Đặc điểm khởi tố vụ án hình sự [Chi tiết 2023]

Khởi tố vụ án hình sự là gì? Quy định pháp luật, căn cứ, thẩm quyền và nội dung khởi tố vụ án hình sự như thế nào?

1. Khái niệm khởi tố vụ án hình sự

Khởi tố vụ án hình sự ̣̣(VAHS) là giai đoạn tố tụng hình sự đầu tiên mà trong đó cơ quan tư pháp hình sự có thẩm quyền căn cứ vào các quy định của pháp luật tố tụng hình sự tiến hành việc xác định có (hay không) các dấu hiệu của tội phạm trong hành vi nguy hiểm cho xã hội đã được thực hiện, đồng thời ban hành quyết định về việc khởi tố (hoặc không khởi tố) vụ án hình sự liên quan đến hành vi đó.

VAHS là một giai đoạn tố tụng độc lập, mở đầu các hoạt động điều tra. Với tính chất là một giai đoạn độc lập và đầu tiên của tố tụng hình sự, giai đoạn VAHS có chức năng thực hiện các nhiệm vụ cụ thể để xác định các tiền đề pháp luật về nội dung (vật chất) và về pháp luật về hình thức (tố tụng) của việc điều tra vụ án hình sự; thời điểm của giai đoạn này được bắt đầu từ khi nhận được những thông tin đầu tiên về việc thực hiện hành vi phạm tội và kết thúc bằng quyết định về việc khởi tố (hoặc không khởi tố) vụ án hình sự có liên quan đến hành vi đó.

2. Căn cứ khởi tố vụ án hình sự

Chỉ được khởi tố vụ án khi đã xác định có dấu hiệu tội phạm. Việc xác định dấu hiệu tội phạm dựa trên những căn cứ theo Điều 143 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 như sau:

+ Tố giác của cá nhân;

+ Tin báo của cơ quan, tổ chức, cá nhân;

+ Tin báo trên phương tiện thông tin đại chúng;

+ Kiến nghị khởi tố của cơ quan nhà nước;

+ Cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng trực tiếp phát hiện dấu hiệu tội phạm;

+ Người phạm tội tự thú.

Ngoài ra vụ án hình sự cũng được khởi tố theo yêu cầu của bị hại theo các tội quy định tại Khoản 1 các Điều 134, 135, 136, 138, 139, 141, 143, 155, 156 và 226 của Bộ Luật hình sự 2015, sửa đổi, bổ sung 2017.

3. Thẩm quyền khởi tố vụ án

Cơ quan điều tra quyết định VAHS đối với tất cả vụ việc có dấu hiệu tội phạm, trừ những vụ việc do cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, Viện kiểm sát, Hội đồng xét xử đang thụ lý, giải quyết như sau:

+ Cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra ra quyết định VAHS trong trường hợp quy định tại Điều 164 của Bộ luật tố tụng hình sự 2015.

+ Viện kiểm sát ra quyết định VAHS trong trường hợp:

– Viện kiểm sát hủy bỏ quyết định không khởi tố VAHS của Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra;

– Viện kiểm sát trực tiếp giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố;

– Viện kiểm sát trực tiếp phát hiện dấu hiệu tội phạm hoặc theo yêu cầu khởi tố của Hội đồng xét xử.

+ Hội đồng xét xử ra quyết định khởi tố hoặc yêu cầu Viện kiểm sát khởi tố vụ án hình sự nếu qua việc xét xử tại phiên tòa mà phát hiện có việc bỏ lọt tội phạm.

4. Nội dung của quyết định khởi tố vụ án

Nội dung của quyết định khởi tố VAHS được quy định tại Khoản 1 Điều 154 Bộ luật tố tụng hình sự 2015. Theo đó, quyết định khởi tố VAHS phải ghi rõ căn cứ khởi tố, điều, khoản của Bộ luật hình sự được áp dụng và một số nội dung sau:

+ Số, ngày, tháng, năm, địa điểm ban hành văn bản tố tụng;

+ Căn cứ ban hành văn bản tố tụng;

+ Nội dung của văn bản tố tụng;

+ Họ tên, chức vụ, chữ ký của người ban hành văn bản tố tụng và đóng dấu.

Trong thời hạn 24 giờ kể từ khi ra quyết định khởi tố VAHS, Viện kiểm sát phải gửi quyết định đó đến Cơ quan điều tra có thẩm quyền để tiến hành điều tra.

Trong thời hạn 24 giờ kể từ khi ra quyết định khởi tố VAHS, Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra phải gửi quyết định đó kèm theo tài liệu liên quan đến Viện kiểm sát có thẩm quyền để kiểm sát việc khởi tố.

Trong thời hạn 24 giờ kể từ khi ra quyết định khởi tố VAHS, Tòa án phải gửi quyết định đó kèm theo tài liệu liên quan đến Viện kiểm sát cùng cấp.

5. Phân biệt giữa khởi tổ vụ án và khởi tố bị can:

Khởi tố vụ án và khởi tố bị can là hai hoạt động trong tố tụng hình sự. Khởi tố vụ án và khởi tố bị can có điểm giống nhau đều là quyết định bắt đầu điều tra công khai theo trình tự thủ tục TTHS, nhưng khác nhau về thời điểm, yêu cầu và căn cứ khởi tố

Trên đây là bài viết về Đặc điểm khởi tố vụ án hình sự [Chi tiết 2023]. Công ty Luật ACC tự hào là đơn vị hàng đầu hỗ trợ mọi vấn đề liên quan đến pháp lý, tư vấn pháp luật, thủ tục giấy tờ cho khách hàng là cá nhân và doanh nghiệp trên Toàn quốc với hệ thống văn phòng tại các thành phố lớn và đội ngũ cộng tác viên trên tất cả các tỉnh thành: Hà Nội, TP. HCM, Bình Dương, TP. Cần Thơ, TP. Đà Nẵng và Đồng Nai… Liên hệ với chúng tôi ngay hôm nay để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.