Các trường hợp vi phạm nghiêm trọng tố tụng hình sự

Thế nào là vi phạm nghiêm trọng trong tố tụng hình sự? Pháp luật quy định như thế nào về việc xử lý các trường hợp vi phạm nghiêm trọng tố tụng hình sự? Bài viết sau đây hãy cùng ACC tìm hiểu về vấn đề này.

1. Khái niệm trường hợp vi phạm nghiêm trọng tố tụng hình sự

Tại điểm o khoản 1 Điều 4 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 đã giải thích vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng là việc cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng trong quá trình khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử không thực hiện hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ các trình tự, thủ tục do Bộ luật này quy định và đã xâm hại nghiêm trọng đến quyền, lợi ích hợp pháp của người tham gia tố tụng hoặc làm ảnh hưởng đến việc xác định sự thật khách quan, toàn diện của vụ án.

Khái niệm này đã chỉ rõ 4 đặc điểm về vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng gồm:

• Phải có hành vi không thực hiện những quy định bắt buộc trong Bộ luật Tố tụng hình sự khi tiến hành tố tụng của Cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng;
• Có hành vi thực hiện nhưng thực hiện không đúng theo trình tự, thủ tục đã quy định của Cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng;
• Các hành vi trên phải xâm phạm nghiêm trọng đến quyền lợi ích hợp pháp của bị can, bị cáo, người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự…;
• Việc bỏ qua hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ thủ tục làm cho việc giải quyết vụ án thiếu khách quan toàn diện (như đối với các vụ án mà bị cáo là người chưa thành niên, người có nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất hoặc bị truy tố ở khung hình phạt có mức cao nhất là tử hình thì trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử bắt buộc phải chỉ định Luật sư, nhưng bỏ qua không thực hiện là xâm phạm nghiêm trọng đến quyền bào chữa của bị can, bị cáo đã được pháp luật quy định).

Những vi phạm thuộc các trường hợp trên đều coi là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng và phải được điều tra, truy tố lại hoặc xét xử lại nên Tòa phúc thẩm phải hủy án sơ thẩm; còn những vi phạm ngoài phạm vi khái niệm này thì được coi là những vi phạm tố tụng không nghiêm trọng và chỉ thực hiện việc kiến nghị sửa chữa, khắc phục (như vi phạm về thời hạn điều tra, thời hạn xét xử… cũng là vi phạm tố tụng nhưng không thuộc trường hợp vi phạm nghiêm trọng).

2. Quy định pháp luật có liên quan về vi phạm nghiêm trọng tố tụng hình sự

Bộ luật tố tụng hình sự quy định về các trường hợp trả hồ sơ, hủy bản án khi có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng hình sự.

• Điều 245 quy định khi có vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố tụng hình sự thì Viện kiểm sát ra quyết định trả hồ sơ vụ án, yêu cầu Cơ quan điều tra điều tra bổ sung.
• Khi có vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố tụng trong việc khởi tố, điều tra, truy tố thì Thẩm phán chủ tọa phiên tòa ra quyết định trả hồ sơ cho Viện kiểm sát để điều tra bổ sung. (Điều 280 Bộ luật tố tụng hình sự 2015).
• Điều 358 quy định:
  • Hội đồng xét xử phúc thẩm hủy bản án sơ thẩm để điều tra lại trong trường hợp có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng trong giai đoạn điều tra, truy tố.
  • Có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng trong giai đoạn xét xử sơ thẩm thì Hội đồng xét xử phúc thẩm hủy bản án sơ thẩm để xét xử lại ở cấp sơ thẩm với thành phần Hội đồng xét xử mới.

3. Một số trường hợp vi phạm nghiêm trọng thủ tục dẫn đến trả hồ sơ để điều tra bổ sung

Căn cứ pháp lý: Khoản 1 Điều 6 Thông tư liên tịch số  02/2017/TTLT-VKSNDTC-TANDTC-BCA-BQP về Quy định việc phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng trong thực hiện một số quy định của bộ luật tố tụng hình sự về trả hồi sơ để điều tra bổ sung.

• Lệnh, quyết định của Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra mà theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự phải có sự phê chuẩn của Viện kiểm sát, nhưng không có phê chuẩn của Viện kiểm sát hoặc việc ký lệnh, quyết định tố tụng không đúng thẩm quyền;
• Xác định không đúng tư cách tham gia tố tụng của người tham gia tố tụng trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử dẫn đến xâm hại nghiêm trọng quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Trên thực tế đã có việc vi phạm nghiêm trong thủ tục tố tụng hình sự về vấn đề này.
• Không cấp, giao, chuyển, gửi, niêm yết hoặc thông báo văn bản tố tụng gồm lệnh, quyết định, yêu cầu, kết luận điều tra, bản cáo trạng, bản án cho người bị buộc tội và những người tham gia tố tụng khác theo đúng quy định của pháp luật xâm hại nghiêm trọng đến quyền bào chữa, quyền, lợi ích hợp pháp của người bị buộc tội và những người tham gia tố tụng khác.
• Chưa điều tra, lập lý lịch của bị can; chưa xác định được những đặc điểm quan trọng về nhân thân của bị can, bị cáo (tuổi, tiền án, tiền sự), lý lịch hoạt động của pháp nhân thương mại phạm tội (tên, địa chỉ, những vấn đề khác liên quan đến hồ sơ pháp lý của pháp nhân thương mại)
• Việc điều tra, thu thập chứng cứ để chứng minh đối với vụ án không đúng trình tự, thủ tục quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự nên không có giá trị chứng minh trong vụ án hình sự;
• Chứng cứ để chứng minh đối với vụ án đã được thu thập trong quá trình điều tra, truy tố nhưng không đưa vào hồ sơ vụ án hoặc bị sửa chữa, thêm bớt dẫn đến sai lệch hồ sơ vụ án;
• Người bị buộc tội, người bị hại, người làm chứng là người dưới 18 tuổi nhưng khi thực hiện hoạt động điều tra, truy tố, xét xử thì họ đã đủ 18 tuổi.
• Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, nếu có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng (như đã nêu trên), nhưng không xâm hại nghiêm trọng đến quyền, lợi ích hợp pháp của người tham gia tố tụng; hoặc người bị buộc tội, người bị hại, người làm chứng là người dưới 18 tuổi nhưng khi thực hiện hoạt động điều tra, truy tố, xét xử thì họ đã đủ 18 tuổi thì Viện kiểm sát, Tòa án không trả hồ sơ để điều tra bổ sung.
• .....

Trên đây là các trường hợp vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng hình sự, nếu đến sự hỗ trợ của luật sư giải quyết về vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng vui lòng liên hệ Công ty luật ACC với đội ngũ luật sư chuyên nghiệp, tận tình giải đáp vấn đề cho bạn.