Cân đối là gì? Nguyên tắc quản lý ngân sách Nhà nước

Cân đối là một nguyên tắc quan trọng trong xã hội. Bài viết dưới đây sẽ làm rõ khái niệm cân đối và cân đối ngân sách Nhà nước.

Cân đối là gì? Nguyên tắc quản lý ngân sách Nhà nước

    Cân đối mang ý nghĩa là hợp lí, hài hòa giữa các phần khác nhau. Khi nói đến cân đối, chúng ta thường nghĩ đến sự cân bằng, hài hòa giữa các yếu tố, thành phần, hoặc các khía cạnh khác nhau

Cân đối là một khái niệm quan trọng với nhiều ý nghĩa khác nhau, được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực của đời sống. Tùy vào từng ngữ cảnh cụ thể, cân đối sẽ mang một ý nghĩa và cách hiểu khác nhau.

2. Cân đối ngân sách Nhà nước là gì? 

    Cân đối ngân sách Nhà nước là một nguyên tắc quan trọng trong quản lý tài chính nhà nước, được quy định tại Luật Ngân sách nhà nước 2015 và các văn bản pháp luật liên quan. Cân đối ngân sách Nhà nước thể hiện mối quan hệ tương đương giữa tổng thu ngân sách Nhà nước và tổng chi ngân sách Nhà nước trong một năm tài chính.

3. Nguyên tắc cân đối ngân sách Nhà nước.

    Theo Điều 7 Luật Ngân sách nhà nước năm 2015, nguyên tắc cân đối ngân sách Nhà nước được quy định như sau:

Các khoản thu và chi:

• Các khoản thu từ thuế, phí, lệ phí và các khoản thu khác theo quy định của pháp luật được tổng hợp đầy đủ vào cân đối ngân sách nhà nước, không gắn với nhiệm vụ chi cụ thể.
• Khoản thu cần gắn với nhiệm vụ chi cụ thể theo quy định của pháp luật được bố trí tương ứng từ các khoản thu này trong dự toán chi ngân sách.
• Ngân sách nhà nước được cân đối theo nguyên tắc tổng số thu từ thuế, phí, lệ phí phải lớn hơn tổng số chi thường xuyên và góp phần tích lũy ngày càng cao để chi đầu tư phát triển.

Bội chi và bội thu:

• Trường hợp còn bội chi, số bội chi phải nhỏ hơn số chi đầu tư phát triển; Chính phủ trình Quốc hội xem xét, quyết định.
• Trường hợp bội thu ngân sách sẽ được sử dụng để trả nợ gốc và lãi các khoản vay của ngân sách nhà nước.
• Vay bù đắp bội chi ngân sách nhà nước chỉ được sử dụng cho đầu tư phát triển, không sử dụng cho chi thường xuyên.

Bội chi ngân sách trung ương:

• Bội chi ngân sách trung ương được bù đắp từ các nguồn vay trong nước và ngoài nước theo quy định của pháp luật.

Bội chi ngân sách địa phương:

• Bội chi ngân sách địa phương cấp tỉnh được bội chi và chỉ được sử dụng cho đầu tư các dự án thuộc kế hoạch đầu tư công trung hạn.
• Bội chi ngân sách địa phương được tổng hợp vào bội chi ngân sách nhà nước và do Quốc hội quyết định.
• Mức dư nợ vay của ngân sách địa phương được quy định cụ thể theo từng địa phương và không được vượt quá tỷ lệ quy định.

Cân đối ngân sách Nhà nước (Hình ảnh minh hoạ)

4.  Nguyên tắc quản lý ngân sách Nhà nước

    Theo Điều 8 Luật Ngân sách nhà nước năm 2015, nguyên tắc quản lý ngân sách nhà nước được quy định như sau:

• Quản lý ngân sách: Ngân sách nhà nước được quản lý thống nhất, tập trung, dân chủ, hiệu quả, tiết kiệm, công khai, minh bạch, và công bằng; có phân công, phân cấp quản lý; gắn quyền hạn với trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước các cấp.
• Dự toán và tổng hợp: Toàn bộ các khoản thu, chi ngân sách phải được dự toán, tổng hợp đầy đủ vào ngân sách nhà nước.
• Thực hiện các khoản thu và chi: Các khoản thu ngân sách thực hiện theo quy định của các luật thuế và chế độ thu theo quy định của pháp luật. Các khoản chi ngân sách chỉ được thực hiện khi có dự toán được cấp có thẩm quyền giao và phải đảm bảo đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi.
• Ưu tiên bố trí ngân sách: Bảo đảm ưu tiên bố trí ngân sách để thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước trong từng thời kỳ về phát triển kinh tế và các chính sách quan trọng khác.
• Bảo đảm kinh phí: Bố trí ngân sách để thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội; bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại, kinh phí hoạt động của bộ máy nhà nước. Ngân sách nhà nước bảo đảm cân đối kinh phí hoạt động của tổ chức chính trị và các tổ chức chính trị - xã hội.
• Quản lý các tổ chức chính trị - xã hội: Kinh phí hoạt động của các tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp được thực hiện theo nguyên tắc tự bảo đảm; ngân sách nhà nước chỉ hỗ trợ cho các nhiệm vụ Nhà nước giao.
• Quy định về vốn ngân sách: Bảo đảm chi trả các khoản nợ lãi đến hạn thuộc nhiệm vụ chi của ngân sách nhà nước. Ngân sách nhà nước không hỗ trợ kinh phí hoạt động cho các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách.

5. Lợi ích của việc cân đối ngân sách Nhà nước

    Cân đối ngân sách Nhà nước mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho nền kinh tế và xã hội, bao gồm:

Ổn định tài chính nhà nước:

• Đảm bảo nguồn lực tài chính cho các hoạt động của Nhà nước: Cân đối ngân sách Nhà nước giúp Nhà nước có nguồn lực tài chính dồi dào để thực hiện các nhiệm vụ quan trọng như: quốc phòng, an ninh, giáo dục, y tế, an sinh xã hội, phát triển hạ tầng.
• Tránh thâm hụt ngân sách: Thâm hụt ngân sách có thể dẫn đến nhiều hệ quả tiêu cực như: lạm phát, tăng lãi suất, gánh nặng nợ nần. Cân đối ngân sách Nhà nước giúp hạn chế tối đa nguy cơ thâm hụt ngân sách, góp phần đảm bảo ổn định tài chính nhà nước.
• Thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội: Khi tài chính nhà nước ổn định, Nhà nước có thể đầu tư nhiều hơn vào các lĩnh vực quan trọng như giáo dục, y tế, khoa học công nghệ, hạ tầng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Tăng cường hiệu quả quản lý tài chính nhà nước:

• Sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính: Cân đối ngân sách Nhà nước buộc Nhà nước phải sử dụng nguồn lực tài chính một cách hiệu quả, tránh lãng phí, thất thoát.
• Nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình: Việc cân đối ngân sách Nhà nước đòi hỏi Nhà nước phải công khai, minh bạch các thông tin về thu, chi ngân sách Nhà nước, qua đó nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quản lý tài chính nhà nước.
• Tăng cường niềm tin của nhân dân đối với Nhà nước: Khi tài chính nhà nước được quản lý hiệu quả, minh bạch, nhân dân sẽ có niềm tin hơn vào Nhà nước, góp phần củng cố sự ổn định chính trị - xã hội.

Góp phần đảm bảo các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội:

• Đảm bảo an ninh, quốc phòng: Cân đối ngân sách Nhà nước giúp Nhà nước có nguồn lực để duy trì an ninh, quốc phòng, bảo vệ tổ quốc.
• Thúc đẩy phát triển văn hóa, xã hội: Cân đối ngân sách Nhà nước giúp Nhà nước có nguồn lực để đầu tư vào các lĩnh vực văn hóa, xã hội như giáo dục, y tế, thể thao, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.
• Bảo vệ môi trường: Cân đối ngân sách Nhà nước giúp Nhà nước có nguồn lực để thực hiện các chương trình bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu.
• Nâng cao đời sống nhân dân: Cân đối giúp Nhà nước có nguồn lực để thực hiện các chính sách an sinh xã hội, hỗ trợ người nghèo, người già neo đơn, trẻ em mồ côi… góp phần nâng cao đời sống nhân dân.