Án Lệ Có Phải Là Một Văn Bản Pháp Luật Không?

Thực tiễn áp dụng án lệ trong pháp luật Việt Nam ngày càng phát triển vì án lệ có là nguồn của pháp luật có nhiều ưu điểm

Trong các năm gần đây, với sự phát triển và hội nhập của nền kinh tế, hệ thống pháp luật Việt Nam đã điều chỉnh để tương thích với pháp luật quốc tế. Theo đó, việc hình thành và áp dụng án lệ trong thực tiễn xét xử xuất hiện thường xuyên hơn. Vậy án lệ là gì? Án lệ có phải là một văn bản pháp luật không? Luật ACC xin được làm rõ thông qua bài viết dưới đây.

1.Án lệ là gì?

1.1. Khải niệm án lệ trên thế giới

- Theo hệ thống thông luật, “Khi một trường hợp nào đó chưa có luật do cơ quan quyền lực ban hành theo sự đồng thuận chung thì mỗi thẩm phán sẽ được phép tạo ra luật trong hoạt động xét xử những vụ việc cụ thể”. Như vậy, có thể hiểu, án lệ theo hệ thống thông luật là bản án hoặc quyết định được nêu ra để chứng minh cho một quyết định trong một vụ việc gần tương tự sau đó.

- Theo hệ thống luật dân sự, án lệ tuy không được coi trọng như ở hệ thống thông luật, nhưng cũng được đưa ra khái niệm chung. Theo đó, án lệ cũng được hình thành từ trong quá trình giải quyết các vụ việc của tòa án, song khác với hệ thông thông luật, án lệ được hình thành qua quá trình thẩm phán giải thích pháp luật

1.2. Khái niệm án lệ ở Việt Nam hiện nay

Khái niệm án lệ được quy định tại Theo quy định tại Điều 1 của Nghị quyết số 04/2019/NQ-HĐTP ngày 18/6/2019 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao thì “Án lệ là những lập luận, phán quyết trong bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án về một vụ việc cụ thể được Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao lựa chọn và được Chánh án Tòa án nhân dân tối cao công bố là án lệ để các Tòa án nghiên cứu, áp dụng trong xét xử”.

2.Đặc điểm của án lệ

Án lệ là nguồn của pháp luật với những đặc điểm dưới đây

Thứ nhất, án lệ là giải pháp hữu hiệu để nhanh chóng khắc phục lỗ hổng pháp luật, bổ sung cho những thiếu sót, lạc hậu của pháp luật thành văn.

Trên thực tiễn, quy định của pháp luật thành văn đôi khi không rõ ràng, khó hiểu mà không có giải thích, hướng dẫn cụ thể. Chính vì vậy, thẩm phán với hoạt động giải thích pháp luật thường xuyên, có quyền đưa ra phán quyết của mình dựa trên tinh thần của quy phạm pháp luật thành văn và phù hợp với điều kiện thực tế.

Thứ hai, án lệ mang tính chấp bắt buộc, bắt buộc áp dụng

Nếu một bản án được đem ra sử dụng cho một vụ việc có tính chất tương tự nhưng chỉ để tham khảo thì không được coi là án lệ mà bản án đó phải là khuôn mẫu buộc các thẩm phán phải áp dụng đối với các vụ án tương tự sau này

3.Án lệ có phải là văn bản pháp luật hay không?

Theo pháp luật Việt Nam, từ khái niệm án lệ, án lệ không được đáp ứng đủ các điều kiện của một văn bản pháp luật: chủ thể ban hành, hình thức ban hành, trình tự thủ tục ban hành, được quy định cụ thể tại Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Từ đó, có thể thấy, án lệ không phải là một văn bản pháp luật mà án lệ là nguồn của pháp luật.

4.Áp dụng án lệ theo pháp luật Việt Nam

Điều 8 Nghị quyết số 04/2019/NQ-HĐTP quy định về nguyên tắc áp dụng án lệ, cụ thể:

Án lệ được nghiên cứu, áp dụng trong xét xử sau 30 ngày kể từ ngày công bố.

- Khi xét xử, Thẩm phán, Hội thẩm phải nghiên cứu, áp dụng án lệ, bảo đảm những vụ việc có tình huống pháp lý tương tự thì phải được giải quyết như nhau. Trường hợp vụ việc có tình huống pháp lý tương tự nhưng Tòa án không áp dụng án lệ thì phải nêu rõ lý do trong bản án, quyết định của Tòa án.

- Trường hợp Tòa án áp dụng án lệ để giải quyết vụ việc thì số, tên án lệ, tình huống pháp lý, giải pháp pháp lý trong án lệ và tình huống pháp lý của vụ việc đang được giải quyết phải được viện dẫn, phân tích trong phần “Nhận định của Tòa án”;

- Tùy từng trường hợp cụ thể có thể trích dẫn toàn bộ hoặc một phần nội dung của án lệ để làm rõ quan điểm của Tòa án trong việc xét xử, giải quyết vụ việc tương tự.

Qua bài viết trên, Luật ACC đã làm rõ những vấn đề về khái niệm, đặc điểm của án lệ. Từ đó, có thể khẳng định, án lệ là nguồn của pháp luật nhưng án lệ không phải là một văn bản pháp luật. Nếu bạn đọc còn bất kỳ thắc mắc nào liên quan đến vấn đề trên, có thể liên hệ với ACC để làm rõ.

Hotline: 19003330

Zalo: 084 696 7979

Gmail: [email protected]

Website: accgroup.vn