Cán cân xuất nhập khẩu là gì? Yếu tố liên quan và tác động

Cán cân xuất nhập khẩu là một chỉ số quan trọng để đánh giá tình hình thương mại của một quốc gia, nhưng không phải ai cũng hiểu rõ về nó. Trên các phương tiện truyền thông, chúng ta thường nghe đến thuật ngữ này, nhưng để có cái nhìn tổng quan về cán cân xuất nhập khẩu không phải luôn dễ dàng. Trong bài viết này, ACC sẽ cùng bạn tìm hiểu về Cán cân xuất nhập khẩu là gì? Những yếu tố liên quan và tác động của cán cân xuất nhập khẩu, nhằm giúp bạn hiểu rõ hơn về vấn đề này.

 

1.    Cán cân xuất nhập khẩu là gì?

Xuất nhập khẩu là hoạt động thương mại hàng hóa, dịch vụ giữa các quốc gia hoặc các vùng lãnh thổ với nhau trên cơ sở sử dụng tiền tệ làm phương thức thanh toán. Trong đó, xuất khẩu là việc bán hàng hóa, dịch vụ,… cho quốc gia khác, nhập khẩu là hoạt động mua hàng hóa, dịch vụ từ các quốc gia khác trên thế giới. Hoạt động xuất nhập khẩu được đo lường, đánh giá thông qua chỉ tiêu kim ngạch xuất nhập khẩu. Kim ngạch xuất nhập khẩu là tổng giá trị xuất nhập khẩu của một quốc gia trong một thời kỳ nhất định, thường là năm, quý, tháng hoặc một giai đoạn cụ thể. Tại Việt Nam, kim ngạch xuất nhập khẩu được tính theo đơn vị USD.

Cán cân xuất nhập khẩu còn được gọi là cán cân thương mại, đề cập đến sự so sánh giữa tổng giá trị xuất khẩu và tổng giá trị nhập khẩu của một quốc gia tại một thời điểm nhất định. Trong bối cảnh này, nếu giá trị xuất khẩu vượt trội hơn giá trị nhập khẩu, thì được gọi là "xuất siêu"; ngược lại, nếu giá trị nhập khẩu lớn hơn giá trị xuất khẩu, thì được gọi là "nhập siêu".

Cụ thể, cán cân xuất nhập khẩu bao gồm hai thành phần chính:

Xuất khẩu: Đây là giá trị của hàng hóa và dịch vụ mà quốc gia bán ra thị trường quốc tế. Xuất khẩu không chỉ tăng cường nguồn thu nhập mà còn tạo ra việc làm trong nước.

Nhập khẩu: Đây là giá trị của hàng hóa và dịch vụ mà quốc gia mua từ các quốc gia khác. Nhập khẩu đáp ứng nhu cầu tiêu dùng và sản xuất trong nước.

Cán cân xuất nhập khẩu là một chỉ số quan trọng đo lường tình hình thương mại của một quốc gia. Nó phản ánh mối liên hệ giữa hoạt động xuất khẩu và nhập khẩu, và có thể ảnh hưởng đến nền kinh tế của quốc gia đó.

Trong khi mức độ nhập siêu hoặc xuất siêu có thể thay đổi theo thời gian và tình hình thị trường, cán cân xuất nhập khẩu có thể ảnh hưởng đến sự tăng trưởng kinh tế, cũng như việc cung cấp và tiêu dùng hàng hóa nội địa. Điều này có thể thúc đẩy sự phát triển công nghiệp và hiện đại hóa, mở ra nhiều lựa chọn hơn cho người tiêu dùng và tạo điều kiện cho sự phát triển của thị trường.

Ngoài ra, cán cân xuất nhập khẩu cũng được ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau như tình hình xuất khẩu và nhập khẩu, cũng như tỷ giá hối đoái. Việc hiểu rõ cán cân xuất nhập khẩu là một phần quan trọng của việc đánh giá và dự đoán tình hình kinh tế của một quốc gia.

2.    Cán cân xuất nhập khẩu có vai trò gì?

Vai trò của cán cân xuất nhập khẩu là vô cùng quan trọng trong việc đánh giá và theo dõi tình hình kinh tế của một quốc gia.

Đầu tiên, nó là một công cụ quan trọng để đo lường tình hình thương mại của quốc gia đó. Nếu cán cân xuất nhập khẩu là dương, tức là xuất khẩu vượt qua nhập khẩu, thì quốc gia đó đang có thặng dư thương mại. Điều này thường dẫn đến việc tăng cường cơ sở hạ tầng và tăng thu nhập quốc gia. Ngược lại, nếu cán cân xuất nhập khẩu là âm, tức là nhập khẩu vượt qua xuất khẩu, thì điều này có thể gây ra thâm hụt thương mại và tăng nợ nước ngoài. Việc duy trì thâm hụt thương mại lâu dài có thể tạo ra những vấn đề kinh tế và tài chính nghiêm trọng.

Thứ hai, cán cân xuất nhập khẩu cũng phản ánh hiệu suất của một quốc gia trong việc sản xuất và cung cấp hàng hóa, dịch vụ có thị trường quốc tế chấp nhận được. Nếu một quốc gia có cán cân xuất nhập khẩu dương, điều này thể hiện rằng nền kinh tế của họ đang phát triển tốt và có thể đáp ứng nhu cầu của thị trường quốc tế. Trong khi đó, cán cân xuất nhập khẩu âm có thể chỉ ra rằng quốc gia đó đang đối mặt với các thách thức về sức cạnh tranh và chất lượng sản phẩm.

Thứ ba, cán cân xuất nhập khẩu cũng ảnh hưởng đến giá trị của đồng tiền quốc gia. Thặng dư thương mại thường đóng góp vào sự gia tăng của đồng tiền, trong khi thâm hụt thương mại có thể tạo ra áp lực giảm giá đồng tiền. Điều này có thể ảnh hưởng đến mức độ mua sắm của người dân và sự ổn định của nền kinh tế.

Cuối cùng, dữ liệu về cán cân xuất nhập khẩu có thể được sử dụng để hình thành và điều chỉnh chính sách kinh tế của một quốc gia, bao gồm cả chính sách thương mại và tài chính. Việc hiểu rõ về cán cân xuất nhập khẩu là một phần quan trọng của việc quản lý và phát triển kinh tế bền vững.

3.    Công thức dùng để tính các cân xuất nhập khẩu

Công thức tính cán cân xuất nhập khẩu:

Cán cân xuất nhập khẩu (XNK) = Giá trị hàng hóa xuất khẩu (XK) - Giá trị hàng hóa nhập khẩu (NK)

Trong đó:

• Giá trị hàng hóa xuất khẩu (XK): Tổng giá trị của hàng hóa và dịch vụ quốc gia đã xuất bán ra nước ngoài.
• Giá trị hàng hóa nhập khẩu (NK): Tổng giá trị của hàng hóa và dịch vụ nhập từ nước ngoài về tiêu thụ trong nước.

Ví dụ minh họa tính cán cân xuất nhập khẩu: Giả sử Việt Nam năm 2020 có giá trị xuất khẩu hàng hóa là 281,5 tỷ USD và giá trị nhập khẩu hàng hóa là 262,4 tỷ USD. Áp dụng công thức:

Cán cân xuất nhập khẩu (XNK) = 281,5 tỷ USD - 262,4 tỷ USD = 19,1 tỷ USD

Vậy cán cân xuất nhập khẩu của Việt Nam năm 2020 là dương, tức là có thặng dư thương mại

4.    Những yếu tố nào làm ảnh hưởng đến cán cân xuất nhập khẩu?

4.1 Cơ cấu hàng hóa xuất khẩu và cơ cấu hàng hóa nhập khẩu:

Cơ cấu hàng hóa xuất khẩu: Sự biến đổi trong cơ cấu hàng hóa xuất khẩu của một quốc gia có thể ảnh hưởng đến cán cân.

Ví dụ, nếu một quốc gia chuyển dịch từ sản xuất hàng hóa thô sang sản xuất hàng hóa công nghệ cao, cơ cấu xuất nhập khẩu của họ sẽ thay đổi.

Cơ cấu hàng hóa nhập khẩu: Sự thay đổi trong cơ cấu hàng hóa nhập khẩu cũng có tác động.

Ví dụ, việc nhập khẩu hàng hóa công nghệ cao có thể thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước.

4.2 Tỷ giá hối đoái:

Tỷ giá hối đoái ảnh hưởng đến giá trị hàng hóa khi chuyển đổi từ ngoại tệ sang đồng tiền quốc gia. Khi đồng tiền quốc gia mạnh hơn, giá trị hàng hóa xuất khẩu tăng, và ngược lại.

Ví dụ, Nếu giá sản phẩm điện thoại thông minh (Vsmart) được Việt Nam sản xuất cao tương đối so với hãng điện thoại (Oppo) của Trung Quốc, thì người tiêu dùng sẽ chi tiêu nhiều hơn cho điện thoại Trung Quốc, do đó hoạt động nhập khẩu tăng lên.

4.3 Lạm phát:

Lạm phát làm tăng giá cả hàng hóa và dịch vụ trong nước, làm cho hàng hóa xuất khẩu trở nên đắt đỏ hơn, trong khi giá trị hàng hóa nhập khẩu vẫn giữ ổn định. Điều này có thể làm giảm cán cân xuất khẩu.

Ví dụ, Venezuela đã trải qua một tình hình lạm phát nghiêm trọng, làm giảm giá trị của Bolivar và làm suy yếu cán cân xuất khẩu của họ.

4.4 Chính sách thương mại:

Thúc đẩy xuất khẩu: Chính sách thương mại như các thỏa thuận thương mại tự do hoặc các biện pháp khuyến khích xuất khẩu có thể tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp xuất khẩu, làm tăng cán cân xuất khẩu.

Ví dụ, Hàn Quốc ký kết thỏa thuận thương mại tự do với nhiều quốc gia, giúp tăng cường xuất khẩu của họ.

Tăng nhập khẩu: Ngược lại, các biện pháp bảo hộ thương mại hoặc thuế quan cao có thể làm giảm nhập khẩu và tăng cán cân xuất khẩu.

Ví dụ, Mỹ thực hiện chính sách thuế quan cao đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, làm giảm cán cân thương mại giữa hai quốc gia.

5.    Tại Việt Nam thì thực trạng cán cân xuất nhập khẩu như thế nào?

Tình hình cán cân xuất nhập khẩu tại Việt Nam có những diễn biến tích cực trong năm 2024. Dưới đây là một số thông tin liên quan:

5.1 Tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa quý I/2024:

Tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa trong quý I/2024 ước đạt 178,04 tỷ USD, tăng 15,5% so với cùng kỳ năm trước.

Xuất khẩu tăng 17%; nhập khẩu tăng 13,9%.

Cán cân thương mại hàng hóa xuất siêu 8,08 tỷ USD 1.

5.2 Cơ cấu khu vực và ngành:

Khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản chiếm tỷ trọng 11,77%.

Khu vực công nghiệp và xây dựng chiếm 35,73%.

Khu vực dịch vụ chiếm 43,48%.

Thuế sản phẩm trừ trợ cấp sản phẩm chiếm 9,02% 1.

5.3 Xuất khẩu và nhập khẩu:

Xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ tăng 18%.

Nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ tăng 17,08%.

Những diễn biến này cho thấy sự phục hồi của hoạt động xuất nhập khẩu tại Việt Nam trong bối cảnh kinh tế toàn cầu.

Bài viết đã được ACC cung cấp thông tin chi tiết về khái niệm Cán cân xuất nhập khẩu là gì? Những yếu tố liên quan và tác động của cán cân xuất nhập khẩu?  Nếu có bất kỳ câu hỏi nào còn chưa được giải đáp, xin vui lòng liên hệ qua trang web của ACC để nhận được câu trả lời chính xác và cụ thể hơn.