Khám phá công dụng bất ngờ từ cây sơn trà

Sơn tra là loại quả thuộc họ hoa hồng, có nguồn gốc từ Trung Quốc. Là thân của một loại cây sống lâu năm, trong y học cổ truyền nó còn là một vị thuốc rất tốt giúp hỗ trợ tiêu hóa, trị tiêu chảy, đầy bụng,… Vậy sơn trà có tác dụng gì?

1. Quả sơn tra là quả gì?

Quả sơn tra có nhiều tên gọi khác nhau như sơn tra dại, bắc sơn tra hay nam sơn tra, xích tử hay cà tra,… Ngoài ra, quả sơn tra thuộc họ hoa hồng có tên dược học là fructus crataegi, sơn tra. là crataegus pinnatifida bunge hoặc crataegus cuneata sieb và zucc. Là loại cây có nguồn gốc từ Trung Quốc, nay ở Việt Nam người ta cũng mua mơ chua, táo ta về dùng với tên gọi Sơn tra. Tuy nhiên, hai loại cây này không cùng chi với loquat nên vẫn đang ở giai đoạn nghiên cứu tác dụng tương tự.

Táo gai thuộc nhóm cây thân gỗ sống lâu năm, cành lá xum xuê và hơn hết là có nhiều lông mịn bao phủ các cành non. Tuy nhiên, có một sự khác biệt giữa sơn tra phía bắc và sơn tra phía nam.

• Cây bắc sơn tra: có thể cao tới 6m, có gai và được phân thành nhiều cành nhỏ. Phiến lá thuôn nhọn 2 đầu hoặc có hình trứng. Kích thước từ 5-10 x 4-7 cm. Lông lá mịn phủ theo dọc các gân lá ở mặt dưới, có răng cưa và mọc so le với nhau. Hoa sơn tra dạng tán màu trắng, có 5 cánh và 10 nhị. Quả sơn tra khi chín màu đỏ thẫm có đường kính từ 1cm đến 1,5cm.
• Cây nam sơn tra: có thể cao đến 15m và có gai nhỏ trên thân cây. Lá cây sơn tra dài và rộng hơn, nhiều lông mịn ở mặt dưới phiến lá. Quả sơn tra khi chín có màu đỏ hoặc màu vàng với đường kính từ 1cm đến 1,2cm.

Cây sơn chi ra quả quanh năm nên việc thu hoạch vị thuốc này khá dễ dàng và thuận tiện. Khi quả vừa chín có thể thu hái, sau đó cắt thành từng lát dày trung bình khoảng 0,5 cm, sau đó phơi khô hoặc sấy khô để dùng làm thuốc. Một số bộ phận dùng làm thuốc và cách bảo quản gồm:

• Quả sơn tra có dạng hình cầu mặt ngoài vỏ nhăn nheo hơn, màu nâu bóng và có vân sần.
• Ở giữa là thịt quả sơn tra màu nâu săn chắc được bao bọc bởi 5 hạch cứng.
• Lấy quả sơn tra chín đã phơi khô, cắt thành từng lát dày vừa phải dày khoảng 0,5 cm và đường kính khoảng 1,5 cm.
• Những lát cắt này tròn, cong hơn và có thể còn mang cuống quả nên thường được cắt theo chiều ngang hoặc chiều dọc.
• Cách chọn quả sơn tra làm dược liệu tốt: vị chua ngọt, vụn < 2%, độ ẩm < 13%, vỏ đỏ có khoanh to, cùi dày, ít hạt.
• Hạt có màu nâu sẫm, vỏ cứng hình đầu nhọn.

2. Công dụng của quả sơn tra

2.1 Thành phần hóa học

Theo nhiều tài liệu ghi chép, quả sơn tra có thành phần hóa học khá phong phú và đa dạng:

• Acid citric, protein, vitamin C, tanin 2,76%, đường 16,4%, acid hữu cơ 2,7%,…
• Axit oleanic, tan trong nước 31%, phytosterine, hàm lượng tro 2.25%, choline, phytosterine, phốt pho, sắt, acetylcholine,…
• Quả sơn tra: tinh dầu, quextrin, quexetine,… Vỏ cây dành dành: oxyacanthine, craraegin,…
• Quả sơn tra có dạng hình cầu, vỏ ngoài nhăn nheo hơn, có màu nâu bóng và lốm đốm

2.2 Tác dụng quả sơn tra trong Y Học Hiện Đại

Một số tác dụng của quả sơn tra trong y học hiện đại bao gồm:

• Hỗ trợ hệ tuần hoàn: giảm tính dễ bị kích thích của cơ tim, tăng lực co bóp giúp tăng cường lưu lượng máu và điều hòa hệ tuần hoàn. Ở một số nước, người ta đã chiết xuất dịch cây để điều chế thuốc kích thích tim và thuốc chống loạn nhịp tim.
• Giảm mỡ máu: Giúp tăng cường đào thải cholesterol ra khỏi cơ thể, từ đó giúp hạ lipid máu và ngăn ngừa xơ vữa động mạch.
• Hỗ trợ tiêu hóa: giúp kích thích ăn ngon, giảm chứng khó tiêu và đầy hơi, hỗ trợ enzym,…
• Kháng khuẩn: ức chế trực khuẩn beta và tụ cầu vàng,…
• An thần: giúp ngủ ngon và tăng cường sức khỏe.

2.3 Tác dụng của sơn trà trong y học dân gian

Tác dụng của quả mướp là gì? Trong y học cổ truyền, sơn tra khô là một trong những vị thuốc có tính bình, không độc, tính bình và hơi chua. Tác dụng vào gan tỳ vị giúp tăng cường tiêu hóa, khử ứ, lợi tiểu và hoạt huyết,… thường dùng cho người chán ăn, đầy bụng, tiêu chảy, ợ hơi,…

3. Cách sử dụng quả sơn tra

Tùy theo mục đích sử dụng mà sơn tra có thể được dùng làm thuốc theo những cách khác nhau và với liều lượng khác nhau. Quả sơn tra có thể dùng dưới dạng thuốc sắc, dạng bột hoặc dùng tươi hay khô,… Liều dùng thông thường gồm:

• Dạng thuốc sắc: 3-10 gam/ngày
• Cao loãng: 20-30 giọt/ngày
• Dùng ngoài: liều lượng không cố định.