thần linh, do Trời định. Các chế độ độc tài như phát xít thì dựa trên quy luật tiến hóa, theo đó, có một số dân tộc có nhiều ưu điểm và đặc quyền hơn các dân tộc khác; trong từng dân tộc, có một số cá nhân vượt trội hơn các cá nhân khác. Các chế độc độc tài xã hội chủ nghĩa thì sử dụng lý tưởng đại đồng thời cộng sản chủ nghĩa, nơi ai cũng bình đẳng, tự do và hạnh phúc. Ngoài ra, tất cả các hình thức độc tài đều sử dụng một biện pháp giống nhau: thần thánh hóa, hoặc ít nhất, thần tượng hóa lãnh tụ. Để đạt được mục tiêu thần thánh hóa hoặc thần tượng hóa như thế, các nhà độc tài đều sử dụng một biện pháp giống nhau: mị dân
3.2. Các chế độc tài khác
a. Độc tài quân sự
- Chế độ độc tài quân sự là chế độ trong đó một nhóm sĩ quan nắm quyền, quyết định ai sẽ lãnh đạo đất nước và thực hiện ảnh hưởng đối với chính sách.
- Giới tinh hoa cấp cao và một nhà lãnh đạo là thành viên của chế độ độc tài quân sự.
- Chế độ độc tài quân sự được đặc trưng bởi sự cai trị của một quân đội chuyên nghiệp như là một thể chế.
- Trong chế độ quân sự, giới tinh hoa được gọi là thành viên junta; họ thường là sĩ quan cao cấp (và thường là sĩ quan cấp cao khác) trong quân đội.
b. Chế độ độc tài đơn đảng
- Chế độ độc tài độc đảng là chế độ trong đó một đảng thống trị chính trị.
- Trong chế độ độc tài độc đảng, một đảng duy nhất có quyền truy cập vào các vị trí chính trị và kiểm soát chính sách.
- Trong chế độ độc tài độc đảng, giới tinh hoa đảng thường là thành viên của cơ quan cầm quyền của đảng, đôi khi được gọi là ủy ban trung ương, bộ chính trị hoặc ban thư ký. Các nhóm cá nhân này kiểm soát việc lựa chọn các quan chức của đảng và "tổ chức phân phối lợi ích cho những người ủng hộ và vận động công dân bỏ phiếu và thể hiện sự ủng hộ đối với các nhà lãnh đạo đảng".
c. Chế độ độc tài cá nhân
- Chế độ độc tài cá nhân là chế độ trong đó tất cả quyền lực nằm trong tay của một cá nhân.
- Chế độ độc tài theo chủ nghĩa cá nhân khác với các hình thức độc tài khác trong việc tiếp cận các vị trí chính trị quan trọng, thành quả khác của văn phòng và phụ thuộc nhiều hơn vào sự tùy ý của nhà độc tài cá nhân. Những kẻ độc tài theo chủ nghĩa cá nhân có thể là thành viên của quân đội hoặc lãnh đạo của một đảng chính trị. Tuy nhiên, cả quân đội lẫn đảng đều không thực hiện quyền lực độc lập với nhà độc tài.
- Trong chế độ độc tài cá nhân, quân đoàn tinh nhuệ thường được tạo thành từ những người bạn thân hoặc thành viên gia đình của nhà độc tài. Những cá nhân này thường được lựa chọn cẩn thận để phục vụ bài viết của họ bởi nhà độc tài.
d. Quân chủ
- Chế độ độc tài quân chủ là chế độ trong đó "một người gốc hoàng gia đã kế thừa vị trí nguyên thủ quốc gia theo thông lệ hoặc hiến pháp được chấp nhận".
- Các chế độ không được coi là độc tài nếu vai trò của quốc vương chủ yếu là theo nghi lễ, nhưng các chế độ quân chủ tuyệt đối, như Ả Rập Xê Út, có thể được coi là chế độ độc tài di truyền.
- Quyền lực chính trị thực sự phải được quốc vương thực thi để các chế độ được phân loại như vậy. Giới tinh hoa trong các chế độ quân chủ thường là thành viên của hoàng gia.
e. Chế độ độc tài tạp chủng
- Chế độ độc tài lai là chế độ pha trộn phẩm chất của chế độ độc tài cá nhân, độc đảng và quân đội.
- Khi các chế độ chia sẻ đặc điểm của cả ba hình thức độc tài, chúng được gọi là ba mối đe dọa. - Các hình thức phổ biến nhất của chế độ độc tài lai là lai cá nhân/đơn đảng và lai cá nhân/quân sự.
Trên đây là thông tin cơ bản về chế độ độc tài, các bạn đã hình dung được khái niệm, dấu hiệu nhận biết và đọc những loại chế độc tài đã tồn tại. Các bạn đừng bỏ lỡ những bài viết thú vị tiếp theo trên nhiều lĩnh vực của ACC nhé.
Nội dung bài viết:
Bình luận